محمدرضا زرشگی، دانشجوی دکترای گردشگری و راهنمای گردشگری جزیره قشم در یادداشتی نوشت: در شرایطی که یک کشور یا منطقه درگیر جنگ، درگیری نظامی، ناامنی داخلی یا حتی اخبار منفی رسانه‌ای می‌شود، گردشگری نخستین بخشی است که با کاهش شدید تقاضا و آسیب اقتصادی روبه‌رو می‌شود.

اثرات مستقیم و غیرمستقیم جنگ‌ها و بحران‌های خبری بر صنعت گردشگری را با تکیه بر آمارهای معتبر جهانی، مطالعه موردی کشورهای بحران‌زده و تحلیل وضعیت فعالان گردشگری بررسی می‌شود.

۱. وضعیت جهانی گردشگری در سال‌های اخیر« ۲۰۲۴–۲۰۲۵»

طبق آخرین گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، گردشگری بین‌المللی در سال ۲۰۲۴ به حدود ۹۹٪ سطح قبل از همه‌گیری رسیده و بالغ بر ۱. ۴ میلیارد سفر بین‌المللی ثبت شده است.

درآمد جهانی حاصل از گردشگری بین‌المللی در همین سال به ۱. ۹ تریلیون دلار رسیده و از سال ۲۰۱۹ نیز عبور کرده است.
با این حال، این اعداد میانگین کلی وضعیت جهانی هستند. کشورهای درگیر بحران، جنگ یا تحت تأثیر اخبار منفی، به شدت از این روند بازمانده‌اند.

۲. تأثیر مستقیم جنگ بر گردشگری؛ نمونه‌های عینی

• اوکراین

از ابتدای جنگ با روسیه، ورود گردشگران خارجی تا ۸۵٪ کاهش یافته است.

طبق آمار یونسکو تا فوریه ۲۰۲۴، خسارت مستقیم به زیرساخت‌ها و اماکن فرهنگی-تاریخی حدود ۳. ۵ میلیارد دلار برآورد شده است.

همچنین درآمدهای از دست‌رفته‌ی گردشگری و فرهنگ در دو سال ابتدایی جنگ، ۱۹. ۶ میلیارد دلار بوده است.

بازسازی این بخش‌ها نیازمند بیش از ۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است.

• سرزمین‌های اشغالی

پس از آغاز جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳، ورود گردشگران خارجی تا ۹۰٪ کاهش یافت.

در ژانویه ۲۰۲۴ تنها ۵۸ هزار گردشگر خارجی وارد سرزمین‌های اشغالی شدند، در حالی که در ژانویه ۲۰۲۳ این رقم ۲۵۷ هزار نفر بوده است.

پیش‌بینی می‌شود کل ورود گردشگر در سال ۲۰۲۴ به کمتر از یک میلیون نفر برسد؛ این در حالی است که در دوران پیش از جنگ، سالانه بیش از ۴ میلیون گردشگر به سرزمین‌های اشغالی سفر می‌کردند.

• اردن

با وجود عدم درگیری مستقیم، تأثیرات منطقه‌ای جنگ غزه باعث کاهش ۶. ۶٪ی در ورود گردشگر بین اکتبر ۲۰۲۳ تا آگوست ۲۰۲۴ شد.
بازدید از مکان باستانی پِترا از ۱٬۱۷۴٬۱۳۷ نفر در سال قبل به ۴۵۷٬۲۱۵ نفر کاهش یافت (کاهش حدود ۶۱٪).

• لبنان

با بالا گرفتن تنش‌های منطقه‌ای، رزروهای گردشگری در لبنان کاهش شدیدی داشته و برخی آژانس‌ها از افت ۶۰٪ی در گردشگران خارجی گزارش داده‌اند.

۳. اثرات بحران‌های خبری و رسانه‌ای بر تصمیم گردشگران

رسانه‌ها نقش مهمی در شکل‌دادن به ادراک عمومی از امنیت دارند.

حتی اگر منطقه‌ای درگیر جنگ نباشد، تنها کافی است در نزدیکی آن قرار داشته یا در اخبار با نام آن همراه باشد؛ در این حالت ادراک ریسک سفر افزایش یافته و مقصد گردشگری از فهرست گردشگران حذف می‌شود.

برای مثال، در دوران ناآرامی‌های اجتماعی در فرانسه در سال ۲۰۲۳، آمار رزرو هتل‌ها در پاریس به طور موقت ۲۰٪ کاهش یافت؛ با اینکه بحران‌ها محدود و کنترل‌شده بودند.

۴. پیامدهای اقتصادی برای فعالان گردشگری

جنگ و بحران رسانه‌ای، زنجیره‌ای از آثار مخرب برای فعالان حوزه گردشگری به دنبال دارد:

حوزه تأثیر توضیح

کاهش درآمد هتل‌داران، آژانس‌های مسافرتی، راهنمایان، رانندگان، فروشندگان صنایع دستی با کاهش شدید تقاضا مواجه می‌شوند.

بیکاری نیروهای شاغل در بخش خدمات، راهنمایی و حمل‌ونقل توریستی با خطر اخراج یا تعلیق مواجه‌اند.

ورشکستگی شرکت‌ها شرکت‌های کوچک و متوسط گردشگری که سرمایه اندک دارند، اولین قربانی بحران‌های بلندمدت می‌شوند.

کاهش سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از حضور در پروژه‌های گردشگری پرریسک صرف‌نظر می‌کنند.

اختلال در صادرات غیرمستقیم کاهش خرید صنایع‌دستی، محصولات فرهنگی و خوراکی از سوی گردشگران موجب کاهش صادرات غیررسمی می‌شود.

۵. بازسازی صنعت گردشگری پس از بحران؛ چالش‌ها و راهکارها فرایند احیای گردشگری پس از یک بحران، نیازمند زمان، منابع مالی و برنامه‌ریزی دقیق است. بر اساس تجربه کشورهایی مانند سریلانکا، مصر، تونس و گرجستان، بازسازی صنعت گردشگری به‌طور متوسط بین ۳ تا ۷ سال زمان می‌برد.

اقدامات کلیدی برای بازیابی:

۱. بازسازی زیرساخت‌های فیزیکی و اماکن گردشگری آسیب‌دیده.

۲. اجرای کمپین‌های رسانه‌ای مثبت برای بازگرداندن اعتماد بین‌المللی.

۳. حمایت دولتی از فعالان آسیب‌دیده با ارائه وام، معافیت مالیاتی و تسهیلات بازپرداختی.

۴. افزایش امنیت و اعتمادسازی روانی برای گردشگران بالقوه.

۵. تنوع‌بخشی به بازارهای گردشگری و عدم وابستگی به چند کشور محدود.

نتیجه‌گیری

گردشگری صنعتی است با ظرفیت بالا برای رشد و توسعه، اما وابسته به ثبات و امنیت. داده‌های جهانی به روشنی نشان می‌دهند که جنگ‌ها، درگیری‌های نظامی و بحران‌های رسانه‌ای، مهم‌ترین تهدید برای پایداری این صنعت هستند.

کشورهایی مانند اوکراین، رژیم صهیونیستی، لبنان و اردن، علیرغم تفاوت در نوع درگیری، با کاهش شدید ورود گردشگران، از دست رفتن درآمد و فشار مضاعف بر فعالان این حوزه مواجه شده‌اند.

بازیابی اعتماد گردشگران نیازمند اقدامات جامع، تبلیغات هدفمند، سرمایه‌گذاری در امنیت و حمایت دولتی از فعالان این حوزه است.

بنابراین برای حفظ و توسعه گردشگری پایدار، لازم است کشورها همزمان با توسعه زیرساخت‌ها، بر ارتقاء امنیت، مدیریت بحران و بهبود تصویر بین‌المللی خود تمرکز کنند.

صنعت گردشگری تنها زمانی شکوفا می‌شود که آرامش، ثبات و تصویر مثبت از یک مقصد در ذهن جهانیان تثبیت شده باشد.

به‌امید پویایی و حفظ جایگاه اصلی صنعت سبز گردشگری در کشور عزیزمان ایران.

انتهای پیام/