به گزارش میراث آریا به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی، خانه تاریخی داروغه متعلق به محمد یوسف خان هراتی آخرین داروغه مشهد در دوره قاجار بود و توسط معماران و کارگران روس ساخته‌شده است. این اثر در تاریخ 7 مهر 1381 با شماره ثبت 6357 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این خانه تاریخی در زمینی به مساحت 610 مترمربع و در بافت پیرامون حرم قرار دارد. خانه داروغه اولین جایی بود که در شهر مشهد صاحب حمام خصوصی شد. از دیگر فضاهای جالب‌توجه این مجموعه می‌توان به نانوایی و سرداب اشاره کرد. در کوچه داروغه، دوخانه تاریخی دیگر نیز وجود دارند که گفته می‌شود درگذشته به همراه خانه داروغه مجموعه‌ای را شکل می‌دادند و به هم راه داشتند.
خوشبختانه در اول سپتامبر 2016 (11 شهریور 1395) ایران، به دلیل مرمت عالی خانه داروغه و حفاظت میراث فرهنگی در لیست سیزده برنده جوایز میراث فرهنگی یونسکو در منطقه آسیا و اقیانوسیه اعلام شد. هیئت‌داوران این مسابقه متشکل از کارشناسان برجسته بین‌المللی در عرصه، پس از بررسی 40 نامزد پیشنهادی از کشورهای منطقه آثار واجد شرایط برای دریافت این جایزه را برگزیدند.
معماری خانه داروغه
خانه تاریخی داروغه ویژگی‌های معماری جالب‌توجهی دارد که در ادامه نگاهی گذرا به آن‌ها خواهیم داشت.
خانه تاریخی داروغه یکی از آن‌هاست که یادگاری از دوران قاجار به شمار می‌رود و با ظاهر فریبنده‌اش شمارا به خود خیره می‌کند. خانه تاریخی داروغه نشانه‌هایی از معماری روس دارد و همین آن را از سایر خانه‌های تاریخی متمایز می‌کند. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ۶۳۵۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و میراث ارزشمندی به شمار می‌رود.
سبک معماری و تزئینات خانه داروغه
خانه داروغه را می‌توان بازمانده‌ای از آخرین مرحله معماری سنتی ایران دانست، اما درعین‌حال تأثیر هنر روس نیز در آن مشهود است. سبک ساختاری بنا، استفاده از آجرهای قالبی در شکل‌های مختلف، استفاده از کاشی‌های هفت‌رنگ، تزئینات چوبی زیر سقف‌ها، تندیس‌های گچی قالبی و تراشیده شده در نمای رو به حیاط، همه و همه نشانه‌های معماری روسی هستند. طرح تراس پله‌های دوطرفه، تزئینات وارسی‌ها هم الگوبرداری از معماری شرقی را به رخ می‌کشند. نمای رو به حیاط ساختمان مزین به آجرهای قالبی است و در بعضی قسمت‌های آن تندیس‌های گچ‌بری شده یا قالبی همچون سرشیر، سر انسان، فرشته بالدار و ... به چشم می‌خورند.
استفاده از روش سه طرف در ساخت این خانه تاریخی
از طریق ضلع جنوبی می‌توان به بنا وارد شد. پس از ورود به مجموعه در حیاط خانه با یک حوض و باغچه‌های کوچک مواجه می‌شویم که فضای جالبی را ایجاد کرده‌اند. این بنای تاریخی حدود 75 سانتی‌متر اختلاف سطح نسبت به زمین دارد و گودتر از زمین‌های اطراف است. زیربنای این خانه به حدود 1100 مترمربع می‌رسد و نوع معماری آن به سه طرف ساخت شهرت دارد. در سه ضلع شمالی، جنوبی و شرقی حیاط، ساختمانی در دوطبقه شکل‌گرفته است؛ دو ضلع نشیمن و یک ضلع غلام رو که به هم متصل هستند.
نقوش گیاهی در ایوان‌های خانه داروغه
در بخش غربی، ایوان ستون‌داری تعبیه‌شده است که بر پیشانی آن با کاشی‌های هشت‌ضلعی و بیضی‌شکل، عبارت بسم‌الله الرحمن الرحیم و محمد (ص) شمع جمع آفرینش را نقش کرده‌اند و نقوش گیاهی نیز در آن دیده می‌شود. شومینه گچ‌بری شده اتاق قسمت شرقی بنا نیز از قسمت‌های حائز اهمیت آن به شمار می‌رود. در سمت شمال حیاط به ایوان زیبایی برمی‌خوریم که چهارستون در خود دارد، این ستون‌ها با تزئینات آجرکاری به‌صورت روبه‌رو و متقارن در جلوی ایوان قرارگرفته‌اند و تا کف حیاط امتداد دارند. در دو طرف ایوان دو راه‌پله مورب دیده می‌شود که نرده‌های فلزی و ظریفی دارند.
بخش‌های تابستان نشین و زمستان نشین
ساختار خانه تاریخی داروغه بسیار هوشمندانه است به‌طوری‌که در دو طرف حیاط، هم بخش‌های تابستان نشین وجود دارد و هم زمستان نشین. این در حالی است که در سایر خانه‌ها قسمتی از حیاط به زمستان نشین و قسمت دیگر به تابستان نشین تعلق می‌گیرد.
برای تأمین بخش‌های زمستان نشین در آن‌ها وسایل گرماساز گذاشته‌اند و مطبخ نیز در طبقه زیرین آن‌ها قرارگرفته است. بخاری دیواری و پنجره‌های دوجداره را از عجایب این ساختمان می‌دانند و بد نیست بدانید که اولین شومینه مشهد نیز در این خانه قرار دارد.
در بخش تابستان نشین، با اتاق‌های بادگیر، حوض آب و سبک معماری کاملاً سنتی مواجه هستیم. به‌طورکلی در خانه تاریخی داروغه به این مسئله پرداخته‌شده که چگونه می‌شود با استفاده از نیروهای آب، باد، آفتاب و ... نیازهای یک بنای بزرگ را بدون هیچ هزینه‌ای برطرف ساخت.
خانه داروغه به‌عنوان یک‌منزل شخصی ساخته شد و پذیرایی‌های رسمی صاحب‌خانه در آن صورت می‌گرفت. تا حدود سه دهه گذشته هنوز هم این خانه کاربرد مسکونی داشت و در سال 1366 که ورثه خانه، آن را به یکی از هیئت‌های روستای شهیدیه در شهرستان میبد یزد فروختند و ازآن‌پس تا سال 1361 بنا به حسینیه شورک و محل تجمع و اسکان هیئت مذهبی تبدیل شد، پس از مدتی این خانه به دست فراموشی سپرده شد و رو به ویرانی رفت تا این‌که در سال 1381 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و مرمت شد.
متخصصان رشته‌های معماری، مستند نگاری، باستان‌شناسی، مرمت، سازه و ... کارهای برداشت، مطالعات، نظارت و مرمت این خانه را انجام داده‌اند و در سال 1390 این خانه تاریخی به شرکت مسکن‌سازان ثامن (شهرداری منطقه ثامن مشهد) خریداری شد و از سال 1393 پذیرای علاقه‌مندان شده است.
این اثر تاریخی در خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، کوچه داروغه (شهید شوشتری 9) قرار دارد و از ساعت 8 تا 14 و 16 تا 19 پذیرای علاقه‌مندان است. البته در حال حاضر به دلیل شیوع ویروس کرونا تعطیل است اما بعد از شکست کرونا پذیرای علاقه‌مندان خواهد بود.
انتهای پیام/
