مریم مهدوی سرپرست ادارهکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان قزوین در یاداشتی نوشت: مهارت آینهکاری در معماری ایرانی در آذرماه ۱۴۰۴ بهطور رسمی در فهرست جهانی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد؛ رخدادی که نهتنها جایگاه این هنر را در عرصه بینالمللی تثبیت کرد، بلکه بار دیگر نگاهها را به قزوین، زادگاه آینهکاری دوران صفوی معطوف ساخت.
آینهکاری با برش دادن قطعات کوچک و بزرگ آینه و چیدمان هندسی و هنرمندانه آنها شکل میگیرد و آینه از نخستین ابزارهای دستساز بشریست که نمیتوان قدمت دقیقی برای آن در نظر گرفت ولی بازیافتههای باستانشناسی در ایران نشان میدهد مردمی که در هزارهی چهارم پیش از میلاد در سیلک کاشان میزیستهاند از آینهسازی آگاهی داشتهاند. این آینهها گرد و از مس و تقریباً به شکل صفحه محدب بودند.
یکی از علل استفاده از آینه از دیرباز تا کنون این است که آب و آینه همواره نزد ایرانیان بهصورت دو نماد پاکی، روشنایی، بخت، راستگویی و صفا شمرده شدهاند. اما کاربرد آینه در ادوار گوناگون متحول شدهاست.
بهگواهی اسناد تاریخی، تزئین بنا با آینه برای نخستین بار از شهر قزوین پایتخت شاه طهماسب اول صفوی و در دیوانخانهای که ساخت آن را به سال ۹۵۱ آغاز و به سال ۹۶۵ به پایان رساند، آغاز شدهاست، خواجه زینالعابدین علی عبدیبیگ نویدی شیرازی در کتاب «دوحه الازهار» که پیش از سال ۹۵۵ ه.ق سروده شده در وصف دیوانخانهی قزوین اشعار بسیاری دارد.
زهی فرخ بنای عالم آرای
که در عالم ندیدی کس چنان جای
به هر یکجانبش ایوان دیگر
جهان آرا نگارستان دیگر
بهر ایوان که آید در مقابل
شود آیینه بخشش مقابل
آینهکاری در تزئینات بنا پس از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان در این شهر و شهرهای دیگر ایران گسترش یافت و در تزئین بسیاری از کاخهای دورهی صفوی از این هنر بهره گرفته شد.
در حال حاضر اکثر بناهای فاخر قزوین به این هنر آراستهاند و اصالت این هنر را در خود حفظ کردهاند که از مهمترین آنها میتوان به بقعه امامزاده حسین، امامزاده اسماعیل، بقعه چهارانبیا،حسینیه امینیها، آمنهخاتون و... اشاره کرد که آینهکاریهای درخشان آنها، جلوهای روحانی و باشکوه به بناها بخشیده و مسیر تاریخی این هنر را بازتاب میدهد. این آثار نهتنها ارزش معماری دارند، بلکه اسنادی زنده از تداوم هنر آینهکاری در قزوین را به نمایش گذاشتهاند.
مهارت اجرای آینهکاری، تلفیقی از دانش طراحی، چیرهدستی، صبر و ظرافت است، فرآیندی که در آن قطعات آینه با دقتی مثالزدنی برش خورده و در طرحهای هندسی، اسلیمی یا گرهچینی قرار میگیرند تا فضایی لبریز از نور و انعکاس خلق شود. این هنر سنتی سالها توسط استادکاران قزوینی بهشیوه استاد و شاگردی منتقل شده و نسلهای مختلفی در تداوم آن نقش داشتهاند. هنرمندانی نظیر اساتید حسین یزبری، علی قموشی، محمد یزبری، مرتضی نجفی، منصوره حکاک قزوینی، از بانوان هنرمند این رشته، از چهرههای شناختهشده در قزوین بهشمار میروند و نقش مهمی در پاسداری از این میراث ارزشمند ایفا کردهاند.
همچنین در میان چهرههای اثرگذار این هنر، نام مرحوم استاد احمد درودگران و مرحوم استاد رضا گلدوز، اساتید برجسته آینهکاری قزوین میدرخشد؛ هنرمندانی که دهههای عمر خود را صرف مرمت، اجرا و آموزش این هنر کردهاند.
ثبت جهانی مهارت آینهکاری در معماری ایرانی، بیش از هر زمان دیگری اهمیت حفظ و معرفی این هنر را یادآور میشود و قزوین، خاستگاه نخستین درخشش این میراث نورانی، بر تارک تاریخ هنر ایران میدرخشد.
امید است با حمایت از هنرمندان این رشته و تجلیل از پیشکسوتان و اساتید و انجام پژوهشهای مرتبط بتوانیم از این هنر اصیل به شایستگی محافظت کنیم. مهارت آینهکاری قزوین در سال ۱۳۹۶ به شماره ۱۴۶۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
انتهای پیام/
نظر شما