جمعه مسجد قدیمی ترین مسجد اردبیل و یکی از قدیمی ترین مساجد ایران است و تاریخ ساخت آن به اولیه اسلامی میرسد .

مطابق اطلاعات بدست آمده از کاوش های مطالعاتی ُ این بنا بر روی یک تبه تاریخی که احتمالا قبلا عبادتگاه یا آتشگاه بوده بنا گردیده است .

بنای فعلی این مسجد بازمانده مسجد عظیم و گسترده و کم نظیری است که دردوره های مختلف اسلامی و به ویژه دوره سلجوقی شکل گرفته که دارای شبستان ستوندار بزرگی بوده است و تا اوایل دوره صفوی آباد بوده است و بنای سربای موجود صرفا گنبد خانه و ایوان مسجد بزرگ را تشکیل می داده است . تک منار استوانه ای شکل آجری آن از یادگار های زمان سلجوقی است .

در دوره ایلخانی بنای مسجد مرمت اساسی به خود دیده و قسمت های جدید بدان اضافه میگردد . در دوره حکمرانی آق قویونلو ها دو کتیبه سنگی بر بنا اضافه شده و در دوره قاجار شبستان با ستون های چوبی در اطراف بنای اصلی ایجاد شد .

مرور زمان باعث شده است اجزای بنا تا حدی که امروز دیده می شود ویران شود . همچنین بدلیل تصرفاتی که افراد در حریم تبه به عمل آورده اند و منازلی که روی دامنه  آن احداث شده به تدریج از وسعت این مسجد کاسته است و مساحت آن را به اندازه کنونی تقلیل داده است .