به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گلستان، حبیب رضایی درخصوص آخرین یافته‌های فصل دوم کاوش شهر تاریخی استرآباد (گرگان)، گفت: کاوش باستان‌شناسی اخیر در شهر تاریخی استرآباد (گرگان) که در حدود یک ماه از آغاز آن می‌گذرد، باهدف پاسخگویی به استعلام یکی از مالکان واقع در عرصۀ این شهر انجام شده است.

سرپرست پروژه کاوش باستان‌شناسی شهر تاریخی استرآباد (گرگان) خاطرنشان کرد: مالک در شهر تاریخی استرآباد درخواستی مبنی بر نیاز به ایجاد زیرزمین و انجام گودبرداری در ملکِ خود داشته که با توجه به مقررات و ضوابط موجودِ مربوط به انجام فعالیت‌های عمرانی در این شهر و مدیریت کردن گودبرداری‌های بیش از عمق یک متر در این شهر، من به‌عنوان کارشناس باستان‌شناسی این شهر تاریخی با نظر شورای فنی اداره‌کل و پس از کسب مجوز کاوش از پژوهشگاه و پژوهشکده باستان‌شناسی اقدام به انجام کاوش در این سایت کردیم.

او اضافه کرد: صدور یاعدم صدور مجوز گودبرداری و احداث زیرزمین در ملک مذکور منوط به پایان مطالعات باستان‌شناسی در آن ملک و بررسی نتایج حاصل از آن در شورای فنی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان خواهد بود.

رضایی در خصوص یافته‌های این مرحله از کاوش شهر تاریخی استرآباد، گفت: درنتیجه کاوش انجام شده اخیر، که به عبارتی دومین فصل کاوش باستان‌شناسی استرآباد در چهار سال اخیر است، آثار و شواهدی تاریخی از دوره‌های قاجار، صفوی و تیموری شناسایی شد. این آثار شامل بقایای معماری صنعتی، یافته‌های سفالی، قطعات شیشه، فلز و بقایای استخوان‌های جانوری است.

او یادآور شد: مهم‌ترین یافته‌های این فصل کاوش، فضاهای معماری مربوط به سازه‌ای صنعتی است. این فضای کارگاهی شامل یک کوره و عناصر وابسته به آن است. کوره‌ای دوجداره و بزرگ‌تر در مرکز و دو فضای مدور در دو طرف آن است که لوله‌هایی سفالی برای خروج مایعات در بدنۀ این فضاهای مدور تعبیه شده است. مقادیر زیادی بقایای زغال و خاکستر مرتبط با این کوره نیز کشف شد.

سرپرست پروژه کاوش باستان‌شناسی شهر تاریخی استرآباد (گرگان) اضافه کرد: علاوه بر معماری یافت شده، مقادیر زیادی سفالینه نیز در این کاوش به دست آمد. این سفالینه‌ها شامل؛ پیه‌سوزهای سفالی لعاب‌دار، قطعاتی از ظروفِ کاسه، بشقاب، تنگ، خمره و سفال‌های بام‌پوش است که به دو گونه اصلی سفال‌های بی‌لعاب و لعاب‌دار تقسیم می‌شوند. شاخص‌ترین گونه‌های سفال لعاب‌دار؛ نقوش مشکی روی لعاب لاجوردی و سفالینه‌ای آبی و سفید است.

او بیان کرد: همچنین تعدادی اشیای فلزی نیز به دست آمد که بیشترین آن قطعات آهنی هستند. البته دو عدد سکۀ مسی مربوط به دوران صفوی که فلوس می‌گویند نیز در این کاوش کشف شد. این سکه‌ها در صورت پاک‌سازی و خواناسازی نقش آن می‌تواند کمک زیادی در گاه نگاری لایه‌های این سایت کند.

رضایی خاطرنشان کرد: با توجه به مطالعات تطبیقی و گاه نگاری نسبی انجام شده، قدمت آثار مکشوفه در این سایت به دوره‌های تیموری، صفوی و قاجار برمی‌گردد.

او در ادامه تصریح کرد: بر اساس نقشه‌های تاریخی موجود از شهر استرآباد، محلی که مورد کاوش قرار گرفت، در نزدیکی باروی شهر استرآباد و در حاشیۀ داخلی این شهر بوده. با توجه به این‌که در بسیاری از شهرهای تاریخی مناطق صنعتی در مناطق حاشیه‌ای قرار داشته، لذا وجود چنین کارگاهی صنعتی در این محل کاملاً منطقی به نظر می‌رسد.

سرپرست پروژه کاوش باستان‌شناسی شهر تاریخی استرآباد (گرگان) عنوان کرد: با توجه به شواهد به‌دست‌آمده مرتبط با فضای کوره، این اثر مربوط به دوره تیموری بوده و نشان می‌دهد این سازه قدمتی در حدود ۶۰۰ سال دارد. البته مطالعات تکمیلی در خصوص کارکرد دقیق این کوره و نوع محصول تولیدی در این فضای مکشوفه نیاز به انجام مطالعات آزمایشگاهی و میان‌رشته‌ای دارد.

او با اشاره به تاریخچه کاوش‌های شهر تاریخی استرآباد (گرگان) گفت: درگذشته کاوش‌های محدودی در محدودۀ شهر تاریخی استرآباد انجام شده که می‌توان به کاوش باستان‌شناسی قلعه‌خندان در سال ۱۳۸۸ خورشیدی و انجام گمانه‌زنی در کنار مناره مسجد جامع گرگان در سال ۱۳۹۱ اشاره کرد که این دو پژوهش توسط مرحوم قربانعلی عباسی صورت گرفت. پس از ایشان و در سال ۱۳۹۹ محلۀ سرچشمۀ استرآباد توسط من و اسماعیلی جلودار از دانشگاه تهران مورد کاوش قرار گرفت و مجموعۀ فلزی فاخر و بی‌نظیری از دوران سلجوقی در آن سایت کشف شد که هم‌اکنون تعدادی از آن اشیا در تالار دوران اسلامی موزۀ ملی ایران در معرض دید عموم قرار دارد.

رضایی خاطرنشان کرد: البته در محدودۀ خارج از شهر استرآباد و در محدودۀ فعلی شهر گرگان هم کاوش‌هایی درگذشته انجام شده که مهم‌ترین آن مربوط به سال ۱۲۶۸ خورشیدی و زمان ناصرالدین‌شاه قاجار است که ژاک دمورگان فرانسوی اقدام به کاوش در خرگوش‌تپه کرد. علاوه بر آن می‌توان به کاوش‌های تپه انجیراب توسط ماتسوزاکی ژاپنی در سال ۱۳۵۲ خورشیدی و کاوش تپه پوکردوال در سال ۸۷-۱۳۸۶ توسط مرحوم عباسی اشاره کرد.

بافت شهر تاریخی استرآباد (گرگان) با مساحت حدود ۱۶۰ هکتار در سال ۱۳۱۰ به شماره ۴۱ به‌عنوان اولین بافت تاریخی کشور در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. آنچه اکنون آن را بافت تاریخی (استرآباد) گرگان می‌نامیم، بازمانده مجموعه‌ای از یک شهر (استرآباد) و فضاهای شهری هم چون مساجد، آب‌انبارها، قنات‌ها، معابر و واحدهای مسکونی یک یا چندطبقه و بسیاری آثار دیگر است.

شواهد معماری و مجموعه منابع موجود و سفرنامه‌ها نشان از این دارد که شهر تاریخی استرآباد که در مرکز شهر گرگان فعلی واقع شده است، مطمئناً دارای لایه‌های فرهنگی تاریخی باارزشی است که مطالعۀ آن می‌تواند اطلاعات زیادی از فرهنگ‌های گذشتۀ مردمان این شهر در اختیارمان قرار دهد.

انتهای پیام/