همدان، از دیرباز مکانی برای استقرار و گسترش تمدن‌های باستانی بوده است. در قدیمی‌ترین کتیبه‌های آشوری، از این شهر به نام «آکسایا» به معنای «شهر کاسیان» یاد شده که نشان می‌دهد پیشینهٔ تمدنی همدان حداقل به هزارهٔ سوم قبل از میلاد بازمی‌گردد. در طول ۱۵۰ سال حکومت مادها، همدان از شکوفایی و آبادانی فراوانی برخوردار بود. پس از سقوط امپراتوری ماد، هرچند مرکزیت سیاسی اولیه خود را از دست داد، اما به‌عنوان یکی از سه پایتخت مهم هخامنشیان به ویژه در فصل زمستان همچنان اهمیت ویژه‌ای داشت. یافته‌های باستان‌شناسی مانند کتیبه‌های گنج‌نامه، بقایای ستون‌های سنگی، جام‌های ظریف و الواح زرین و سیمین به‌دست آمده از این منطقه، گواهی بر جایگاه والای همدان در دورهٔ هخامنشی و نقش آن به عنوان یکی از مراکز فرهنگی و سیاسی مهم ایران باستان است.