اربعین فقط یک مناسک مذهبی نیست؛ روایت زنده‌ای‌ است از عشق، وفاداری، وحدت، همبستگی و حیات جمعی شیعیان و آزادگان جهان در پرشکوه‌ترین شکل خود. آنچه امروز در قالب «پیاده‌روی اربعین» از نجف تا کربلا رخ می‌دهد، صرفاً یک تجمع یا راهپیمایی میلیونی نیست، بلکه تجلی عینی و مردمی یکی از گسترده‌ترین میراث‌های فرهنگیِ ناملموسِ معاصر بشر است؛ میراثی که با زبان عشق و با گام‌های مشتاقان حسینی، هر سال بر بستر زمین عراق طنین می‌افکند.

ریشه این حرکت بزرگ در تاریخ، فرهنگ و ایمان مردمی است که نه با فرمان حکومت‌ها، که با اراده قلبی و عشق بی‌حد نسبت به سیدالشهدا (ع) و اهل بیت (ع) به آن پای می‌گذارند. در میان میلیون‌ها زائر از ملیت‌ها، قومیت‌ها و زبان‌های مختلف، آنچه یگانگی می‌آفریند، یک باور مشترک و شعله‌ای درونی‌ است که قرن‌ها خاموش نشده و امروز در قالب راهپیمایی اربعین به اوج می‌رسد.

شکوه اربعین در گروی دولت‌ها نیست؛ اربعین را مردم ساخته‌اند و مردم پاس داشته‌اند. نقش بی‌بدیل میزبانان عراقی، موکب‌داران، داوطلبان، پیر و جوان، کودک و کهنسال در خدمت‌رسانی شبانه‌روزی به زائران، خود حدیثی است از میراثی که نه تنها در کتاب‌ها که در رفتارهای جمعی و آداب میزبانی، تغذیه، بهداشت، امنیت و مناسک دینی زنده و پویاست. این «فرهنگ زیستن برای دیگری» است که اربعین را به پدیده‌ای کم‌نظیر در دنیای معاصر تبدیل کرده است.

امروز، بیش از هر زمان، ضرورت دارد که پیاده‌روی اربعین به عنوان یک میراث فرهنگی ناملموس، هم در فهرست ملی و هم در فهرست جهانی یونسکو ثبت شود. ویژگی‌های منحصربه‌فرد این آیین، از جمله:

• استمرار تاریخی و ریشه‌داری در فرهنگ شیعه و جوامع اسلامی

• مشارکت گسترده مردمی و فراملی

• نقش بی‌نظیر در توسعه گفت‌وگوی بین فرهنگی و بین‌الادیانی

• الگوسازی در خدمت‌رسانی داوطلبانه و بی‌چشمداشت

• ترویج مفاهیم صلح، ایثار، کرامت انسانی و مقاومت در برابر ظلم

همگی گواه آن است که اربعین نه فقط یک آیین مذهبی، که مدلی فرهنگی برای همبستگی جهانی و میراثی زنده برای نسل‌های آینده است.

در دورانی که جهان با بحران‌های هویتی، بیگانگی فرهنگی و شکاف‌های اجتماعی مواجه است، اربعین می‌تواند به عنوان یک زبان مشترک معنوی و فرهنگی در جهان اسلام و فراتر از آن عمل کند.

پیشنهاد مشخص آن است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، با همکاری نهادهای دینی و فرهنگی ایران و عراق، فرایند ثبت پیاده‌روی اربعین را در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو آغاز کرده و حمایت‌های لازم برای مستندسازی، حفاظت و پاسداری از این میراث ارزشمند را در سطح ملی و منطقه‌ای فراهم آورد.

اربعین میراثی است که مردم آن را ساخته‌اند، و تاریخ، معنای آن را جاودانه خواهد کرد.

هانی رستگاران – روزنامه‌نگار و پژوهشگر فرهنگی

انتهای پیام/