طی دو هفته گذشته در یک رخداد فرهنگی، اسدالله شاه‌میوه استاد پیشکسوت صنایع‌دستی و رئیس هیأت امنای بازار تاریخی هنر اصفهان از سوی مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان به‌عنوان ناظر عالی حفاظت از این مجموعه ارزشمند تاریخی منصوب شد، که این اقدام نقش مهمی در ایجاد همگرایی میان دولت و بخش خصوصی در حفاظت از یک مجموعه تاریخی ایفاد می‌کند.
در سیر تطور شهرسازی در تاریخ کهن ایران به‌ویژه در دوران اسلامی، بازار یکی از مهم‌ترین ارکان نظام شهرسازی در ایران به‌شمار می‌رفت به‌گونه‌ای که در بسیاری از سفرنامه‌ها یا کتاب‌های جغرافی‌دانان جهان اسلامی، سیاحان هنگام بازدید از شهرهای مختلف بخش‌های شرقی خلافت اسلامی به‌ویژه ایران و اصفهان از وجود بازارهای گوناگون نام‌برده‌اند که نه‌تنها کانون دادوستد بوده بلکه به‌عنوان محور اتصال محلات مختلف شهر به یکدیگر، یکی از مهم‌ترین کانون‌های تحولات اجتماعی شهرها نیز به شمار می‌رفته است.
مجموعه بازار تاریخی هنر که به بازارچه بلند هم معروف است در ضلع شرقی چهارباغ عباسی واقع شده و بنای آن به‌عنوان بخشی از مجموعه عظیم مدرسه علمیه امام جعفر صادق (ع) و کاروانسرای عظیم عباسی در واپسین ایام حیات شهریاران صفوی پیش از حمله افغان‌ها به ایران و اصفهان در سال 1116 هجری‌قمری آغاز و سپس در سال 1118 هجری‌قمری به پایان رسید.
در برخی منابع تاریخی ذکرشده که این مجموعه تاریخی به همت و دستور مادر شاه سلطان حسین صفوی بنا نهاده شد و به دستور او کاروانسرای عباسی و بازارچه بلند به‌عنوان موقوفه مدرسه علمیه امام جعفر صادق (ع) (مدرسه چهارباغ) بنا نهاده شد.
این بازار تاریخی از ابتدای فعالیت تا دوران حاضر تحولات فراوانی را تجربه کرده است، به‌گونه‌ای که در طی این 4 سده در کنار تحولاتی که تفرجگاه عظیم چهارباغ تجربه کرده است، این مجموعه نیز تحولاتی گوناگون را از سر گذراند، به‌گونه‌ای که در ابتدا به‌عنوان بازار فروش کالاهایی که از خارج از تختگاه صفوی به کاروانسرای عباسی انتقال می‌یافت، کاربرد پیدا کرد و سپس پس از افول ستاره بخت خاندان صفوی ابتدا مدتی به‌عنوان اسطبل و سپس در طی 60 سال گذشته مدتی به‌عنوان انبار دخانیات کاربرد داشت.
با این حال در دهه 50 خورشیدی به‌تدریج این بازارچه پس از مرمت‌های اساسی به‌عنوان محل استقرار هنرمندان هنرهای سنتی اختصاص یافت و از دهه 80 خورشیدی نیز به‌تدریج به‌عنوان کارگاه تولید و فروشگاه‌های عرضه طلا کاربرد یافت و در حال حاضر فقط یک کارگاه تولید صنایع‌دستی در آن مشغول به فعالیت است.
همگرایی دولت و بخش خصوصی در مرمت و امتداد حیات بازار بلند اصفهان
بازار هنر یا بازارچه بلند اصفهان با 200 متر طول و با فعالیت بیش از 80 فروشگاه در حال حاضر پس از گذشت چهار سده همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد. با این وصف ارتفاع بلند رواق‌های این بازار که در حدود 12 متر است و همچنین محورهای ارتباطی آن با کاروانسرای عباسی که هم‌اکنون به هتل عباسی تغییر کاربری یافته و همچنین مدرسه چهارباغ و قرار گرفتن آن در امتداد تفرجگاه چهارباغ عباسی این مجموعه را به یکی از مهم‌ترین مراکز تاریخی و گردشگری شهر اصفهان بدل کرده است.
از اواخر دهه هشتاد خورشیدی زمزمه‌های آسیب به سقف‌های رواق‌های بلند این بازار و همچنین احتمال بروز آتش‌سوزی در کارگاه‌های طلاسازی که عمدتاً در طبقه دوم فروشگاه‌های این بازار متمرکز است، باعث بروز نگرانی‌های مختلف میان دوستداران میراث‌فرهنگی استان شد.
با این وصف، موقوفه بودن این مجموعه از یکسو و تاریخی بودن و همچنین بهره‌برداری بخش خصوصی به‌ویژه صنف طلاساز و طلافروش در این مجموعه از سوی دیگر، باعث شد تا به‌تدریج در طی این برهه زمانی فعالیت‌های گسترده فرهنگی در راستای آگاهی‌سازی فعالان بخش خصوصی مستقر در بناهای تاریخی در خصوص لزوم حفاظت از اموال خود که به‌نوعی اثر تاریخی محسوب می‌شد، انجام شد.
ادارات کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و اوقاف و امور خیریه استان اصفهان با برگزاری نشست‌های متعدد در ابتدا موفق شدند دیدگاه‌های خود را در خصوص حفاظت از بناهای موقوفه تاریخی به یکدیگر نزدیک کنند، امری که شاید دهه‌های متعدد بود چه پیش از انقلاب و چه پس از آن مغفول مانده بود.
در طی دهه 90 خورشیدی همت خوبی از دو مجموعه در راستای حفاظت از بناها و مجموعه‌های تاریخی موقوفه در سطح استان انجام شد. از سوی دیگر لزوم آگاهی‌بخشی به فعالان بخش خصوصی مستقر در ابنیه تاریخی به‌ویژه بازارهای تاریخی یکی دیگر از دغدغه‌های مسئولان میراث‌فرهنگی استان بود که باید حل می‌شد، به‌گونه‌ای که تلاش شد تا این عزیزان با مسئولیت‌هایشان در خصوص حفاظت از مجموعه‌های تحت مالکیت خود چه به‌صورت اجاره چه به‌صورت سرقفلی و با مالکیت آشنا می‌شدند، که در این میان همت بازاریان بازار هنر از جمله استاد اسدالله شاه‌میوه استاد پیشکسوت هنر خاتم اصفهان که بیش از 50 سال است که در بازار هنر اصفهان به فعالیت مشغول است ستودنی است.
استاد شاه میوه با توجه به هنر ورزی خود از یکسو و علاقه به مواریث ارزشمند فرهنگی نیاکان از سوی دیگر، پس از بروز مشکلات مرمتی در سقف این بازار ارزشمند تاریخی باهمت مضاعف توانست از یکسو نظر بازاریان را برای حمایت مادی و معنوی از این مجموعه ارزشمند جلب کند و از سوی دیگر در بیش از یک دهه تلاش، توانست حمایت دو مجموعه میراث‌فرهنگی و اوقاف و امور خیریه استان را در خصوص مرمت‌های این مجموعه جلب کند.
شورای بازار هنر اصفهان با جمع‌آوری مقادیر زیادی وجوه نقد از بازاریان و همچنین استاد شاه‌میوه با اختصاص بودجه مشخصی از اموال شخصی خود در ابتدا پشت‌بام این بازار تاریخی را که نزدیک به 50 سال بود مرمت نشده بود با نظارت میراث‌فرهنگی و با هزینه بازاریان مرمت و سپس در طی یک دهه گذشته اقدامات ارزشمندی را در راستای مرمت تزئینات، تعمیر و بازسازی سیستم برق‌رسانی فرسوده این بازار تاریخی و همچنین مرمت درهای نفیس ورودی، خروجی و محورهای ارتباطی این مجموعه با کاروانسرای عباسی و مدرسه چهارباغ به سرانجام برساند.
همچنین ایجاد نمازخانه، اتاق مدیریت، سیستم کنترل الکترونیک و سرویس بهداشتی در بخش نوساز این مجموعه که در ضلع شرقی بازار قرارگرفته ازجمله اقدامات ارزشمند استاد شاه‌میوه و همکاران ایشان در شورای بازار است که شایسته قدردانی است.
با توجه به اقدامات ارزشمند این هنرمند پیشکسوت، طی ماه جاری در حکمی از سوی مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان به‌عنوان ناظر عالی حفاظت از این مجموعه ارزشمند تاریخی منصوب شد، با این وصف این اقدام فرهنگی گامی ارزشمند در خصوص ایجاد همگرایی میان بخش‌های مختلف دولتی از یکسو و بخش خصوصی بهره‌بردار از آثار تاریخی بشمار می‌رود.
امید می‌رود تا این رخداد فرهنگی به سایر مجموعه‌های تاریخی ازجمله بازار بزرگ اصفهان تسری یابد، زیرا همگان معتقدیم میراث ارزشمند فرهنگی نیاکان، سند هویت جمعی همه مردم ایران بوده و این میراث متعلق به همگان است، به همین منظور حفاظت و بهره‌برداری از آن حق همه مردم ایران بوده و لزوم آگاهی جمعی از چگونگی حفاظت از این مجموعه‌های تاریخی به امتداد حیات آنان به‌ویژه برای نسل‌های آینده ایرانیان خواهد انجامید.
انتهای پیام/
