به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگر ی، سمیه کاظمی مسئول آزمایشگاه شیمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی، این مطلب را امروز یکشنبه 23 مهر 96 در کارگاه آشنایی با مطالعات آزمایشگاهی روی نقاشی‌های دیواری که به همت پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی در محل پژوهشگاه برگزار شد مطرح کرد.
او با بیان اینکه شناسایی رنگدانه‌های به‌کاررفته در آثار نقاشی یکی از موضوعات مهم در امر حفاظت از این‌گونه آثار است افزود: «به‌جز روش‌های دستگاهی می‌توان از محلول‌ها و معرف‌های شیمیایی خاص نیز در این ارتباط استفاده کرد.»
او اظهار کرد: «این روش‌ها که در آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های معمولی نیز قابل انجام هستند به کارآموزان این کارگاه آموزش عملی داده شدند.»
کاظمی تصریح کرد: «برای این‌کار نمونه‌هایی از نقاشی‌های دیوار مطالعاتی برداشته و شناسایی رنگدانه‌های آنها بر اساس دستورالعمل‌های لازم توسط شرکت‌کنندگان تجربه شد.»
به گفته او، علاوه بر این توضیحاتی در ارتباط با اصول کار در آزمایشگاه، خطرات مواد شیمیایی و رعایت بهداشت و ایمنی کار به شرکت‌کنندگان داده شد.
ساخت مقاطع میکروسکوپی از نقاشی‌های دیواری
سید ایرج بهشتی مسئول بخش پرتوگرافی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی، دیگر مدرس این کارگاه با اشاره به اینکه انجام مطالعات لایه‌نگاری آثار نقاشی نیازمند به تهیه مقاطع صیقلی میکروسکوپی است گفت: «به همین منظور روش ساخت این مقاطع و خواص مواد مورد استفاده در آزمایشگاه مربوط به شرکت‌کنندگان توضیح داده شد سپس طبق دستورالعمل آنها مقاطعی از نمونه‌های مطالعاتی آماده‌سازی کردند.»
او با بیان اینکه این مقاطع در مراحل بعدی آموزش مورد استفاده قرار می‌گرفتند افزود: «آشنایی با مراحل برش و سایش با ابزارها خاص خود از دیگر موضوعات مطرح در این کلاس بود.»
به گفته او، کارآموزان در نهایت نیز با میکروسکوپ پلاریزان و مطالعه مقاطع نازک مواد و مصالح آشنا شدند.
کاربرد تصویر برداری‌های ویژه در مطالعه آثار نقاشی دیواری
فرشته رحیمی مسئول بخشی آی .سی .پی و ایکس ری پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی‌تاریخی نیز در باره این کارگاه گفت: «آشنایی با عکاسی‌ها و تصویربرداری‌های ویژه شامل عکاسی با پرتوهای ماورا بنفش، مادون قرمز و اشعه ایکس و همچنین فتوگرامتری از جمله موضوعاتی بودند که در این بخش از آموزش مورد بحث قرار گرفتند.»
او افزود: «این روش‌ها که در مطالعه ساختاری آثار نقاشی اهمیت زیادی دارند می‌توانند ضمن نشان دادن آسیب‌های وارده بر آنها اطلاعات مفیدی از فن‌شناسی مانند تکنیک نقاشی، نمایاندن بخش‌های پنهان و غیر قابل رویت به متخصصان حفاظت و مرمت ارائه دهند.»
به گفته او، شرکت‌کنندگان همچنین با حضور در بخش رادیوگرافی اشعه ایکس از نزدیک با نحوه کار و عملکرد این دستگاه آشنا شدند.»
بررسی‌های مقدماتی و اصول نمونه‌برداری از آثار نقاشی‌های دیواری
مدرس دیگر این کارگاه منیژه هادیان دهکردی مدیر گروه شناخت مواد پژوهکشده حفاظت ومرمت آثار تاریخی‌فرهنگی گفت: «در ادامه آموزش‌های لازم و به‌منظور انجام بررسی‌های مقدماتی و اصول نمونه‌برداری از آثار نقاشی‌های دیواری شرکت‌کنندگان کارگاه در محل خانه تاریخی قوام‌الدوله (محل فعلی ایکوموس ایران )حاضر شدند.»
به گفته او کار آموزان در این مکان پس از آشنایی با تاریخچه بنا در گروه‌های دونفره برداشت‌های بصری خود را از وضعیت تزیینات نقاشی ثبت و به بحث و تبادل نظر گذاشتند و سپس بر اساس بررسی‌های اولیه خود استراتژی یا طرح نمونه‌برداری ارائه کردند.
هادیان گفت: «آشنایی با ابزارهای نمونه‌برداری، بسته‌بندی نمونه‌ها و طریقه مستندنگاری از فرآیند کار بخش نهایی این موضوع بوده است.»
کاربرد دستگاه طیف سنج مادون قرمز با تبدیل فوریه
سحر نوحی مسئول بخش FTIR پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی نیز در ادامه کارگاه با اشاره به کاربرد دستگاه طیف سنج مادون قرمز با تبدیل فوریه گفت: «در این بخش شرکت‌کنندگان با روش کار این دستگاه و کاربرد آن در زمینه مطالعه بر روی آثار نقاشی به ویژه نقاشی دیواری آشنا شدند.»
او افزود: «همچنین اطلاعات جامعی در زمینه روش‌های نمونه‌برداری صحیح، آماده‌سازی نمونه و طیف‌گیری از نمونه‌های مورد بررسی توسط این دستگاه به صورت تئوری و عملی در اختیار دانش‌پژوهان قرار گرفت.»
او تصریح کرد: «تعداد محدودی رنگدانه، رنگینه، بست‌رنگ و موادی که به عنوان لایه ورنی مورد استفاده قرار می‌گیرد، با استفاده از این روش به‌طور عملی مورد آنالیز قرار گرفت و بر این نکته که دستگاه FTIR یکی از پرکاربردترین روش‌های آنالیز ترکیبی مواد، خصوصا مواد آلی است که می‌تواند با مقدار بسیار کم نمونه، با صرف هزینه و زمان کم، اطلاعات ارزشمندی در دست قرار دهد تأکید شد.»
تجربه مطالعه روی رنگدانه‌ها
رویا بهادری عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی نیز با اشاره به اینکه یکی از کلاس‌های این دوره آموزشی با عنوان شناسایی رنگدانه‌های به کار رفته در نقاشی‌های دیواری با استفاده از روش‌های دستگاهی برگزار شد گفت: «علاوه بر روش‌های مختلف دستگاهی که برای شناسایی رنگدانه استفاده می‌شود و رنگدانه‌های متداول در نقاشی‌های دیواری، در خصوص شناسایی رنگدانه‌های به‌کاررفته در چهار نقاشی دیواری ارگ کریم‌خانی شیراز، خانه بروجردی‌های کاشان، خانه بیرجندی‌های بروجرد و خانه ملک‌التجار یزد که همگی متعلق به دوره قاجاریه توضیحاتی داده شد.»
کاربرد دستگاه طیف سنجی فلورسانس پرتو ایکس پرتابل در مطالعات نقاشی‌های دیواری
فرح سادات مدنی مسئول امور آزمایشگاه‌ها و بخش XRF پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی نیز با اشاره به کاربرد دستگاه طیف سنجی فلورسانس پرتو ایکس پرتابل در مطالعات نقاشی‌های دیواری گفت: «در این بخش پس از توضیح مختصری در خصوص اساس روش XRF به کاربردهای آن در حوزه‌های مختلف به‌ویژه در حوزه میراث‌فرهنگی اشاره شد.»
او افزود: «XRF یکی از پرکاربردترین روش‌های آنالیز کمی و کیفی مواد معدنی است که طیف وسیعی از عناصر به‌کار رفته در ساختار آثار تاریخی را شناسایی می‌کند و سپس انواع سیستم‌های فلورسانس پرتو ایکس و به‌طور خاصXRF پرتابل معرفی می‌شود.»
این کارشناس در ادامه اظهار کرد: «با پیشرفت تکنولژی و توسعه طیف سنج‌های قابل حمل، استفاده گسترش روش فلورسانس اشعه ایکس از نوع تفکیک انرژی (EDXRF) )در مطالعات باستان سنجی و باستان‌شناسی افزایش یافت.»
به گفته مدنی، غیر تخریبی، سرعت بالا و قابل حمل بودن از مهم‌ترین ویژگی‌های این دستگاه است که استفاده از آن را در سایت‌های باستانی و آثار حجیم موزه‌ای که امکان جابه‌جایی و انتقال آنها به آزمایشگاه وجود ندارد، فراهم می‌کند.
او افزود: «از جمله کاربردهای این دستگاه می‌توان به شناسایی کیفی رنگدانه‌های به‌کار رفته در نقاشی‌های تاریخی که نمونه‌برداری از آنها امکان‌پذیر نیست اشاره کرد.»
به گفته او، در پایان کارگاه، چند نمونه از رنگدانه‌های به‌کار رفته در نقاشی‌های دیواری با دستگاه XRFپرتابل آنالیز و مورد بررسی قرار داده شد.
مطالعات میکروسکوپی و لایه‌نگاری‌های نقاشی‌های دیواری
ماندانا طیبی مسئول بخش میکروسکوپ پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی نیز در ادامه کارگاه آموزشی آشنایی با مطالعات آزمایشگاهی نقاشی‌های دیواری در آزمایشگاه میکروسکوپی پس از معرفی بخش و کاربرد میکروسکوپ‌های مورد نیاز برای شناسایی نمونه‌هایی از نقاشی‌های دیواری پرداخت.
به گفته او، پس از آموزش نحوه کار با میکروسکوپ‌های نوری و استریو میکروسکوپ تعدادی نمونه آماده شده در اختیار ایشان قرار داده شد تا بطور خاص در گروه‌های تشکیل شده از شرکت‌کنندگان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
او اظهار کرد: «طی این مطالعات چگونگی مطالعه مقاطع عرضی نمونه‌های نقاشی دیواری، بررسی سطح نمونه‌ها و آسیب‌شنایی همچنین نمونه‌برداری از این‌گونه آثار برای انجام آزمایشات و آنالیزهای شیمیایی در زیر میکروسکوپ همچنین مستندنگاری ضمن مطالعات میدانی آموزش داده شد.»
میکروسکوپ الکترونی روبشی یکی از بهترین روش‌های آنالیزی
در ادامه برگزاری کارگاه آموزشی آشنایی با مطالعات آزمایشگاهی نقاشی‌های دیواری نازلی دارخال مسئول بخش رامان پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی، میکروسکوپ الکترونی روبشی را یکی از بهترین روش‌های آنالیزی دانست که امروزه در حوزه‌های مختلف از جمله فناوری نانو کاربردهای فراوانی دارد.
او گفت: «این میکروسکوپ، امکان بررسی و آنالیز شیمیایی، ترکیب خصوصیات سطح و ریز ساختار داخلی را در ابعاد میکرونی و نانومتری فراهم آورده است.»
او افزود: «در استفاده از میکروسکوپ‌های نوری محدودیت‌هایی وجود داشت زیرا قدرت تفکیک و بزرگ‌نمایی این میکروسکوپ برای ساختارهای بسیار ریز مناسب نبود در نتیجه میکروسکوپ‌های الکترونی به خاطر قدرت تفکیک بالا و بزرگ‌نمایی در حد یک‌میلیون برابر توسعه یافتند.»
به گفته او، مکانیزم عملکرد این میکروسکوپ‌ها مانند میکروسکوپ‌های نوری است با این تفاوت که به‌جای نور از پرتوی الکترونی و به‌جای عدسی‌های نوری از عدسی‌های مغناطیسی استفاده می‌شود.
دارخال افزود: «در نقاشی‌های دیواری معمولا برای شناسایی رنگ دانه‌ها و ترکیبات بستر نقاشی از این نوع میکروسکوپ استفاده می‌شود.»
در پایان این کارگاه دو روزه به شرکت‌کنندگان گواهی‌نامه داده شد.
انتهای پیام/
