چکن واژه‌ای ترکی و به معنای کشیدن است. به دلیل استفاده از نخ‌های گلابتون که دور تا دور نقوش اصلی زمینه‌ کیسه کشیده شده و با نخ‌های مشکی روی پارچه با روش بست‌دوزی دوخته شده است از قدیم الایام به این نام معروف شده است.

تولید کیسه‌های توتون و تنباکو که در قدیم برای مردان ساخته می‌شد، تا به کمر خود ببندند و با خود همراه داشته باشند در بیشتر شهرستان‌های استان رایج بوده و در حال حاضر تنها در منطقه سه‌قلعه شهرستان سرایان دوخت آن ادامه دارد. کیسه‌های پول، صابون و عرقچین و... نیز با سبک و سیاق کیسه‌های توتون و تنباکو هم در این منطقه تولید می‌شود.

ویژگی‌ها متمایز و ظرافت فوق‌العاده کیسه‌های توتون و تنباکو در سه‌قلعه آن را متمایز از تولیدات مشابه در سایر نقاط استان کرده و موجبات ثبت ملی این هنر ظریف دست‌ساز زنان هنرمند و خلاق سه‌قلعه را فراهم کرده است.

بافت یراق‌ها و نوارها و بندهای مورد استفاده در دور و لبه‌ کیسه در انواع مدل‌ها و طرح‌های مختلف به دست هنرمند سازنده کیسه از قدیم الایام تا کنون، دوخت اشکال و طرح‌ها و حاشیه‌های مختلف، تزیینات زیبا و منحصربه‌فرد گره سرشتی (شَمسَک) و منگوله‌ها و تزیینات نخ‌های رنگی و گلابتون در بند کیسه از شاخص‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد این کیسه است.

سابقه تاریخی تهیه و تولید این کیسه‌ها در سه‌قلعه بیش از 150 سال بوده و رنگ‌های زیبا و اختصاصی زمینه‌ کیسه (سرخابی و بنفش) از جلوه‌های زیبای این دست‌دوز سنتی است. تزیین کامل هر دو روی کیسه بدون توجه به پشت و یا روی آن با طرح درخت زندگی 7 شاخه، نقوش نمادین انسان در اطراف این درخت برای تقدیس آن و نقوش نمادین طبیعت در حاشیه از دیگر زیبایی‌های این کیسه به شمار می‌رود.

تبحر و مهارت زنان سه‌قلعه در بکارگیری انواع دوخت‌های متناسب و بسیار ظریف برای تزیین رویه‌ کیسه، بالاخص عدسه‌دوزی و همچنین دیگر دوخت‌ها از جمله زنجیره دوزی، چکن دوزی (گلابتون دوزی (دوخت بست)، دندان موشی، تفرشی‌دوزی، یراق‌دوزی و نوار‌دوزی بر شاخص‌ها و ارزش‌های این کیسه افزوده است. این مهارت در جلسه شورای ملی ثبت میراث‌فرهنگی ناملموس، پذیرفته شد.

* گزارش از سیداحمد برآبادی مسئول واحد پژوهش اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان‌جنوبی

انتهای پیام/