علی محمد فصیحی، فعال حوزه رسانه استان اصفهان در یادداشتی نوشت: در این میان، گردشگری رویدادمحور به عنوان یک استراتژی کلیدی، نقشی محوری در تحریک رشد و توسعه پایدار مقاصد ایفا می‌کند. گردشگری رویدادمحور به سفرهایی اطلاق می‌شود که هدف اصلی آن‌ها مشارکت، مشاهده یا تجربه یک رویداد خاص است. این رویدادها طیف وسیعی از فعالیت‌ها شامل جشنواره‌های فرهنگی و هنری، مسابقات ورزشی بزرگ، کنفرانس‌های علمی، نمایشگاه‌های تجاری و کنسرت‌های موسیقی بین‌المللی را در بر می‌گیرد.

اهمیت این نوع گردشگری در توانایی آن برای عمل کردن به عنوان یک کاتالیزور (محرک) برای توسعه منطقه‌ای نهفته است. برخلاف گردشگری سنتی که ممکن است به صورت فصلی و نامتوازن توزیع شود، رویدادها دارای تاریخ‌ها و زمان‌بندی‌های مشخصی هستند که می‌توانند جریان‌های ناگهانی و قابل توجهی از بازدیدکنندگان را به سمت یک منطقه هدایت کنند. این رویدادها نه تنها شور و هیجان به زندگی شهری می‌بخشند، بلکه زیرساخت‌های موجود را به چالش کشیده و نیاز به توسعه را تقویت می‌کنند. این مقاله به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف این نقش حیاتی در توسعه گردشگری پایدار می‌پردازد.

جذب گردشگر و افزایش بازدید:

چگونگی جذب گردشگران داخلی و بین‌المللی

یکی از ملموس‌ترین دستاوردهای برگزاری رویدادها، توانایی آن‌ها در افزایش چشمگیر تعداد بازدیدکنندگان یک مقصد است. رویدادها به عنوان نقاط کانونی (Focal Points) عمل می‌کنند که توجه رسانه‌ها و گردشگران بالقوه را به خود جلب می‌نمایند.

جذب هدفمند (Targeted Attraction)

جشنواره‌ها به طور ذاتی ماهیت خاص و منحصر به فردی دارند که گروه‌های خاصی از گردشگران را هدف قرار می‌دهد:

• جشنواره‌های فرهنگی و هنری: این رویدادها علاقه‌مندان به هنر، تاریخ و سنت‌ها را جذب می‌کنند. به عنوان مثال، جشنواره فیلم کن یا فستیوال موسیقی و هنرهای تجسمی کارنوال ریو (برزیل) گردشگرانی را به مقصد می‌آورند که ممکن است در زمان‌های دیگر تمایل کمتری به سفر به آن مکان داشته باشند.
• رویدادهای ورزشی بزرگ: میزبانی مسابقات المپیک، جام جهانی فوتبال یا فرمول یک، بلافاصله یک مقصد را در کانون توجه جهانی قرار می‌دهد. این رویدادها علاوه بر ورزش دوستان، شبکه‌ای گسترده از رسانه‌ها، تیم‌های پشتیبانی، اسپانسرها و هواداران را به منطقه سرازیر می‌کنند.
• رویدادهای تخصصی (Niche Events): کنفرانس‌های تخصصی در حوزه‌های فناوری، پزشکی یا محیط زیست، متخصصان و افراد تصمیم‌گیرنده را جذب کرده و منجر به گردشگری کسب و کار (Business Tourism) می‌شوند که معمولاً دارای قدرت خرید بالاتری است.

 اثر پروانه‌ای (The Ripple Effect)

جذب گردشگران صرفاً به مدت زمان برگزاری رویداد محدود نمی‌شود. یک رویداد موفق، اثر پروانه‌ای بر گردشگری منطقه می‌گذارد:

1. آگاهی از مقصد (Destination Awareness): پوشش رسانه‌ای گسترده پیش از، حین و پس از رویداد، باعث می‌شود که مقصد برای افرادی که قبلاً با آن آشنا نبوده‌اند، شناخته شود.
2. اثر تعمیم (Spillover Effect): بسیاری از گردشگرانی که به قصد شرکت در رویداد اصلی سفر می‌کنند، علاوه بر آن، از جاذبه‌های محلی دیگر نیز بازدید می‌کنند (مانند موزه‌ها، پارک‌ها، مناطق تاریخی) و مدت زمان اقامت خود را افزایش می‌دهند.
3. تبدیل بازدیدکننده به تکرارکننده: تجربه مثبت یک گردشگر در طول یک جشنواره، احتمال بازگشت او به همان مقصد در آینده (حتی بدون رویداد) را افزایش می‌دهد.
4. تأثیر اقتصادی: بررسی تأثیرات مالی مثبت و ایجاد شغل

تأثیرات اقتصادی رویدادها یکی از بارزترین دلایل سرمایه‌گذاری دولت‌ها و بخش خصوصی در این زمینه است. این تأثیرات فراتر از فروش بلیط و اقامت است و شبکه‌ای پیچیده از تراکنش‌های مالی را شامل می‌شود.

 افزایش مستقیم و غیرمستقیم درآمد

درآمدزایی از طریق رویدادها را می‌توان به صورت زیر مدل‌سازی کرد:

الف) هزینه‌های مستقیم (Direct Spending):

این شامل پولی است که مستقیماً توسط شرکت‌کنندگان، سازمان‌دهندگان، اسپانسرها و رسانه‌ها در طول رویداد خرج می‌شود.

• هزینه‌های اقامت (هتل‌ها، اجاره مسکن).
• هزینه‌های غذا و نوشیدنی (رستوران‌ها و کافه‌ها).
• هزینه‌های حمل و نقل محلی (تاکسی، مترو، اتوبوس).
• خرید بلیط رویداد و کالاها و سوغات.

ب) هزینه‌های غیرمستقیم (Indirect Spending):

این شامل خریدها و سرمایه‌گذاری‌هایی است که توسط کسب‌وکارهایی انجام می‌شود که مستقیماً به رویداد خدمات می‌دهند (مانند تأمین‌کنندگان تجهیزات صوتی و تصویری، شرکت‌های امنیتی، پیمانکاران ساختمانی موقت).

ج) اثر چند برابری (Multiplier Effect):

این مهم‌ترین مفهوم در تحلیل اقتصادی رویداد است. مبلغی که در ابتدا وارد اقتصاد می‌شود، بارها و بارها در جامعه جابجا شده و درآمدزایی بیشتری ایجاد می‌کند. اگر ضریب چند برابری منطقه ( M ) باشد و هزینه کل اولیه ( E ) باشد، کل تأثیر اقتصادی ( T ) به صورت زیر محاسبه می‌شود: [ T = E \times M ] به طور معمول، ضریب چند برابری برای صنعت گردشگری رویدادی در مقیاس‌های کوچک می‌تواند بین ۱.۵ تا ۲.۵ باشد، به این معنی که هر دلار هزینه شده توسط یک گردشگر، ۱.۵ تا ۲.۵ دلار ارزش اقتصادی برای جامعه ایجاد می‌کند.

 ایجاد شغل و توسعه سرمایه انسانی

رویدادها به سرعت می‌توانند نیاز به نیروی کار را در بخش‌هایی مانند هتلداری، خدمات غذایی، امنیت و پشتیبانی فنی افزایش دهند.

• اشتغال موقت: برگزاری یک فستیوال بزرگ ممکن است صدها فرصت شغلی موقت (مانند راهنمایان، پرسنل پذیرش، آشپزها) ایجاد کند که به کاهش بیکاری فصلی کمک می‌کند.
• اشتغال دائمی: رویدادهای بزرگ و مکرر (مانند نمایشگاه‌های تجاری سالانه) نیاز به سرمایه‌گذاری در نیروی کار دائمی متخصص (مانند مدیران رویداد، متخصصان بازاریابی گردشگری) را ایجاد می‌کنند که توسعه بلندمدت سرمایه انسانی را تضمین می‌کند.

 برندسازی مقصد و تصویرسازی: تقویت شهرت ملی و بین‌المللی

رویدادها ابزارهای قدرتمندی برای کنترل روایت (Narrative) یک مقصد و شکل‌دهی به تصویر آن در ذهن مردم جهان هستند.

 ایجاد یک هویت منحصر به فرد (Unique Identity)

هر مکان دارای مجموعه‌ای از ویژگی‌های فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی است. رویدادهای موفق با برجسته کردن این ویژگی‌ها، یک هویت برند منسجم می‌سازند:

• مثال: برگزاری یک جشنواره موسیقی سنتی خاص در یک منطقه کوهستانی، آن منطقه را به عنوان "پایتخت موسیقی محلی" معرفی می‌کند. این امر تصویرسازی از یک مکان را از صرفاً یک موقعیت جغرافیایی به یک مرکز فرهنگی پویا تغییر می‌دهد.

 پوشش رسانه‌ای و اعتباربخشی (Credibility)

میزبانی موفق یک رویداد بین‌المللی (مانند المپیک یا اجلاس جهانی) پیامی قدرتمند به جهان ارسال می‌کند که نشان می‌دهد آن مقصد دارای زیرساخت‌های لازم، ثبات امنیتی و ظرفیت مدیریتی برای سازماندهی رویدادهای بزرگ است.

شهرت مطلوب، کیفیت برگزاری رویداد، میزان پوشش بین المللی

این اعتباربخشی، نه تنها برای گردشگری بلکه برای جذب سرمایه‌گذاری‌های تجاری و کسب‌وکارهای بین‌المللی نیز حیاتی است. رویدادها یک سکوی پرتاب (Launchpad) برای بازاریابی هدفمند هستند که اثر آن بسیار قوی‌تر از تبلیغات سنتی است زیرا اطلاعات از طریق تجربیات واقعی منتقل می‌شود.

 مدیریت تصویر در بحران

زمانی که یک مقصد در معرض پوشش منفی رسانه‌ای (به دلیل حوادث یا مشکلات اقتصادی) قرار می‌گیرد، برگزاری یک رویداد بزرگ و مثبت می‌تواند به سرعت توجهات را منحرف کرده و تصویر عمومی را بهبود بخشد. این نقش «نرم‌افزار قدرت» (Soft Power) را برای دولت‌ها و سازمان‌های گردشگری تقویت می‌کند.

توسعه زیرساخت‌ها: تشویق سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی

یکی از چالش‌های اصلی در توسعه گردشگری، نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفت در زیرساخت‌هاست. رویدادهای بزرگ به عنوان نقطه عطف (Turning Point) عمل می‌کنند که این سرمایه‌گذاری‌ها را توجیه و تسریع می‌بخشند.

 توجیه سرمایه‌گذاری‌های عمومی (Public Justification)

ساخت یک فرودگاه جدید، گسترش شبکه مترو یا بهبود جاده‌ها اغلب با مقاومت عمومی یا مشکلات تأمین بودجه مواجه می‌شود. با این حال، تعهد به میزبانی یک رویداد بزرگ، فوریت لازم برای تصویب پروژه‌های زیرساختی را فراهم می‌کند. مردم و دولت‌ها پذیرش بیشتری نسبت به هزینه‌کردها پیدا می‌کنند، زیرا بازدهی کوتاه‌مدت و بلندمدت آن‌ها (از طریق رویداد) قابل مشاهده است.

مثال: پیش از بازی‌های المپیک، شهرهای میزبان مجبور به ارتقاء سیستم‌های حمل و نقل عمومی، افزایش ظرفیت بیمارستان‌ها و نوسازی استادیوم‌ها می‌شوند. بسیاری از این زیرساخت‌ها پس از پایان رویداد نیز به نفع عموم باقی می‌مانند.

 تأثیر بر زیرساخت‌های اقامتی و تفریحی

رویدادها تقاضای شدید و ناگهانی برای اقامت ایجاد می‌کنند. این تقاضا باعث می‌شود بخش خصوصی انگیزه بیشتری برای سرمایه‌گذاری در:

• هتل‌ها و مراکز اقامتی: ساخت هتل‌های جدید یا تغییر کاربری فضاهای موجود.
• فضاهای چندمنظوره (Venues): احداث مراکز همایش، سالن‌های کنسرت و زمین‌های ورزشی که پس از رویداد می‌توانند برای نمایشگاه‌ها، کنفرانس‌ها یا تورهای بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرند.
• زیرساخت‌های فناوری: بهبود پوشش اینترنت پرسرعت و شبکه‌های تلفن همراه برای پاسخگویی به نیازهای رسانه‌ها و بازدیدکنندگان بین‌المللی.

 کاهش ریسک سرمایه‌گذاری

برای سرمایه‌گذاران خصوصی، تضمین یک جریان درآمدی ثابت در آینده، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد. تعهدات بلندمدت برای برگزاری رویدادهای سالانه (مانند قراردادهای چند ساله برای مسابقات فرمول یک یا نمایشگاه‌های تجاری)، ثبات مالی لازم برای توسعه زیرساخت‌ها را تأمین می‌کند.

توسعه پایدار و حفظ فرهنگ: ترویج میراث و فصلی کردن گردشگری

در دوران کنونی، توسعه گردشگری باید با اصول پایداری محیطی و حفظ هویت فرهنگی همسو باشد. رویدادها می‌توانند ابزاری دوگانه برای دستیابی به این اهداف باشند.

حفاظت و ترویج میراث فرهنگی

جشنواره‌ها اغلب ریشه در سنت‌ها، افسانه‌ها و تاریخ یک منطقه دارند. برگزاری رسمی و پررونق این جشنواره‌ها:

• احیای سنت‌ها: تضمین می‌کند که نسل‌های جوان با آداب و رسوم گذشته ارتباط برقرار کنند و این سنت‌ها به فراموشی سپرده نشوند.
• مستندسازی و آموزش: رویدادها بستری برای نمایش هنرهای بومی، موسیقی محلی، صنایع دستی و غذاهای سنتی فراهم می‌کنند که اغلب با آموزش‌های جانبی همراه است.
• ارزش‌گذاری اقتصادی بر فرهنگ: زمانی که یک سنت محلی به کانون توجه گردشگران تبدیل می‌شود، جامعه محلی ارزش اقتصادی فرهنگ خود را درک کرده و انگیزه بیشتری برای حفاظت از آن پیدا می‌کند.

توسعه پایدار و کاهش فصلی‌گرایی (Seasonality Reduction)

بسیاری از مقاصد گردشگری با مشکل "فصلی بودن" مواجه هستند؛ یعنی بیشترین سرازیر شدن درآمدها در چند ماه خاص از سال رخ می‌دهد و در باقی اوقات سال، ظرفیت‌ها بیکار می‌مانند. رویدادها به طور استراتژیک می‌توانند این مشکل را حل کنند:

• توزیع در طول سال: با برنامه‌ریزی دقیق، می‌توان رویدادهای متنوعی را در فصول کم‌گردشگر (مانند زمستان یا اوایل بهار) سازماندهی کرد. برای مثال، جشنواره‌های هنری یا نمایشگاه‌های تجاری می‌توانند در زمانی برگزار شوند که گردشگری تفریحی کاهش یافته است.
• استفاده بهینه از ظرفیت: در طول رویدادها، زیرساخت‌های گران‌قیمت (مانند استادیوم‌ها یا مراکز کنفرانس) که در زمان‌های عادی کم‌بهره هستند، به حداکثر ظرفیت خود استفاده می‌شوند، که از نظر اقتصادی و محیطی کارآمدتر است.

توانمندسازی جوامع محلی

برخلاف گردشگری لوکس که اغلب منافع آن به شرکت‌های بزرگ خارجی می‌رسد، جشنواره‌های کوچک و محلی می‌توانند سود بیشتری را مستقیماً به دست کسب‌وکارهای کوچک و خانوارهای محلی برسانند (فروش صنایع دستی، اقامتگاه‌های بوم‌گردی، ارائه خدمات محلی). این امر توزیع عادلانه‌تر درآمد و افزایش رضایت جامعه میزبان را به دنبال دارد که لازمه توسعه پایدار است.

جمع‌بندی مطالب و چشم‌انداز آینده

رویدادها و جشنواره‌ها فراتر از یک تفریح موقت یا سرگرمی، یک استراتژی توسعه منطقه‌ای چندوجهی هستند. توانایی آن‌ها در عمل کردن به عنوان یک آهنربای اقتصادی، تصویرساز برند، و کاتالیزور توسعه زیرساخت‌ها، آن‌ها را به عنصری ضروری در جعبه ابزار هر مدیر گردشگری تبدیل کرده است.

خلاصه نقش حیاتی:

1. تحریک تقاضا: ایجاد جریان‌های درآمدی فوری و هدفمند (بخش ۲).
2. رونق اقتصادی: افزایش تولید ناخالص داخلی منطقه از طریق اثر چند برابری (بخش ۳).
3. موقعیت‌یابی جهانی: برندسازی هویت مقصد در سطح بین‌المللی (بخش ۴).
4. سرمایه‌گذاری استراتژیک: توجیه پروژه‌های زیرساختی حیاتی بلندمدت (بخش ۵).
5. پایداری فرهنگی: حفظ سنت‌ها و مبارزه با فصلی‌گرایی (بخش ۶).

چشم‌انداز آینده:

در آینده، موفقیت در گردشگری رویدادمحور به توانایی مقاصد در شخصی‌سازی تجربه‌ها و استفاده از فناوری‌های نوین بستگی دارد. ترکیب رویدادهای فیزیکی با عناصر واقعیت مجازی و افزوده (Hybrid Events) می‌تواند دامنه دسترسی جهانی را افزایش دهد، در حالی که تمرکز بر رویدادهای کوچک، محلی و پایدار، تضمین‌کننده ماندگاری و پذیرش اجتماعی این نوع گردشگری خواهد بود. در نهایت، رویدادها دروازه‌ای هستند که از طریق آن، جوامع می‌توانند نه تنها گردشگر بیشتری جذب کنند، بلکه هویت، زیرساخت و اقتصاد خود را به شیوه‌ای هدفمند و پایدار توسعه دهند.

انتهای پیام/