علی قمی اویلی، متخصص اکولوژی و میراث طبیعی جهانی در یادداشتی نوشت: در جهان امروز که فشارهای انسانی و تغییرات اقلیمی، امنیت و بقای میراث طبیعی را به شدت تهدید می‌کند،استفاده از فناوری‌های نوین و هوشمند در حفاظت از این سرمایه ‌های گرانبها به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل شده است. میراث طبیعی، شامل زیستگاه‌های متنوع، گونه‌هایکمیاب گیاهی و جانوری، و پدیده‌های زمین‌شناسی منحصر به فرد، نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی و تعادل اکوسیستمی ایفا می‌کند. اما عوامل متعددی از جمله گسترش شهرنشینی، تخریب زیست‌بوم‌ها و تغییرات اقلیمی، این ذخایر طبیعی را با خطرات جدی مواجه کرده است. در این میان فناوری اسکن لیزری سه‌بعدی به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین ابزارهای جدید، افق‌های تازه‌ای را در حوزه حفاظت هوشمند از میراث طبیعی گشوده است.

فناوری اسکن لیزری سه‌بعدی این امکان را فراهم می‌کند که از مناظر طبیعی و پدیده‌های زمین‌شناسی، مدل‌های دقیق دیجیتال با وضوح بسیار بالا تولید شود. این مدل‌ها به مدیران و پژوهشگران امکان می‌دهند تا به صورت مستمر و پویاتغییرات زیست‌محیطی را پایش کنند و روندهای تخریبی یاتعمیری را بدون آسیب به محیط طبیعی ثبت کنند. این امر به ویژه در مناطقی که دسترسی فیزیکی به آن‌ها دشوار بوده بسیار حیاتی است. برخلاف روش‌های سنتی، اسکن سه‌بعدی، داده‌هایی بسیار دقیق، سریع و قابل تکرار را ارائه می‌کند که در تصمیم‌گیری‌های حفاظتی و برنامه‌ریزیمدیریت منابع طبیعی بسیار کلیدی است.

ادغام فناوری اسکن لیزری با دیگر ابزارهای هوشمند مانند هوش مصنوعی و سامانه‌های سنجش از دور، امکان تحلیل و پیش‌بینی دقیق‌تری را فراهم ساخته است. هوش مصنوعی می‌تواند با پردازش حجم انبوهی از داده‌های به دست آمده، الگوهای رفتاری محیط زیست را شناسایی، مخاطراتی مانندآتش‌سوزی یا خشکسالی را پیش‌بینی و نسبت به آن هشدار دهد. این قابلیت باعث می‌شود که حفاظت از میراث طبیعی از یک روند واکنشی به روندی پیشگیرانه و برنامه‌ریزی شده تبدیل شود.

علاوه بر این، به کارگیری حسگرهای هوشمند متصل به اینترنت اشیاء (IoT) در محیط‌های طبیعی، شاخص‌هاییمانند تغییرات دما، رطوبت، کیفیت هوا و نوسانات آب را به طور مداوم رصد می‌کند و داده‌های لحظه‌ای را در اختیار مراکز مدیریت قرار می‌دهد. این سیستم‌ها به سرعت از بروزخطرات زیست‌ محیطی آگاه شده و واکنش سریع به بحران‌ها را امکان‌پذیر می‌سازند.

دیجیتال ‌سازی و مدلسازی سه‌بعدی حاصل از اسکن لیزری،علاوه بر کاربردهای حفاظتی، در پژوهش‌های علمی و آموزش‌هایمحیط زیستی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. امکان نمایشمجازی محیط‌های طبیعی حساس، انتقال دانش به جوامع محلی، و افزایش آگاهی عمومی از طریق واقعیت افزوده و واقعیت مجازی، به ارتقای فرهنگ حفاظت و مشارکت مردمیکمک می‌کند. استفاده از این فناوری‌ها موجب می‌شود که افراد بدون نیاز به حضور فیزیکی در محیط حساس، به شناخت بهتری از ارزش‌های طبیعی آن دست یابند و نقش موثرتری در حفاظت ایفا کنند.

یکی دیگر از فناوری‌های مکمل، DNA محیطی است که به کمک آن می‌توان با نمونه ‌برداری از خاک، آب و سایر محیط‌هابدون نیاز به مشاهده مستقیم، گونه‌های زیستی را شناساییکرد. ترکیب داده‌های DNA محیطی با اطلاعات به ‌دست ‌آمده از سنجش‌های دیجیتال، امکان ردیابی تغییرات ژنتیکیگونه‌ها و منطقه ‌بندی حفاظتی هدفمند را فراهم می‌آورد.

با این حال، حفاظت هوشمند میراث طبیعی با چالش‌هایینیز رو به ‌رو است. هزینه‌های بالای بهره‌برداری از فناوری‌ های پیشرفته، نیاز به زیرساخت‌های مخابراتی و برق‌ رسانیپایدار در مناطق دور افتاده، آموزش نیروهای متخصص و تدوین قوانین مناسب جهت حفاظت از داده‌ها از جمله موانعپیش روی توسعه گسترده این رویکرد است.

همچنین مسئله حفظ حریم خصوصی داده‌های محیطی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی از این اطلاعات، نیازمند تدوین ضوابط قانونی دقیق و همکاری بین‌المللی است.

در نهایت، حفاظت هوشمند با فناوری ‌هایی مانند اسکن لیزری سه‌ بعدی، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و DNA محیطی،مسیر نوینی برای مدیریت جامع و پایدار میراث طبیعی ایجاد کرده است که نه تنها به ارتقای کیفیت حفاظت کمک می‌کند بلکه به بهبود آموزش، مشارکت اجتماعی و تصمیم‌گیری علمی نیز یاری می‌رساند. این فناوری ‌ها از مهم‌ترین ابزارها برای حفظ گنجینه ‌های طبیعی در چند دهه آینده خواهند بود و با توجه به اهمیت بی ‌بدیل میراث طبیعی برای زندگی بشر و تنوع زیستی کره زمین، سرمایه‌گذاری و توسعه این فناوری‌ها یک ضرورت اکید به شمار می‌رود.

لذا توجه و حمایت همه ‌جانبه دولت ‌ها، سازمان‌های بین‌المللی،دانشگاه‌ها و جوامع محلی برای تحقق این چشم‌انداز هوشمند و پایدار، بیش از پیش ضروری است تا بتوان گام ‌های مؤثریدر جهت حفظ و بهره ‌برداری مسئولانه از میراث طبیعی برداشت و به سوی توسعه پایدار زیست‌محیطی حرکت کرد. با اتکا به فناوری‌های نوین، آینده حفاظت میراث طبیعی روشن‌تر و پایدارتر خواهد بود و این فناوری‌ها در سال ۲۰۲۵ و پس از آن، ستون فقرات مدیریت منابع طبیعی هوشمند را تشکیل خواهند داد.

انتهای پیام/