حمید الماسی نیا فعال رسانهای در یادداشتی نوشت: میراث سمعی و بصری تنها مجموعهای از فیلمها، نوارها، صداها یا تصاویر نیست؛ بلکه تجلی حافظه فرهنگی، هویت جمعی و روایت زنده مردمان است و در جهانی که تغییرات شتابان هر روز بخشهایی از زندگی سنتی و آیینی را میزداید، حفظ این میراث به معنای پاسداشت هویت در حال فراموشی ملتها است.
در این میان، جزیره قشم بهعنوان بزرگترین جزیره ایران و یکی از مهمترین کانونهای فرهنگی، زیستی و تاریخی خلیج فارس، گنجینهای بیبدیل از میراث سمعی و بصری را در خود جای داده است؛ گنجینهای که از نواهای کهن تا تصاویر زندگی روزمره مردمان بومی را در بر میگیرد.
صداهایی که هویت میسازند
در جزیره قشم، هر صدا نشانهای از فرهنگ است و از صدای جفتی و دهل در آیینهای شادی گرفته تا زمزمههای آیینزار در لحظات تطهیر روحی، از لالاییهای زنان برقعپوش روستاهای جزیره قشم تا نوای صید مردان دریا و شلوندهایشان همه و همه، بخشی از حافظه شنیداری جزیره هستند. در واقع این صداها، نواها خود تاریخ شفاهی این سرزمین هستند که همانند اسناد مکتوب، روایتگر زیست مردماند؛ مردم دریا زادهای که با باد و موج، ماهی و مروارید، غم و شادی را در هم تنیده است.
اما این میراث گرانبها در معرض فراموشی است و بسیاری از فیلمها، نوارهای قدیمی، و عکسهای تاریخی جزیره قشم در خانهها و آرشیوهای شخصی خاک میخورند، بیآنکه کسی بداند چه گنجی در دل خود نهفته دارند و صدای کهنسالان روستاهای این جزیره، روایتهایی که حافظهای آن برای فردای که شاید برای همیشه خاموش شود.
حفظ و ثبت این نغمهها و آواها ضرورتی است فرهنگی و تاریخی. زیرا با رفتن نسلهای کهنسال، بسیاری از صداها مثل اشعار شلوند و واسونک برای همیشه خاموش میشوند، مگر آنکه در قالب میراث سمعی و بصری ثبت و آرشیو شوند.
تصاویری که حافظه جمعی را زنده میکنند
در جزیره قشم، تصویر تنها یک بازنمایی نیست، بلکه سندی از زیست فرهنگی و طبیعی جزیره است و از فیلمهای مستند دهههای گذشته «صید کولی کر» درباره زندگی صیادان گرفته تا تصاویر آیینهای سنتی و بازارهای بومی، همه بخشی از روایت تصویری مردم این جزیرهاند.
هر فریم از این تصاویر، بازتابی از تاریخ، هویت، و حافظه بصری قشم است و چهره پیرمردی در بندر تاریخی لافت که از روزگار بادبانها میگوید، دستان زنی در سوزا که نقش حنا بر دست میزند، کودکی که در سواحل جزیره قشم دنبال خرچنگها میدود، اینها فقط تصاویر نیستند؛ بلکه اسناد هویت یک سرزمیناند.
ضرورت حفاظت و دیجیتالسازی
امروزه بخش زیادی از این گنجینه ارزشمند در خطر نابودی خاموش است و نوارهای صوتی ترانههای بومی در خانهها فرسوده میشوند، فیلمهای مستند محلی بدون شناسنامه در آرشیوهای شخصی میمانند، و عکسهای تاریخی در برابر رطوبت و زمان رنگ میبازند.
در چنین شرایطی، ضرورت دارد سازمانها و نهادهای فرهنگی با همکاری مردم و پژوهشگران، طرحی جامع برای شناسایی، مستندسازی، و دیجیتالسازی میراث سمعی و بصری جزیره قشم تدوین کنند و ایجاد آرشیو دیجیتال بومی، برگزاری جشنوارههای «صدا و تصویر قشم»، و تشویق مردم به اهدای نسخههای صوتی و تصویری خانوادگی میتواند راهی برای حفظ و انتقال این میراث باشد.
میراث سمعی و بصری؛ پلی میان گذشته و آینده
جزیره قشم نه فقط سرزمین ژئوپارکها و سواحل شگفتانگیز، که سرزمین روایتها و صداهای بهجامانده از نسلها است و میراث سمعی و بصری این جزیره، همان چیزی است که هویت فرهنگی قشم را به آینده پیوند میزند و اگر این حافظه جمعی فراموش شود، تاریخ فرهنگی قشم نیز بیصدا از صفحه زمان محو خواهد شد.
روز جهانی میراث سمعی و بصری یادآور آن است که هیچ فرهنگی بدون صدا و تصویرش زنده نمیماند. بیایید این روز را بهانهای برای بازگشت به حافظه شنیداری و دیداری جزیره قشم قرار دهیم؛ تا فردا، وقتی آیندگان از قشم سخن میگویند، هنوز صدای موج، نغمه موسیقی جزیره قشم، و تصویر مردمان دریا در گوش تاریخ زنده باشد.
انتهای پیام/
نظر شما