به گفته افراد محلی بنای آرامگاه در سال 1264 هجری قمری به دست مصطفی خان فایز بستکی حاکم قبلی بستک ساخته‌شده است. سنگ‌نوشته‌ای در محراب این آرامگاه موجود است که این تاریخ را تائید می‌کند. در مجاورت این آرامگاه قبرستانی قدیمی وجود دارد که برخی سنگ‌های آن تاریخ 1310 هجری قمری را نشان می‌دهد.

مشخصات بنا

نقشه بنا به شکل مربعی است که هر ضلع آن 4/20 متر طول دارد. ورودی در شمال بنا و به شکل ایوانی است با نقشه مستطیل شکل که درون آن راهرویی با طول 2/50 و عرض 1/85 قرار دارد که به بخش اصلی مربع شکل راه دارد. بالای ایوان ورودی یک گنبد نیم کروی کوچک و بر روی ساختمان مقبره، در وسط ضلع جنوبی مقبره نیز گنبد مخروطی شکل قرار دارد. ارتفاع گنبد ورودی از سطح زمین حدود 5 متر و ارتفاع گنبد اصلی حدود 7/50 است. در رأس گنبدها، عنصری عمودی شبیه گلدسته قرار دارد. درون ساختمان مقبره، در وسط ضلع جنوبی و روبروی ورودی، محرابی در ارتفاع 2 متر و عرض 1/50 متر قرار دارد که درون آن کتیبه‌ای به تاریخ رجب 1264 هجری قمری دیده می‌شود. در وسط اضلاع غربی و شرقی نیز طاقچه‌هایی مربع شکل با ابعاد 90*90 تعبیه‌ شده است. مقبره اصلی در وسط و به‌ صورت مستطیلی است که 100 متر طول و  60 سانتی‌متر عرض دارد، در هرکدام از گوشه‌های بنا نیز 2 قبر و مجموعاً 8 قبر دیگر در اطراف قبر اصلی قرار دارد که تنها نام دو نفر از آن‌ها (به نام مصطفی خان فایز بستکی و محمدتقی خان صولت الملک مدنی) مشخص است.

بنای آرامگاه از سنگ‌های بدون تراش و ملات ساروج ساخته‌ شده و در ازاره داخلی دیوارها سنگ مرمر به‌کار رفته است. در نمای دیوارهای داخلی و خارجی از روکش گچی استفاده ‌شده است.

نوع بهره‌برداری و خصوصیات بارز بنا

نقشه و نمای کلی بنا یادآور آتشگاه‌های دوره ساسانی است و گنبد مخروطی شکل بنا و گلدسته عمومی در رأس آن را می‌توان با گنبد معبد هندوها در بندرعباس مقایسه کرد.

تزیینات آرامگاه را می‌توان به دو دسته کلی تزیینات درونی و تزیینات بیرونی تقسیم کرد.

وسط اضلاع غربی و شرقی بخش اصلی بنا و بخش مستطیل شکل ورودی با طاقچه‌هایی با سقف قوسی شکل تزیین شده است، طاقچه‌های بخش اصلی نسبت به طاقچه‌های بخش ورودی بزرگ‌تر هستند.

بالای در ورودی نیز پنجره‌ای مشبک از سنگ مرمر دیده می‌شود که وسط قاب گچی قرار دارد.

 در وسط ضلع جنوبی بنا، محرابی دیده می‌شود که به شکل یک طاق‌نما و از گچ ساخته ‌شده است. درون این طاق‌نما و زیر طاق آن کتیبه‌ای از سنگ مرمر دیده می‌شود، ازاره مرمری محراب نیز با لوزی‌های برجسته‌ای تزیین‌شده است.

سنگ‌قبر اصلی در مرکز بنا از سنگ مرمر ساخته‌ شده است و با کتیبه، گل و برگ تزیین ‌شده است، بخش داخل گنبد با گچ‌بری به شکل گل و برگ تزیین ‌شده است.

نمای بیرونی اضلاع شرقی غربی و جنوبی بنا هر کدام با 3 طاق‌نما تزیین‌شده، طاق‌نماهای مرکزی عرض بیشتری دارند و پوشش طاق آن‌ها برخلاف طاق‌نماهای دیگر که به‌صورت طاق قوسی شکل کامل است، به شکل طاقی که بالای آن‌ یک سطح افقی قرار دارد و قوس طاق به‌صورت کامل نیست.

نمای ورودی بنا با چنین طاق نمایی تزیین ‌شده اما پشت آن ‌یک طاق کامل قوسی شکل دیده می‌شود که از دو طرف بر روی نیم ستون‌هایی با مقطع نیم‌دایره قرار دارد.

سرستون نیم ستون‌ها به شکل گلدان برگشته است، نمای بیرونی اضلاع غربی و شرقی بخش ورودی نیز هرکدام با یک طاق‌نما تزیین می‌شود که شکل آن با دو نوع قبلی متفاوت است به‌طوری‌که پوشش طاق‌نماها با یک قوس کوچک‌تر در یک سطح بالاتر بسته می‌شود.

در لبه سقف بخش ورودی تزیینات مضرسی به شکل نیم‌دایره دیده می‌شود. همین تزیینات اما به شکل وارونه بین طاق ورودی و لبه سقف نیز وجود دارد. نمای گنبد با یک ردیف افقی از نیم بیضی‌های برجسته تزیین شده و در اطراف گلدسته نیز تزیینات برجسته‌ای به شکل گلبرگ به چشم می‌خورد.

توضیح ضروری و اختصاصی بنا

درون بنای مقبره علاوه بر قبر اصلی که در وسط قرار دارد و متعلق به شیخ احمد است در هر کدام از گوشه‌ها دو قبر و مجموعاً 8 قبر دیگر قرار دارد. صاحبان دو قبری که در گوشه جنوب غربی قرار دارند مشخص است، به گفته اهالی بستک یکی از آن‌ها متعلق به مصطفی خان فایز بستکی حاکم بستک و سازنده و معمار این بنای آرامگاه است. این شخص فردی نیرومند بوده که علاوه بر کار حکومت به ساخت مسجد و برکه نیز می‌پرداخته است.

قبر دیگر متعلق به محمدخان صولت الملک فرزند مصطفی خان است. این شخص نیز از سال 1305 به مدت 40 سال حکومت بستک را به عهده داشت. او سازنده و معمار حمام خان بستک بوده است. متأسفانه صاحبان بقیه قبور مشخص نیستند زیرا این هشت قبر فاقد هرگونه کتیبه و سنگ ‌نوشته‌اند.

* گزارش از مرجان روایی، رئیس گروه موزه‌ها و اموال منقول اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان هرمزگان

انتهای پیام/