به گزارش میراث‌آریا، طرح پژوهشی «مطالعه اجزا و عناصر مرتبط با باغ‌های تاریخی اربابی در بستر پیرامونی آن‌ها در دوره قاجار، نمونه موردی بیرجند» در ادامه طرح پژوهشی «شناخت باغ­‌های تاریخی بیرجند» که در سال ۱۳۹۹ به انجام رسید، در پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی فرهنگی، طرح و پس از تصویب، توسط مریم رضایی‌­پور در گروه باغ و منظر به انجام رسید و در نشست گزارش به همکار این پژوهشکده مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

رضایی‌پور مدیر گروه باغ و منظر ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴، در این نشست گفت: این طرح به طور ویژه به تبیین ارتباط میان باغ‌های تاریخی بیرجند و بستر پیرامونی آن­‌ها و عناصری که در این بستر پیرامونی حضور دارند، از جمله پهنه‌­‌های مسکونی، سایر باغ­‌ها و کشتزارها که خود واجد اجزا و عناصر گوناگون همچون قنات، مظهرخانه، جوی روباز، باغ تاریخی، یخچال، آسیاب، آب‌­انبار، مسجد، مدرسه، حمام و قلعه‌­‌های تاریخی هستند، پرداخته است.

او اظهار کرد: در عین حال به دلیل تفاوت ­‌های میان بسترهای مورد نظر و ارتباط و ترکیب فضایی آن‌ها، می‌­‌توان سه نوع سکونتگاه را پیرامون باغ‌های تاریخی بیرجند، مد نظر قرار داد که عبارتند از کلاته‌ها، روستاهای کوهپایه‌­ای و روستاهای کوهستانی، برخی از این سکونتگاه ­‌ها دارای قدمتی بیش از باغ ­‌های تاریخی که اغلب در دوره قاجار احداث شده‌­اند، هستند. تعدادی دیگر همزمان با احداث باغ ­‌های تاریخی در بیرجند، شکل گرفته و توسعه یافته‌­اند که به آن­‌ها کلاته اطلاق می‌شود.

رضایی‌پور پس از ارائه طرح، با در نظر گرفتن نظرات و پیشنهادات همکاران پژوهشکده، به پرسش­‌های آنان پاسخ گفت.