شیخ محمد پسر شیخ جابر (پسر شیخ اسماعیل فرزند شیخ عبدالغنی فرزند شیخ اسماعیل فرزند شیخ عفیف الدین فرزند حاجی شیخ عبدالسلام خنجی، جد اعلای مشایخ و خاندان بنی‌عباس بستک نسبتاً از اولاد محمد بن علی بن عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب از سادات هاشمی و متوفی 746 هجری قمری) تحصیلات خود را در بغداد گذرانده و مدتی دریکی از حجره‌های بارگاه غوث ربانی شیخ عبدالقادر در گیلان معتکف شده و طریقت قادری را اخذ کرده و از بغداد به مکه معظمه و مدینه منوره رفته، پس از حج و زیارت حرم حضرت رسول به بستک آمده و خانواده خود را نیز در بستک آورده و مقیم دائم می‌شود.
مردم بستک و جهانگیریه از او اخذ طریق کرده و به او اعتقاد و اعتماد کامل داشته‌اند به‌طوری‌که مردم لارستان همگی او را پشتوانه جماعت می‌دانستند. او تدریس و تعلیمات دینی هم می‌داد و در اواخر عمر به قریه ایلود رفته و خانقاه، زاویه و مسجد ساخته و در آنجا معتکف می‌شود.
می‌گویند او بعدازآن از خانقاه بیرون نیامد و معلوم نشد که چگونه درگذشته است و بر روی همان زاویه که در آن فوت‌شده بود بقعه‌ای ساختند. او معروف به شیخ بلندپرواز است. زمان درگذشت او را تقریباً حدود سال 905 هجری قمری می‌دانند.
چنانچه از تاریخ فوت شیخ پیداست این بقعه متعلق به دوران تیموری است که در دوره‌های بعد بارها مرمت‌شده است.
بقعه شیخ بلندپرواز به شکلی بسیار ساده و فاقد تزئینات، با مصالح سنگ و ساروج و پوشش گچ ساخته‌شده است. ابعاد کلی آن 887×506×580 است.
بقعه را می‌توان در سه بخش هشتی ورودی، بقعه و گنبد توصیف کرد.
هشتی ورودی: یک فضای مستطیلی با ابعاد تقریبی 310×80×240 سانتی‌متر است. ورودی آن به‌صورت طاق جناغی در ضلع شرقی است که در قابی مستطیلی محصورشده است. بالای هشتی، در گوشه‌ها (شمال شرقی و جنوب شرقی) دو حجم استوانه‌ای با سر مثلثی (به شکل گلدسته) نصب‌شده است که در سمت راست فروافتادهاست. آن هشتی ساده، تزیینات دیگری در داخل یا خارج ندارد، فقط بالای در ورودی بقعه یک طاق‌نمای عریض با طاق قوسی ایجادشده است.
بقعه اصلی: ابعاد آن بدون در نظر گرفتن هشتی ورودی 887×506×503 سانتی‌متر است. بقعه نیز ساده و فاقد تزیینات در داخل و خارج است. در چوبی ورودی در ضلع شرقی است که در مقابل محراب قرار دارد. محراب بلند و کشیده و باریک و نسبتاً عمیق که ابعاد داخلی آن 53×73 سانتی‌متر با ارتفاع 2 متر و ابعاد بیرونی آن 30×112 سانتی‌متر با ارتفاع 180 سانتی‌متر است. این اختلاف ارتفاع به دلیل این است که سطح زمین در ضلع غربی حدود 117 سانتی‌متر بالاتر از سطح زمین در ضلع شرقی است. درهرصورت از بیرون و داخل، طاق آن قوسی است.
در وسط بقعه، قبر شیخ محمد قرار دارد که تنها قبر این بقعه است. روی آن فرورفتگی عمیقی ایجادشده است. تعدادی کاشی‌های 4 گوش و 8 گوش با نقوش هندسی (شامل: ستاره، خطوط موازی و مورب، نوارهای متقاطع، لوزی، نقوش به شکل هشت)، نقوش گیاهی (شامل: گل‌های پرپر شبیه آفتابگردان، گل‌های چهار برگ، گل‌های سه برگ و برگها‌ی اسلیمی) و نقوش طبیعی (شامل: ماهی به‌صورت تک و جفت، خورشید با حوض آب) گذاشته‌شده است.
بالای قبر هم به‌صورت یک برجستگی مشخص جلب‌توجه می‌کند.
فضای بیرونی بقعه هم ساده است ولی به‌صورت دو طبقه دیده می‌شود که طبقه دوم 210 سانتی‌متر از طبقه اول بلندتر و ارتفاع بنا را از 310 سانتی‌متر بالای محراب، که هم‌ارتفاع دیوار بیرونی است به 332 سانتی‌متر می‌رساند. این طبقه به لحاظ طول و عرض کوچک‌تر از طبقه اول است. گنبد روی طبقه دوم ساخته‌شده است. دورتادور بقعه از بیرون باسیمان اندود شده و بقیه بنا با گچ سفید شده است.
گنبد: مخروطی، بلند و ساده است. برای اجرای آن فقط مرحله انتقالی 8 ضلعی دیده می‌شود. در قسمت جنوبی فضای داخلی بقعه، در مرحله انتقالی گنبد، یک فرورفتگی نسبتاً عمیق دیده می‌شود که تا ارتفاع 332 سانتی‌متر بالا رفته و نسبتاً عریض است به‌طوری‌که تقریباً تمام طول ضلع جنوبی را اشغال کرده است. این فرورفتگی اکنون برای قرار دادن وسایل و لوازم مقبره از آن استفاده می‌شود.
بر فراز گنبد هم یک حجم استوانه‌ای با سر مخروطی شکل با ارتفاع 76 سانتی‌متر است.
مقبره شیخ بلندپرواز به شماره ۱۵۴۲۴ در سال 1385 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منابع:
ـ بنی‌عباسیان بستکی، محمد اعظم خان، تاریخ جهانگیریه و بنی‌عباسیان بستک، به کوشش انجم روز. امارات متحده عربی. 1339.
گزارش: سمیه پودات
انتهای پیام/
