خراسان رضوی یکی از استان‌های غنی در زمینه هنرهای سنتی و صنایع دستی است که در کنار زیارت زمینه رشد گردشگری و توسعه پایدار اقتصادی را فراهم کرده و به حفظ و اشاعه ارزش‌های فرهنگی کمک می‌کند.
هنرهای سنتی و صنایع دستی راوی فرهنگ، هنر، تاریخ و صنعت مردم هر منطقه و هر کشور است، برخی بر این باورند ادامه حیات و رشد اقتصادی صنایع دستی وابسته به گردشگری است و صنایع دستی بخشی از صنعت گردشگری محسوب می‌شود.
هنرمندان، فعالان و کارآفرینان حوزه صنایعدستی که در بازارچه‌های صنایعدستی حضور داشتند، بهتر از هر فرد دیگری می‌توانند درباره این بازارچه‌های نوروزی اظهار نظر کنند.
هنر فرت‌بافی
کلثوم اندی، کارآفرین و معین اقتصادی در عرصه فرت‌بافی، در این باره می‌گوید: «فرت‌بافی یکی از صنایعدستی است که در کاشان، یزد، اصفهان و خراسان بزرگ تولید و استفاده می‌شود، قدمت این هنر در خراسان رضوی به بیش از ۱۵۰ سال می‌رسد.»
او ادامه می‌دهد: «مردم با دستگاه‌های پنبه‌ریسی ساده موجود پنبه‌های خود را تبدیل به نخ و از این نخ‌ها برای دوخت لباس و سایر وسایلی که از جنس پارچه بوده است، استفاده می‌کردند، این کار ادامه داشت تا اینکه دستگاه‌هایی ساخته و با استفاده از این دستگاه‌ها پارچه‌های متنوعی نیز تولید شد. از گذشته تا امروز نیز از این صنعت به عنوان فرت‌بافی یاد می‌شود و کاربردهایی چون تهیه پارچه، روسری، شال، حوله، لباس نوزاد، جاجیم، پادری، باند بیمارستانی و… دارد.
این هنرمند یادآور می‌شود: «محصولات ما توسط خانواده‌های آسیب‌دیده اعم از زندانیان، خانواده‌های تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد تولید می‌شود و درآمد حاصل از فروش این محصولات نیز به این افراد داده خواهد شد.»
او تصریح می‌کند: «در حال حاضر بیش ازدو هزار کارگاه در استان فعالیت دارد که در این کارگاه‌ها تعداد زیادی مشغول به کار هستند، به گونه‌ای که تنها در یکی از روستاهای تربت جام ۱۷۰۰ دستگاه فرت‌بافی فعال است و افراد زیادی در این پیشه مشغول به کار هستند.»
هنر گوهرتراشی
از دیگر صنایعدستی رایج در خراسان رضوی که در جهان نیز شناخته شده، می‌توان به هنر گوهرتراشی اشاره کرد که در اشکال و برای استفاده‌های مختلفی به فروش می‌رسد.
فاطمه جعفری، کارآفرین حوزه گوهرتراشی که در شهرستان تربت جام فعالیت می‌کند، می‌گوید: «سنگ‌های موجود در صنعت گوهرتراشی از کوه‌های اطراف تربت جام بر اساس شناختی که از سنگ‌ها وجود دارد، استخراج می‌شود و از عقیق‌های استخراج شده در ساخت انواع زیورآلات، اشیای زینتی و تندیس‌ها استفاده می‌شود.»
او در خصوص تاریخچه این هنر در تربت جام اظهار می‌کند: «این هنر به نوعی شغل و حرفه خانوادگی من محسوب می‌شود. از زمانی که در تربت جام ساکن شدم، با تحقیقی که در خصوص کوه‌های اطراف داشتم، متوجه شدم کوه‌های اطراف تربت جام غنی از سنگ‌هایی چون عقیق، کوارتز، آمیتیس و جاسپر است، از این رو به این حرفه مشغول شدم.»
جعفری ادامه می‌دهد: «در حال حاضر در این حوزه کارگاه آموزشی دارم و خوشبختانه توانسته‌ام با کشف این نعمت از دل کوه برای افراد زیادی اشتغال‌زایی کنم و آن‌ها را به درآمدزایی برسانم.»
او در خصوص نحوه شناخت سنگ‌ها می‌افزاید: «با توجه به اینکه نحوه شناخت سنگ‌ها بیشتر با کسب تجربه امکان‌پذیر است، بنابراین افزایش تجربه در این حوزه کشف و شناخت سنگ‌ها را به راحتی برای فرد فراهم می‌کند.»
این کارآفرین حوزه گوهرتراشی ادامه می‌دهد: «برای تشخیص اصل بودن سنگ عقیق یکی از متداول‌ترین روش‌ها این است که ببینیم آیا نور را از خود عبور می‌دهد یا خیر، دومین روش نیز این است که سنگ‌های ساخت بشر یکدست است اما سنگ‌های طبیعی یکدست نیست.»
جعفری در خصوص استقبال مردم از این هنر می‌گوید: «مردم از گذشته سنگ‌های عقیق یمن و یشم که تک‌رنگ و بدون رگه بود را می‌شناختند و به سراغ آن می‌رفتند اما در حال حاضر مردم از همه نوع سنگ استقبال کرده و زیبایی طبیعی آن را می‌بینند چرا که برخی از افراد به خواص این سنگ‌ها که یک نعمت الهی است، پی برده‌اند.»
او یادآور می‌شود: «هر یک از سنگ‌ها خواص و انرژی‌های منحصر به فردی دارد و برای درمان بیماری‌های مختلفی استفاده می‌شود، به همین دلیل است که مردم کشورهای اروپایی از سنگ‌ها برای درمان بیماری و جذب انرژی کمک می‌گیرند.»
هنر چرم‌دوزی
چرم‌دوزی یا سراجی یکی از انواع صنایعدستی ایران است که از دیرباز در مناطق مختلف کشور رونق داشته و تامین‌کننده نیازهای مختلف مردم بوده است. امروز در چرم‌سازی صنعتگران پس از دباغی پوست به ساخت انواع کیف‌های چرم مردانه و زنانه، کمربند، کفش‌های چرم و… می‌پردازند.
تاریخ دقیقی از پیدایش صنعت چرم در ایران وجود ندارد اما با استناد به تحقیقات و مطالعات باستان‌شناسی می‌توان چنین گفت که از ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد، ایرانیان از پوست و چرم به عنوان پوشش استفاده می‌کردند. در آن دوران بیشتر برای زین اسب، زره جنگی و مواردی از این حیث که نیازمند استحکام بیشتری بوده، این ماده مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
چرم‌دوزی یا سراجی یکی از انواع صنایعدستی در ایران بوده که از دیرباز در مناطق مختلف کشور رونق داشته و تامین‌کننده نیازهای مختلف مردم بوده است، امروزه در چرم‌سازی، صنعتگر پس از دباغی پوست به ساخت انواع کیف‌های چرم مردانه و زنانه، کمربند، کفش‌های چرم می‌پردازد. »
همچنین فاطمه محمدی هنرمند فعال در عرصه چرم دوزی می‌گوید: «حرفه چرم‌دوزی سنتی یا سراجی یکی از صنایع دستی ایران به ویژه مشهد است که ماده اولیه آن یعنی چرم در دباغی پوست خام جانوران و به ویژه گاو به دست می‌آید، فرایند دباغی پوست فسادپذیر را به یک ماده طبیعی پایدار، دائمی و انعطاف‌پذیر و برای کاربردهای گوناگون تبدیل می‌کند.»
او با اشاره به اینکه این صنعت برای بسیاری از افراد اشتغال‌زایی کرده است، می‌افزاید: «در حال حاضر کارگاه‌های چرم‌دوزی زیادی در سطح مشهد فعال است که افراد زیادی در آن مشغول به کار هستند و به واسطه این صنعت امرار معاش می‌کنند.»
محمدی تصریح می‌کند: «برخی از این صنایعدستی نفیس در مسیر فراموشی گام بر می‌دارد و کارگاه‌های تولیدی آن تعطیل شده است، امید است که با توجه و حمایت مردمان ایران‌زمین از حوزه صنایعدستی بتوان از فراموشی آن جلوگیری شود و این صنایع نسل به نسل به آیندگان منتقل شود، برپایی نمایشگاه‌ها در موارد تاثیرگذار خواهد بود.»
او تاکید گرد: «البته تنها برگزاری نمایشگاه کافی نیست و کیفیت نیز در این امور بسیار موثر است و باید از ظرفیت تمام هنرهای صنایعدستی شهرستان‌های خراسان رضوی استفاده شود.»
فروش نوروزی بیش از ۸میلیاردی صنایع دستی و سوغات در خراسان رضوی
سرپرست معاونت صنایعدستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خراسان رضوی به نقش بازارچه‌های نوروزی در رونق صنایعدستی اشاره می‌کند و می‌گوید: «فروش نوروزی بیش از ۸میلیارد تومانی صنایع دستی و سوغات در خراسان رضوی از ایجاد ۵۴۸ غرفه در ۴۸ بازارچه حاصل شده که ۶۲۰ هنرمند در ۴۲ رشته فعالیت داشته‌اند.»
رضا ابراهیم‌نیا ادامه می‌دهد: «طی این ایام زیورآلات، فیروزه‌کوبی، دست‌بافت‌ها به خصوص گلیم و فرت، سنگ‌تراشی‌های هرکاره و گوهرسنگ‌ها بیشترین میزان فروش و استقبال مردمی را داشتند.»
سرپرست معاونت صنایعدستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خراسان رضوی تصریح می‌کند: «از بین ۳۳ شهرستان در سطح استان ۲۲ شهرستان که توجیه‌پذیری بیشتری در فروش صنایع دستی داشت، در تاسیس بازارچه استفاده شد، همچنین میزان استقبال مردم با توجه به فراهم نبودن امکانات سفر طی ۲ سال اخیر امسال بسیار خوب بود.»
ابراهیم‌نیا می‌گوید: «یک جنبه مهم فروش و رونق صنایعدستی به گردشگری مربوط است، قطعا در مناطقی که گردشگری فعال‌تر باشد، رونق فروش، آموزش صنایعدستی و توجه به فراگیری هر کدام از آن نیز بیشتر خواهد بود.»
او یادآور شد: «برنامه‌ریزی ما در خصوص میزان استقبال مردم ایجاد حدود ۳۰۰ غرفه بود اما تعداد تقاضاها از حد تصور ما بیشتر شد و عدد غرفه‌ها به عدد ۵۴۸ مورد رسید.»
سرپرست معاونت صنایعدستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خراسان رضوی یادآور می‌شود: «در خراسان رضوی از ۲۹۴ رشته در حوزه صنایع دستی ۸۵ رشته فعال وجود دارد، از این تعداد حدود ۲۲ رشته از رشته‌های بومی استان است که در اولویت برنامه‌ریزی و حمایت‌های ما قرار دارند.»
انتهای پیام/
