هرچند جناب دکتر روحانی این وعده را به یک شرط منوط کرده بود که در صورت تحقق آن شرط به‌اعتقاد بنده نه‌تنها در کوتاه‌مدت می‌توان 4میلیون شغل ایجاد کرد بلکه در درازمدت می‌توان اقتصاد گردشگری در کشور را جایگزین اقتصاد نفتی کرد. استناد منتقدان و مخالفان دولت به این عبارت رئیس‌جمهوری است:
«ما 3میلیون و 200هزار بی‌کار داریم و اگر تنها 10میلیون گردشگر وارد کشور شود، بیش از 13.3 میلیارد دلار درآمد ارزی و 4میلیون اشتغال درست می‌شود، یعنی با یک حرکت صحیح در یک مسئله اقتصادی و اجتماعی می‌توانیم بی‌کاری را حل کنیم.»
سخنی که کاملاً براساس برنامه‌های دولت یازدهم مطرح، دنبال و تا حدود زیادی هم تحقق یافته است.
امروزچه بخواهیم و چه نخواهیم گردشگری قلب تپنده اقتصاد کشور است و هر نوع برنامه‌ریزی برای آن باید از جایگاه ویژه‌ای برخوردار باشد.
در این راستا توجه منتقدان رئیس‌جمهوری را به نکات زیر جلب می‌کنم:
اولاً:
ـ براساس مطالعات انجام‌شده به‌ازای هر ۶ نفر گردشگر خارجی که وارد کشور شود، یک شغل به‌طور مستقیم و به‌ازای هر ۲۵ گردشگر داخلی نیز یک شغل ایجاد می‌شود. اشتغال‌زایی مستقیم در مواردی است که فرد به‌طور مستقیم با گردشگر در ارتباط است؛ همچون هتل‌ها، آژانس‌های مسافرتی، خطوط هوایی و سایر خدمات حمل‌و‌نقل مسافر، رستوران‌ها، مراکز تفریحی، تجاری و جاذبه‌ها و غیره؛ اما اشتغال‌زایی کل شامل تأثیرات وسیع‌تر گردشگری در سه دسته مستقیم، غیرمستقیم و القایی است؛ شامل سرمایه‌گذاران این صنعت، زنجیره عرضه و خرید، تأثیرات القایی دریافتی از گردشگر در غذا و نوشیدنی، سرگرمی و تفریح، پوشاک، مسکن و کالاهای خانگی و همچنین مخارج افرادی که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در صنعت گردشگری مشغول به‌کار هستند و معمولاً جزو شاغلان محسوب می‌شوند. چگونه است که در دولت نهم و دهم معیار شاغل بودن را یک ساعت کار در روز محاسبه می‌کردند ولی در دولت یازدهم مشاغل غیرمستقیم محاسبه نمی‌شود؟!
ـ پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۰ تقریباً از هر ۱۱ نفر، یک نفر به‌شکل مستقیم یا غیرمستقیم در اقتصاد سفر و گردشگری مشغول به کار باشد و این امر نشان‌دهنده ظرفیت بالای اشتغال‌زایی این است.
ـ امروزه گردشگری به یکی از بزرگ‌ترین و سریع‌ترین صنایع در حال رشد تبدیل شده است و مزایای آن در ابعاد مختلف از جمله نقش مهم آن در تعادل و توازن اجتماعی، فقرزدایی، تعاملات فرهنگی، حفظ و بهبود منابع طبیعی و میراث‌فرهنگی (با عنوان صنعت سفید)، تولید ناخالص داخلی (GDP) مصرف و گردش پول، ایجاد سرمایه‌گذاری، توسعه زیرساخت‌ها و بالاترین ضریب تکاثر اشتغال در سطح جهانی اثبات شده است و به‌دلیل اهمیت نیروی انسانی در این صنعت و اتکای آن به ارائه خدمات موجب افزایش اشتغال و درآمد می‌شود.
ثانیاً:
ـ تجربه کشورهای موفق در جذب گردشگر نشان می‌دهد: جذب گردشگر یک فرایند بلندمدت است و لذا در برنامه‌ریزی‌ها باید به این امر توجه لازم را داشت. براساس پیش‌بینی سازمان تجارت جهانی تا سال 2020 میلادی تعداد گردشگران در کل دنیا به رقمی بالغ بر 6/1 میلیارد خواهد رسید و بیش از 50 درصد معضل اشتغال در کشورهای در حال توسعه از این طریق قابل رفع خواهد بود.
ـ برای اولین‌بار در تاریخ کشورمان تمامی مسئولان نظام، مقام معظم رهبری، رئیس‌جمهوری محترم، وزرا و سران قوه مقننه و قضاییه به این نتیجه رسیده‌اند که باید از گردشگری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محورهای شکوفایی اقتصاد کشور استفاده کرد.
ثالثاً:
ـ منتقدان رئیس‌جمهوری محترم که خود را اینک در مقام رسیدن به جایگاه ریاست‌جمهوری این کشور می‌دانند باید به این نکته توجه داشته باشند که اعتماد گردشگران، آژانس‌های مسافرتی، بخش‌های تبلیغاتی و امنیتی چیزی نیست که بتوان در کوتاه‌مدت بدان دست یافت. از منظر سیاست‌گذاری، صنعت گردشگری در ایران باید سوددهی لازم را داشته باشد طوری که عده‌ای در گسترش آن منافع داشته باشند و به لابی توسعه صنعت گردشگری تبدیل شوند.
درستی ادعای رئیس‌جمهوری:
برای فهم درستی ادعای رئیس‌جمهوری محترم در ایجاد 4میلیون شغل از محل ورود گردشگری باید خاطرنشان کرد: گستردگی صنعت گردشگری به حدی است که امروز می‌توان ادعا داشت که با یک برنامه‌ریزی میان‌مدت می‌توان اقتصاد گردشگری را جایگزین اقتصاد نفتی در کشور کرد؛ اتفاقی که در بسیاری از کشورهای منطقه و دنیا افتاده است. به عنوان مثال در کشوری مثل ژاپن یک آژانس مسافرتی 34 نوع خدمات ارائه می‌دهد که عبارت‌اند از: خرید و تماشای پرندگان، گردشگری گل، گردشگری سلامت (آب‌درمانی و...)، گردشگری مذهبی، گردشگری ماجراجویانه، بازدید از نمایشگاه‌ها، شرکت در جشنواره‌های محلی، دیدار از پارک‌های مصنوعی و شهربازی‌های فنی و صنعتی، علمی و دانشگاهی، غواصی، صید و ماهی‌گیری، شکار و جمع‌آوری پروانه، اسکی، قایقرانی، کوه‌نوردی، پیاده‌روی، غارنوردی، جمع‌آوری عسل، خبرنگاری و فیلم‌برداری، زندگی در مناطق روستایی، تورهای دریایی و ساحلی و شنا، دیدار فامیل و دوستان، گردشگری غذا، شرکت در کنسرت‌های موسیقی و برنامه‌های خاص تفریحی و غیره. به‌عبارت دیگر با راه‌اندازی این صنعت هیچ نیازی بی‌پاسخ نمی‌ماند به‌طوری‌که هر یک از این فعالیت‌ها با صنعت خاصی درگیر می‌شود و می‌تواند اشتغال‌زا و درآمدزا باشد. این‌همه خدمات در کشوری مثل ژاپن است که در دنیا به داشتن فرهنگ منحصربه‌فرد و عجیب و غریب برای دیگران مشهور است و پایتخت آن یکی از پرجمعیت‌ترین و شلوغ‌ترین شهرهای دنیاست.
اما اقدامات دولت در این حوزه چه بوده که منتقدان قادر به دیدن آن نیستند و آن را فریب‌کاری می‌پندارند:
1. در 2 سال گذشته شاهد رشد گردشگران خارجی بودیم و در این زمینه کشور ما حدود 12درصد رشد داشته است که سه‌برابر میانگین جهانی است.اگر بخواهیم تنها به برخی شاخص‌های آماری مهم در حوزه گردشگری اشاره کنیم، باید بگوییم در حال حاضر 950 پروژه گردشگری با اعتباری بالغ بر 30هزار میلیارد تومان و با پیشرفت فیزیکی 50درصدی در سطح کشور توسط بخش خصوصی در حال اجراست.
2. هتل‌سازی در ایران سرعت گرفته و سرمایه‌گذاران خارجی بسیار علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بخش تأسیسات گردشگری و به‌ویژه هتل‌سازی و مدیریت هتل در ایران هستند. در این زمینه می‌توان از غول هتل‌سازی فرانسه (آکور) یاد کرد که چندی پیش با ایران قرارداد منعقد کرد. از 1100 هتل و 600 هتل‌آپارتمان موجود در کشور، 140 هتل با درجه 4 و 5ستاره فعالیت می‌کنند، این در حالی است که ما برای دست‌یابی به اهداف سند چشم‌انداز 20ساله کشور، باید تعداد هتل‌های 4 و 5ستاره را به 400 هتل برسانیم. در این زمینه 5800میلیارد ریال اعتبار از محل صندوق توسعه ملی اختصاص یافته که این اعتبار برای تکمیل 31 هتل 4 و 5ستاره در نظر گرفته می‌شود و تمامی این هتل‌ها به بانک‌های عامل معرفی شده‌اند.
3. بسته پیشنهادی پساتحریم با 1500 پروژه و اعتبار 30میلیارد دلاری در حوزه سه حوزه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تهیه و به زبان‌های انگلیسی، عربی، فرانسوی و ایتالیایی ترجمه شده است. تا‌به‌حال بدون هیچ هزینه‌ای با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در 15 کشور دنیا دفاتر گردشگری خارجی ایجاد شده است و این روند همچنان ادامه دارد.
4. آمارها گویای آن است که درخواست آمریکایی‌ها برای سفر به ایران در سال 2016 به بیش از 2برابر افزایش یافته و افزایش تقاضای سفر به کشورمان ازسوی برخی کشورها 3 تا 4 برابر بوده است.
5. اگرچه تحریم‌های ناعادلانه مانع از سرمایه‌گذاری این کشورها در ماه‌های گذشته بود، اما سرمایه‌گذاران مسلمان که تحریم‌ها را مانع فعالیت خود نمی‌دانستند، ساخت هتل در شهرهای زیارتی ایران را آغاز کردند. در حال حاضر هر هفته 100 تا 200 نفر از سرمایه‌گذاران از کشورهای مختلف به ایران می‌آیند و علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در کشورمان هستند و نکته جالب اینجاست که بخش عمده‌ای از آنان از همین 38 کشوری هستند که آمریکا محدودیت ویزا برای آنها ایجاد کرده است، ازاین‌رو حتی مصوبه کنگره آمریکا نیز مانع ورود گردشگران به ایران نخواهد شد؛ و جالب است که منتقدان بدانند ایران برای سال 2016 از سوی بسیاری از سازمان‌ها، مراکز و نشریات معتبر گردشگری دنیا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری جهان در سال 2016 معرفی شده است.
6. در بحث جذب گردشگر، اساس سیاست خارجی دولت تدبیر و امید، گفتمان اعلامی دولت یازدهم بوده است؛ یعنی نجات اقتصاد، احیای اخلاق و تعامل با دنیا، ارتباط تنگاتنگی با بحث توسعه گردشگری در کشور دارند. اکنون همگان اذعان دارند که در سال‌های آینده صرفاً نمی‌توان به درآمدهای نفتی اتکا کرد و ناگزیر از یافتن منابع جایگزین مثل اقتصاد گردشگری هستیم اینکه تعاملات دولت با دنیا تصویر ایران و ایرانیان را نزد افکار عمومی دنیا تغییر داد و در طول مذاکرات با 1+5 و قدرت‌های دنیا عملاً منطقی بودن و اهل مذاکره و گفت‌وگو بودن ایران به دنیا ثابت شد و از تقابل و ایران‌هراسی به تعامل با دنیا رسیدیم.
7. بحث توسعه گردشگری ارتباط مستقیمی با امنیت ملی در کشور دارد و در عصر جدید، عناصر جدیدی در تأمین امنیت ملی نقش دارند. این عنصر جدید تقویت اقتصاد است که از طریق جذب سرمایه خارجی و گردشگر در دولت یازدهم اتفاق افتاده است.
8. و در نهایت آن‌که تصمیم و عزم لازم در دولت یازدهم برای جذب گردشگر و رونق صنعت گردشگری در کشور وجود دارد و نقشه راه ترسیم شده است؛ و در میان دو مانع بزرگ ساختار رانتی اقتصاد کشور و وابستگی آن به درآمدهای نفتی از یک سو و وجود موانع فرهنگی و امنیتی بر سر راه جذب گردشگر خارجی از سوی دیگر هرچند حرکت دولت را با کندی مواجه ساخته، اما هرگز نتوانسته است در حرکت و عزم دولت در مسیر رونق و توسعه گردشگری در کشور خللی ایجاد کند. روند جذب گردشگر زمان بر و وابسته به متغیرهای زیادی است، کارهایی در گذشته انجام شده که باید آنها را ادامه داد و کارهایی نشده که باید آنها را آغاز کرد.
* رئیس موسسه آموزش عالی میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری
انتهای پیام/
