به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی اداره‌كل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری زنجان، یحیی رحمتی مدیرکل میراث‌فرهنگی این استان شامگاه گذشته 2 مهر 96 در پنل تخصصی نخستین نشست علمی فصلی انجمن دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان با موضوع نویافته‌های باستان‌شناختی معدن نمک چهرآباد اظهار كرد: «علاقه دانشگاه‌های بوخوم و آکسفورد، به‌ویژه دانشگاه بوخوم آلمان به‌عنوان مرجع باستان‌شناسی، برای تحقیق و کاوش در این معدن نشان از اهمیت و غنای این سایت باستان‌شناسی دارد و آنچه از این کاوش‌ها به‌دست آمده پازل ایران در ادوار مختلف را تکمیل کرده است.»
او با تأكید بر اهمیت سایت باستان‌شناسی معدن نمك چهرآباد، در مورد ثبت جهانی آن عنوان كرد: «معدن نمک و یافته‌های آن جزو اولویت‌های سازمان میراث‌فرهنگی کشور برای ثبت در فهرست آثار جهانی است که به‌علت سهمیه محدود کشورها این روند زمان‌بر است.»
مدیركل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری زنجان گفت: «بافته‌های منسوجات به‌دست آمده از معدن نمك چهرآباد زنجان در دوره هخامنشی بی‌بدیل است و در هیچ یك از موزه‌های دنیا نمی‌توانیم نظیر آن‌ها را پیدا كنیم. ما در هیچ یک از موزه‌های دنیا مستنداتی از پوشش مردمان عادی در دوره هخامنشی نداریم و تنها مستندات موجود لباس تن مرد نمکی است.»
رحمتی در مورد پیشینه چاقوسازی زنجان و یافته‌های معدن نمك چهرآباد بیان كرد: «پژوهش‌های اولیه بر این باور بود كه چاقوسازی زنجان از دوره صفوی پایه‌گذاری شده است كه یافته‌های معدن نمك سابقه چاقوسازی در زنجان را به2300 سال پیش برد.»
مرد نمكی شماره 6 ایرانی نیست
ابوالفضل عالی مسئول پژوهش‌های اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان نیز در ادامه در مورد ریشه و منشأ جغرافیایی مردان نمكی گفت: «مرد نمكی شماره 6 ایرانی نیست و نژاد او به اروپای شرقی و اسلوونی می‌رسد. پوشش سایر مردان نمكی نیز نشان می‌دهد كه متعلق به منطقه مادها هستند.»
عالی، با اشاره به این‌كه این معدن قابلیت ثبت جهانی به‌عنوان یك ژئوپارك طبیعی را دارد، بیان كرد: «در كاوش‌های سال 95 و 96 به‌غیر از كاوش‌های باستان‌شناسی معدن، منطقه‌ای كه معدن در آن واقع شده مورد بررسی و شناسایی باستان‌شناسی قرار گرفت كه این بررسی‌ها از اهمیت بسیاری برخودار است.»
او ادامه داد: «هدف از این بررسی‌ها شناسایی محوطه‌های تاریخی هم‌زمان با معدن نمك چهرآباد بود كه 18 محوطه شناسایی شد. این محوطه‌ها متعلق به دوره‌های هخامنشی، ساسانی و دوران اسلامی هستند.»
مسئول پژوهش‌های اداره‌كل میراث‌فرهنگی زنجان افزود: «سال 89 یک تیم از دانشگاه بوخوم آلمان برای همکاری با اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان زنجان در مورد معدن نمک چهرآباد اعلام آمادگی کرد و تصمیم بر این شد که پژوهش‌ها به صورت مشترک صورت بگیرد؛ در واقع این تیم تجارب زیادی در کاوش بر روی معادن باستانی از جمله معادن نمک دارند و همان سال، فصل اول پژوهش‌ها به صورت مشترک از سر گرفته شد.»
او با اشاره به اینکه تهیه نقشه از معدن نمک چهرآباد اولین اقدام مشترک به‌شمار می‌رود، ادامه داد: «مهم‌ترین مسئله غیر از پژوهش‌هایی که صورت می‌گرفت، ارتباطی بود که از طریق دانشگاه بوخوم آلمان با سایر کشورها برقرار می‌شد. این در حالی است که یکی از اکتشافات مهم در معدن، تفکیک لایه‌های مختلف تاریخی بود که دوره اسلامی، ساسانی و هخامنشی را شامل می‌شود.»
عالی با اشاره به اینکه معدن نمک چهرآباد از سده هفتم پیش از میلاد (2700 سال پیش) برای ساکنان منطقه شناخته شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است، افزود: «دوره هخامنشیان دوره مهمی برای استخراج معدن محسوب می‌شود و در همین دوره بود که تونل‌های بزرگی کشف شد. همچنین طی این دوره (350 تا 400 سال پیش از میلاد) معدن نمک ریزش می‌کند و مومیایی شماره 3، 4 و 5 مدفون می‌شوند ولی دلیل آن هنوز مشخص نیست.»
مسئول پژوهش اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان تصریح کرد: «از معدن نمک چهرآباد، بعد از دوره هخامنشی و طی دوره اشکانی (حدود 500 سال) هیچ اطلاعی در دست نیست ولی از ابتدای تشکیل دوره ساسانی، بخش‌هایی از معدن مورد بهره‌برداری قرار گرفت و برخی تونل‌های قدیمی هخامنشی بازگشایی شد. همچنین ریزش مجدد تونل در اواخر دوره ساسانی منجر به مدفون شدن مومیایی شماره 2 و 6 شده است.»
او با تأکید بر اینکه در دوره قاجار و پهلوی معدن نمک چهرآباد دوباره فعال و طی دوران قاجار ریزش کرده است، یادآور شد: «دو فصل مهم از پژوهش‌ها برای پارسال و امسال است که از جمله بررسی و شناسایی محدوده معدن و دره‌های اطراف آن را شامل می‌شود؛ در واقع هدف اصلی، شناسایی محوطه تاریخی هم‌زمان با معدن چهرآباد بود. 18 محوطه شناسایی شد که به دوره‌های ساسانی، هخامنشی و اسلامی برمی‌گردد.»
عالی با اشاره به دریل زدن در دره‌های اطراف معدن با هدف احصای برخی اطلاعات موجود در رسوبات و متعاقب آن، شناسایی وضعیت محیط‌زیست در دوره‌های ساسانی، هخامنشی و اسلامی، خاطرنشان کرد: «معدن چهرآباد پروژه بسیار بزرگی است و متخصصان چندین سال است که کار و مطالعه روی آن را شروع کرده‌اند. به‌عنوان مثال مطالعات ژئوالکتریک در بخش‌های مختلف معدن و دره‌های اطراف آن برای بررسی وضعیت لایه‌های زیرزمینی صورت می‌گیرد و نتایج اولیه نیز بسیار جالب توجه بوده است.»
این باستان‌شناس افزود: «کاوش‌ها در بخشی از معدن که نزدیک به رودخانه چهرآباد است نشان می‌دهد که معدن‌کاران جایی را به عنوان کمپ موقت درآورده بودند از آنجا برای استراحت استفاده می‌کردند. همچنین در آن نقطه یک کارگاه کوچک آهنگری نیز راه‌اندازی کرده بودند.»
او با بیان اینکه تونلی مربوط به دوره سلجوقیان کشف شده است که نشان از استخراج نمک در آن دوره دارد، ادامه داد: «از دیگر اقدامات پژوهشگران در معدن، بهره‌گیری از پژوهش‌های میان رشته‌ای است که مواردی از جمله استخوان‌شناسی، بافت‌شناسی، سی‌تی اسکن مومیایی شماره 4، استخراج DNA، مطالعات ایزوتوپ کربن و نیتروژن در راستای شناسایی ریشه و منشأ مومیایی‌ها، انگل‌شناسی، جانورشناسی، گیاه شناسی و... را شامل می‌شود.»
عالی تصریح کرد: «یکی از پژوهش‌های صورت‌گرفته در مورد ریشه و منشأ جغرافیایی معدن‌کاران توسط دانشگاه آکسفورد صورت گرفته است ولی متأسفانه این پژوهش‌ها مربوط به زمانی است که سازمان میراث‌فرهنگی ارتباط خوبی با دانشگاه آکسفورد نداشت. به همین خاطر بخشی از مطالعات ما ناقص مانده است و امیدواریم که به‌زودی ادامه یابد. علاوه بر این امیدواریم که منطقه چهرآباد به عنوان ژئوپارک جهانی به ثبت برسد.»
انتهای پیام/
