هانی رستگاران، پژوهشگر حوزه گردشگری در یادداشتی نوشت: ۲۷ سپتامبر هر سال، روز جهانی گردشگری، فرصتی مغتنم برای بازاندیشی در مورد نقش و جایگاه صنعت گردشگری در توسعه جهانی است. شعاری که امسال برای این روز انتخاب شده، «گردشگری و توسعه پایدار»، بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد؛ چرا که بحران‌های زیست‌محیطی، تغییرات اقلیمی و فشار روزافزون بر منابع طبیعی و آبی، ضرورت تغییر رویکردها را به ما یادآوری می‌کند. گردشگری اگر به شیوه‌ای مسئولانه و هوشمندانه مدیریت شود، نه تنها می‌تواند به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال کمک کند، بلکه به ابزاری برای حفاظت از محیط زیست و ارتقای کیفیت زندگی جوامع محلی نیز بدل خواهد شد.

با این حال، تحقق چنین چشم‌اندازی در گرو فاصله گرفتن از الگوهای سنتی و حرکت به سمت مدل‌های نوین مبتنی بر فناوری‌های روز است. توسعه گردشگری الکترونیک و هوشمندسازی زیرساخت‌ها یکی از ارکان اصلی این تحول به شمار می‌رود. امروزه سامانه‌های رزرو آنلاین، اپلیکیشن‌های راهنمای سفر، مدیریت هوشمند حمل‌ونقل گردشگری و پلتفرم‌های دیجیتال برای بازاریابی مقاصد، بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربه گردشگری شده‌اند. این ابزارها علاوه بر تسهیل خدمات برای گردشگران، امکان رصد و پایش دقیق جریان‌های سفر را نیز فراهم می‌کنند و به مدیران کمک می‌کنند تا تصمیماتی مبتنی بر داده برای مدیریت مقصد اتخاذ کنند.

در این میان، هوش مصنوعی (AI) به‌عنوان یک فناوری تحول‌آفرین، نقشی کلیدی در آینده گردشگری خواهد داشت. از چت‌بات‌ها و دستیاران هوشمند برای پاسخ‌گویی به نیازهای گردشگران گرفته تا الگوریتم‌های پیش‌بینی‌کننده برای تحلیل رفتار مسافران و بهینه‌سازی منابع، همه نمونه‌هایی از کاربرد این فناوری هستند. در حوزه زیست‌محیطی، سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند داده‌های مصرف انرژی و آب در مراکز اقامتی را تحلیل و بهترین راهکارهای کاهش هدررفت را ارائه دهند. همچنین در مدیریت مقاصد طبیعی، AI می‌تواند ظرفیت برد (carrying capacity) مناطق را تعیین کند تا از ورود بیش از حد گردشگران و تخریب محیط جلوگیری شود.

در کنار این فناوری‌ها، اینترنت اشیاء (IoT)، بلاک‌چین و واقعیت مجازی و افزوده نیز فرصت‌های بی‌سابقه‌ای برای توسعه گردشگری پایدار ایجاد کرده‌اند. برای مثال، با استفاده از واقعیت مجازی، گردشگران می‌توانند پیش از سفر با مقصد آشنا شوند و این امر به کاهش سفرهای غیرضروری کمک می‌کند. یا از طریق بلاک‌چین، شفافیت در رزروها و تراکنش‌های مالی تضمین می‌شود و اعتماد گردشگران افزایش می‌یابد.

اما نکته مهم‌تر از ابزارهای فناورانه، تغییر رویکرد سنتی به مدرن در سیاست‌گذاری و مدیریت گردشگری است. اگر تا دیروز هدف جذب هرچه بیشتر گردشگران بود، امروز باید تمرکز بر کیفیت، پایداری و تجربه‌ی مسئولانه سفر باشد. این تغییر نگاه به معنای حرکت به سمت مدل‌هایی است که هم منافع اقتصادی را تأمین می‌کنند و هم به حفظ منابع طبیعی و آبی توجه دارند. برای نمونه، در بسیاری از کشورها، برنامه‌های گردشگری بر پایه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، مدیریت پسماند و آموزش گردشگران برای احترام به محیط زیست طراحی می‌شود.

منابع آب، به‌ویژه در کشورهایی با اقلیم خشک و نیمه‌خشک، یکی از حیاتی‌ترین سرمایه‌ها برای آینده گردشگری است. هیچ مقصدی بدون دسترسی پایدار به آب آشامیدنی سالم و منابع طبیعی حفظ‌شده، نمی‌تواند در رقابت جهانی باقی بماند. از همین رو، مدیریت هوشمند منابع آبی، بازچرخانی آب در تاسیسات گردشگری، و فرهنگ‌سازی در میان گردشگران و جوامع محلی باید در اولویت قرار گیرد. فناوری‌های نوین می‌توانند با ارائه سیستم‌های هشداردهنده، پایش آنلاین کیفیت منابع آبی و ارائه الگوهای مصرف بهینه، در این مسیر یاری‌رسان باشند.

از منظر اجتماعی نیز گردشگری پایدار زمانی محقق می‌شود که جوامع محلی به عنوان ذی‌نفعان اصلی در فرآیند توسعه حضور فعال داشته باشند. فناوری‌های دیجیتال این امکان را فراهم می‌کنند که تولیدکنندگان صنایع دستی، کشاورزان محلی و فعالان فرهنگی به بازارهای جهانی متصل شوند و سهم عادلانه‌تری از درآمدهای گردشگری داشته باشند. به همین ترتیب، آموزش دیجیتال می‌تواند ظرفیت‌های انسانی را برای مشارکت مؤثر در مدیریت و ارائه خدمات گردشگری ارتقا دهد.

بنابراین، روز جهانی گردشگری نه تنها یادآور اهمیت این صنعت برای اقتصاد جهانی است، بلکه ما را به سمت بازاندیشی در شیوه‌های مدیریتی و بهره‌گیری از نوآوری‌ها سوق می‌دهد. آینده‌ای که در آن گردشگری هوشمند و الکترونیک، همراه با سیاست‌های مسئولانه، می‌تواند الگویی از توسعه متوازن و پایدار ارائه کند. آینده‌ای که در آن سفر نه به بهای نابودی منابع طبیعی، بلکه به‌عنوان عاملی برای حفاظت، بازآفرینی و ارتقای کیفیت زیست انسان و طبیعت معنا پیدا خواهد کرد.

انتهای پیام/