میراث‌آریا: در دل کوهپایه‌های استان همدان، در خاک روستای ملی داویجان ملایر، هنری اصیل نفس می‌کشد که برای قرن‌ها با زندگی مردم این دیار عجین شده است. مرواربافی، این هنر ظریف و پایدار، امروز در میانه راه گمشده‌ها ایستاده است؛ از یک‌سو ریشه در تاریخ و طبیعت دارد و از سوی دیگر با چالش‌های دنیای مدرن دست و پنجه نرم می‌کند.

اما چه بسیارند کسانی که این هنر اصیل را با حصیربافی اشتباه می‌گیرند. مرواربافی بر خلاف حصیربافی که از ساقه‌های گیاهانی مانند نی و بامبو استفاده می‌کند، بر پایه ترکه‌های سرخ‌بید (مروار) استوار است. این گیاه که به طور خاص در منطقه ملایر می‌روید، با ویژگی‌های منحصر به فردش محصولاتی بادوام و منعطف خلق می‌کند.

از تمایزهای شاخص مرواربافی و حصیربافی می‌توان به مقاومت حداکثری محصولات مرواری در برابر رطوبت و فشار در بحث استحکام، شکل‌گیری راحت‌تر ترکه‌های سرخ‌بید و حفظ شکل نهایی از منظر انعطاف‌پذیری و نیز رنگ طبیعی و گرم سرخ‌بید که به محصولات حالتی اصیل و منحصر به فرد می‌بخشد از دیدگاه زیبایی‌شناسی اشاره کرد.

مرواربافی یکی از رشته‌های صنایع‌دستی بومی به شمار می‌رود چرا که ملایر از تولیدکنندگان برجسته گیاه مروار است، از همین رو با یکی از هنرمندان صنایع‌دستی برجسته مروارباف ملایری، احمدرضا احمدوند گفت‌وگو کردیم تا بتوانیم دیدگاه وسیع تری نسبت به فرصت‌ها و چالش‌های این هنر داشته باشیم.

از نوجوانی تا امروز؛ داستان یک عشق

احمدرضا احمدوند هنرمندی که سالیان بسیاری از عمر خویش را در این عرصه گذرانده و استادان زیادی را در این راه پرورش داده است، می‌گوید: بیش از ۵۰ سال از عمرم می‌گذرد که حداقل نیمی از آن را در کار مرواربافی بوده‌ام. در سال ۱۳۷۶ فعالیت خویش را در زمینه مرواربافی به طور جدی شروع کردم اما در اصل فعالیت خود را از ایام نوجوانی نزد استاد روشن شروع و رفته رفته به این کار علاقه‌مند شدم. 

او با بیان اینکه تاکنون افراد زیادی را آموزش داده است، می‌افزاید: سال‌های زیادی خارج از همدان، در شهرهای شمالی کشور مشغول بودم به همین سبب افراد زیادی را در خارج از ملایر آموزش داده‌ام. 

احمدوند با اشاره به اینکه هر شخصی که در امر صنایع‌دستی فعالیت کند در واقع یک کارآفرین است، ادامه می‌دهد: اکنون در کارگاه من حدود ۲۰ نفر مشغول به کار هستند که این افراد قابلیت دور کاری نیز دارند، آن‌ها با توجه به آموزش‌هایی که دیده‌اند مواد اولیه را از ما گرفته و می‌توانند در خانه به فعالیت بپردازند. 

او با مروری بر سال‌های گذشته می‌افزاید: سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۰ اوج کار هنر مرواربافی در این شهرستان بود، در آن زمان من حداقل ۶۰ نفر همکار هنرمند در کارگاه خود داشتم و حتی مجبور بودیم روزانه ۱۸ ساعت یا بیشتر کار کنیم تا بتوانیم سفارشات خود را تحویل دهیم. 

مرواربافی تبدیل به شغلی فصلی شده است 

هنرمند ملایری با اشاره به سابقه درخشان مرواربافی در ملایر ادامه می‌دهد: برخلاف این سابقه درخشان اکنون شاهد افول تدریجی در این صنعت هستیم از حدود ۸۰۰ هنرمند فعال در این حوزه، بسیاری تنها در فصول خاصی به این کار می‌پردازند چرا که عمده سفارشات ما به ۶ ماهه پایانی سال معطوف شده است. این در حالی است که در دهه ۸۰ کارگاه من با ۶۰ نیرویی که تمام وقت به فعالیت می‌پرداختند نمی‌توانست به طور کامل پاسخگوی سفارشات در سطح بازار باشد.

این کارآفرین ملایری ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد با گذر سال‌ها مرواربافی با وجود برتری که نسبت به اجناس حصیری دارد متقاضیان خود را از دست داده هرچند که اجناس مرواربافی به دلیل مرغوبیت در جنس، حالت پذیری راحت و عدم برگشت پذیری به حالت اولیه دارای استحکام بالایی است؛ اما اجناس حصیری به خاطر تنوعی که دارند بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرند و متاسفانه بعد از گذشت سال‌های بسیار در این هنر مرواربافی همچنان شاهد تمرکز سنتی بر تولید سبد و ظروف ساده هستیم.

احمدوند بر افزایش کاربردهای محصولات مرواربافی در زندگی روزمره مردم تاکید می‌کند و می‌افزاید: اجناس حصیری به علت تنوعشان نسبت به مرواربافی از قیمت بیشتری برخوردار هستند و بر اساس تجربیات شخصی خود باید بگویم این امر باعث شده تا این شغل حالت فصلی پیداکند. 

نگاه امیدوارانه احمدوند برای رونق دوباره مرواربافی

او می‌گوید: دوست دارم شور گذشته را به مرواربافی برگردانم و با وجود انگیزه و شوقی زیاد با جدیت پیگیر اهدافم خواهم بود و در آینده  قصد توسعه کارگاه و آموزش علاقه‌مندان بیشتری را در شهرستان ملایر دارم. 

هنرمند مرواربافی ادامه می‌دهد: هنر مرواربافی یک هنر بومی است و تبدیل مروار به محصول ارزش افزوده ۵ برابری دارد لذا هنرمندان جوان باید در تولید و  بازاریابی حرفه ای فعالیت کنند و کار خود را از فروش سنتی خارج کرده و با استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال محصولات خود را به بازارهای داخلی و بین‌المللی معرفی کنند و از سویی دیگر باید به نیاز جامعه آگاه شوند تا بتوانند بر اساس تقاضا، تولیدات را انجام دهند.

امروزه بیشترین کالایی که متقاضیان را به وجد می‌آورد لوازم دکوراسیون و اکسسوری‌های مدرن است و این آگاهی نیمی از مسیر را هموار می‌کند و امید است تا با این اقدام بتوان نگاه فصلی به این شغل را از بین برد.

احمدوند با اشاره به اینکه بزرگترین حامیان ما مردم هستند، در پایان گفت: انتظار من و همه کسانی که صنایع‌دستی تولید می‌‎کنند این است که مردم با خرید محصولات و استفاده از آن از هنر صنایع‌دستی حمایت کنند.

مرواربافی ملایر تنها یک هنر دستی نیست؛ گنجینه‌ای از دانش بومی و پیوند ناگسستنی انسان با طبیعت است. حفظ این میراث ارزشمند نیازمند عزمی جمعی از هنرمندان پیشکسوت گرفته تا جوانان خلاق، از مسئولان محلی تا مصرف‌کنندگان آگاه است؛ لذا آینده این هنر در گرو تصمیماتی است که امروز می‌گیریم.

انتهای پیام/