شهاب نیکمان، تهیه‌کننده پرونده ثبت جهانی «مهارت آینه‌کاری در معماری ایران»، در گفت‌وگو با خبرنگار میراث‌آریا، اهمیت دقت در عنوان این پرونده را یکی از محورهای بنیادین تدوین دانست و اظهار کرد: برای اینکه پرونده‌ها به زبان انگلیسی تنظیم می‌شوند، یافتن معادل دقیق فارسی برای عبارت اصلی گاه چالش‌برانگیز است. عنوان اصلی این عنصر Ayeneh-Kari, the art of mirror-work in Persian architecture به‌معنای «هنر آینه‌کاری در معماری ایرانی» است و این ترجمه باید هم دقیق و هم برای غیرمتخصصان روشن باشد.

او با اشاره به انگیزه‌های علمی پشت انتخاب عنوان پرونده گفت: برای تعیین نوشتار صحیح واژه آینه، جلسات مشورتی برگزار شد. با توجه به ریشه کهن این واژه در «آبگینه»، تصمیم گرفتیم واژه «آینه» را در پرونده به همین صورت ثبت کنیم.

نیکمان یکی از اضلاع مهم این عنوان را کاربرد واژه Persian دانست و ادامه داد: در پرونده‌های میراث ناملموس، پس از پرونده لنج‌سازی، این دومین‌بار است که ایران از واژه Persian استفاده می‌کند، اما در این پرونده، این واژه یک ارزش فرهنگی است. وقتی در صحن اجلاس نام پرونده همراه با عبارت Persian Architecture خوانده می‌شود، در واقع سبک معماری‌ای مورد اشاره قرار می‌گیرد که فراتر از مرزهای ایران امروز و گسترده در پهنه ایران فرهنگی است.

او افزود: در نگاه تاریخی، دامنه نفوذ معماری ایرانی از مراکش و جنوب اروپا تا هند و آسیای میانه امتداد یافته است و ردپای این اثرگذاری در آرایه‌هایی مانند آینه‌کاری و کاشی‌کاری کاملاً قابل مشاهده است.

آینه؛ ماده‌ای با بار معنوی، نه صرفا یک آرایه

نیکمان با تبیین ارزش‌های فرهنگی این هنر توضیح داد: آینه‌کاری در فرهنگ ایرانی تنها یک تکنیک تزئینی نیست؛ آب و آینه در باور سنتی ما نماد پاکی‌اند و ارتباط این هنر با نور، ریشه در جهان‌بینی ایرانی و باورهای ایران باستان دارد. آینه، برخلاف سایر آرایه‌های معماری، مستقیماً با مفهوم روشنایی و روحانیت در پیوند است و همین پیوند در ادبیات عرفانی ایرانی نیز انعکاس یافته است.

او ادامه داد: استادان آینه‌کار باور دارند که در بقاع متبرکه، وقتی زائر در برابر هزاران قطعه آینه ریز قرار می‌گیرد، احساس خُردی و خشوع در برابر مقام صاحب آن مکان پیدا می‌کند. آینه برای ما ماده‌ای ساده نیست؛ حامل فلسفه‌ها، نمادها و لایه‌های عمیق فرهنگی است.

نخستین آرایه معماری ایران در فهرست نماینده بشریت

تهیه‌کننده پرونده «آینه‌کاری» با اشاره به اهمیت این هنر در ساختار کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو افزود: با ثبت آینه‌کاری، نخستین آرایه معماری ایران ایت که در فهرست نماینده میراث‌فرهنگی ناملموس بشریت قرار می‌گیرد. این هنر در ایران کاملاً زنده است، پراکندگی جغرافیایی وسیعی دارد و سبک‌های متفاوت آن در شهرهایی مانند شیراز، اصفهان، تهران، قم، کاشان و مشهد قابل مشاهده است.

او ارتباط این هنر با میراث ملموس را یکی از نقاط قوت پرونده دانست و گفت: در کنوانسیون ۲۰۰۳ تاکید شده که باید به پیوندهای میراث ملموس و ناملموس توجه کرد. بخشی از پاسداری از آینه‌کاری به‌طور مستقیم با حفاظت از بناهای ثبت‌جهانی مرتبط است. آینه‌کاری‌های کاخ چهلستون، کاخ‌گلستان، حرم شاهچراغ و حرم امام رضا(ع) از برجسته‌ترین نمونه‌های این هنر هستند و این پیوند، یک امتیاز مهم برای پرونده محسوب می‌شود.

او افزود: آینه‌کاری از معدود هنرهایی است که هم جنبه مجلل و سلطنتی دارد و هم وجه معنوی و قدسی؛ از کاخ‌های اشرافی تا اماکن مقدس، این هنر حامل دوگانه‌ای از شکوه و تقدس است.

میراث ناملموس؛ جان فرهنگی ایران

نیکمان با تاکید بر جایگاه بنیادین میراث ناملموس در تعریف فرهنگ گفت: اگر فرهنگ را بخواهیم معنا کنیم، بخش عمده آن را میراث‌ناملموس شکل می‌دهد؛ آن چیزی که جان فرهنگی یک ملت است. این میراث حاصل خرد جمعی جوامع میراث‌دار است که گاه هزاران سال آن را سینه‌به‌سینه منتقل کرده‌اند. میراث ناملموس بازتاب تفکر، باورها، احساسات و منطق پیشینیان ماست.

آینه‌کاری؛ تجلی هندسه ایرانی

او در پایان با اشاره به عمق دانش فنی این هنر گفت: آینه‌کاری از برجسته‌ترین مظاهر خلاقیت ایرانی است. طراحی گره در آینه‌کاری یک مهارت و دانش ممتاز است و این هنر، ژرفای دانش هندسه ایرانی را در بالاترین سطح به رخ می‌کشد.

انتهای پیام/