با این وصف و در حالی که ایران و افغانستان زبان، تاریخ، فرهنگ و دین مشترک دارند و روابط میان دو کشور می‌توانست خیلی بهتر از حال حاضر باشد اما در چند ماه اخیر شاهد حوادثی بوده‌ایم که اگر مدیریت روابط بین دو کشور بهتر عمل کرده بود به خاطره تلخی تبدیل نمی‌شد. یکی از مسوولانی که می‌تواند در این عرصه ورود بیشتر و موثرتری داشته باشد، وزیر وزارتخانه‌ای است که مسوولیت گردشگری با اوست. البته نخستین وزیر وزارتخانه «میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری» خیلی رابطه‌ای با خبرنگاران ندارد و ترجیح می‌دهد پرسش‌ها را کتبی پاسخ دهد. این وزیر 50 ساله که تحصیلاتش تا دکترای عمران بوده، تاکید می‌کند: « نزدیک به دو سال است که افغانستان قول داده میزبان ایران در کمیته فنی دو کشور باشد ولی شرایط در آن کشور هنوز فراهم نیست.»
او در مصاحبه‌ای که پیش‌رو دارید همچنین این نوید را می‌دهد که «در سال گذشته با وزارت امور خارجه در خصوص فرآیند صدور روادید به بیماران افغانی از طریق دفاتر خدمات مسافرتی منتخب به توافق رسیدیم.»
دی‌ماه 1398وحید مجروح، مشاور امور بین‌الملل وزارت صحه عامه (بهداشت) افغانستان گفت: «ایران چشمانش را روی ۳۰۰ میلیون دلار بازار گردشگری سلامت افغانستان بسته است»؛ آیا چنین موضوعی صحت دارد؟
افغانستان همواره در زمره کشورهای بازار هدف اصلی گردشگری جمهوری اسلامی ایران و متقاضی محصولات مختلف گردشگری از جمله زیارت، سلامت، تجارت و بازدید اقوام و خویشان بوده است. برای اینکه نشان دهیم بازار افغانستان برای ما اهمیت دارد در کنار تدوین تحقیقات بازار و برنامه اقدام سالانه برای شناخت عمیق‌تر از این بازار، بر تعاملات دولتی نیز تاکید داشتهایم. با افغانستان دارای توافقنامه‌های معتبر همکاری‌های مشترک گردشگری (MOU) و برنامه اجرایی هستیم. در این بین میزبان اولین کمیته فنی گردشگری با افغانستان بوده‌ایم که در آن بخش‌های خصوصی دو کشور نیز حضور داشته‌اند. تعاملات استان‌های مرزی‌مان با این کشور در سطح مناسبی است و بسیاری از بیماران سلامت استان خراسان رضوی از این کشور هستند. در همین راستا کشور افغانستان را در سه سال اخیر به عنوان میهمان ویژه در نمایشگاه گردشگری تهران دعوت کردیم و پذیرای هیات افغانستانی بوده‌ایم.
در حوزه گردشگری سلامت در سال 1398 بیش از 125 هزار بیمار خارجی بستری شده در ایران داشتهایم که از این بین 60هزار و 600 بیمار یعنی 48.8 درصد افغانستانی بودند. نکته مهم این است که این تعداد افراد بستری شده هستند و موضوعات تندرستی و مراجعات سرپایی را شامل نمی‌شود. علت مراجعه آنان نیز به ترتیب بیماری زنان، زایمان و ناباروری، جراحی چشم، قلب و ارتوپدی بوده است.
عمده بیماران افغانستانی از راه زمینی و مرز هرات وارد می‌شوند هرچند که بیماران پروازی هم به ایران می‌آیند. نکته مهم بحث درآمدزایی از گردشگران سلامت است. بیماران افغانستانی به شکل میانگین 3-1 شب در بیمارستان‌های ایران بستری می‌شوند و بین 2 تا 2هزار و 500 دلار هزینه صرفا پزشکی انجام می‌دهند. اگر هزینه‌های خارج از بیمارستان همانند هتل، حمل و نقل و ... اضافه شود به نرم 3هزار دلار نزدیک می‌شود.
البته باید به این نکته توجه داشت که برای انجام همکاری‌ها نیاز به اقدامات دوسویه است. نزدیک به دو سال است که افغانستان قول داده میزبان ایران در کمیته فنی دو کشور باشد ولی شرایط در آن کشور هنوز فراهم نیست. ایران به دلیل اشتراکات فرهنگی و زبانی مقصد مناسبی برای بیماران افغانستانی است و به اقرار خودشان بسیار بهتر از کشور هندوستان به گردشگران سلامت افغانستانی سرویس می‌دهد. لذا افغانستان هم بازار مهم فعلی سلامت ماست و هم ما با برنامه‌های‌مان به دنبال توسعه در آن هستیم. تلاش داریم تا بسترها را در کشور افغانستان بیشتر فراهم کنیم.
گردشگری سلامت نیازی به ایجاد زیرساخت ندارد، زیرا عملا بسیاری از امکانات آن در کشور فراهم است. به نظر می‌رسد ایران چه در گردشگری سلامت و چه در اخذ وجه بابت صدور ویزا از پتانسیل افغانستان غافل است.
این باور را قبول ندارم، چراکه بخشی از امکانات و تخصص‌های پزشکی و درمانی در کشور پذیرنده است، ولی موضوعات تشخیص و ارجاع بیمار و موضوعات بازاریابی باید در کشور مبدا انجام شود. برنامه‌های حمل و نقل و جابه‌جایی بیمار باید در دو طرف برنامه‌ریزی شود. البته در مورد بازار سلامت افغانستان به دلیل همجواری و همزبانی این موضوع تا حدودی می‌تواند درست باشد ولی اصل داستان این است که زیرساخت‌ها در کشور افغانستان نیز باید مهیا باشد. به هر حال وزارت بهداشت باید به توسعه زیرساخت‌های لازم همگام با افزایش استقبال گردشگران سلامت بین‌المللی به ویژه ایجاد شفافیت در تعرفه‌ها توجه داشته باشد.
بنا بر اعلام وزارت خارجه ۵٠٠ هزار افغان غیرقانونی وارد ایران می‌شوند و ناجا سالانه ٧۵٠ هزار تبعه غیرمجاز را رد مرز می‌کند. اگر دولت شرایط صدور ویزا را تسهیل کند هم درآمد این ورود به جیب دولت می‌رود و هم نظارت بر اتباع افغان تسهیل می‌شود. در این زمینه پیشنهاد و برنامه وزارتخانه چیست؟
به موضوع روادید باید به شکل منظومه‌ای و بین دستگاهی توجه داشت. ایران با افغانستان نزدیک به هزار کیلومتر مرز مشترک دارد و کنترل آن باید هوشمند و همه‌جانبه باشد. شاید برای وزارتخانه ما تسهیل روادید با این بازار مطلوب باشد ولی باید رویکرد نهادهای نظارتی و امنیتی را نیز در نظر داشت. ما سعی داریم در رایزنی با وزارت امور خارجه نرخ تعرفه برای بیماران افغانستانی را تعدیل کنیم. ولی این امر هم منوط به راستی‌آزمایی دقیق از سوی نهادهای نظارتی است، چراکه تمایل به کار بدون مجوز در ایران می‌تواند پیچیدگی‌های آن را بیشتر کند. با این حال در سال گذشته با وزارت امور خارجه در خصوص فرآیند صدور روادید به بیماران افغانی از طریق دفاتر خدمات مسافرتی منتخب به توافق رسیدیم.
ایران برای تحرک‌بخشی به بازار گردشگری بالقوه افغانستان چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟
اقدامات متعددی در این زمینه می‌توان انجام داد که برخی از آنها عبارتند از:
- همکاری در معرفی بیمارستان‌های دارای دپارتمان بیماران بین المللی IPD ؛
- برگزاری هفته گردشگری و سایر رویدادهای گردشگری به منظور توسعه همکاری مشترک در زمینه گردشگری فرهنگی که در این زمینه در سال 97 نوروزگاه مشترک برگزار کردیم؛
- پیشنهاد شرکت در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های گردشگری دو کشور و دعوت از طرف افغانی برای حضور بخش خصوصی آنها در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته در تهران به عنوان میهمان ویژه؛
- همکاری تنگاتنگ با نمایندگی‌های سیاسی دو کشور به ویژه رایزنان فرهنگی در خصوص حمایت از تبلیغات گردشگری در کشور افغانستان؛
- همکاری در زمینه بهره‌گیری از تجارب و دانش در زمینه آموزش گردشگری، تبادل اطلاعات تخصصی در حوزه گردشگری سلامت و برگزاری دوره‌های آموزش کوتاه‌مدت برای کارکنان شاغل در بخش گردشگری؛
- همکاری موثر به منظور انتقال تجربیات طرف ایرانی در خصوص ارتقای فعالیت‌های مرتبط با جاده ابریشم از جمله تغییر کاربری ابنیه‌های تاریخی مسیر به طرف افغانی؛
- برگزاری تور آشناسازی برای سرمایه‌داران و سرمایه‌گذاران افغانی جهت آشنایی با استان‌های زیارتی، سلامت و ساحلی ایران به منظور سرمایه‌گذاری در ایجاد تاسیسات گردشگری مرتبط با محصول زیارت، سلامت و تفریحی؛
- برنامه‌ریزی برای تغییر در رویه خطوط پروازی افغانستان به ایران؛
- تغییر رویکرد برخی دستگاه‌های نظارتی و همکار در قبال گردشگران ورودی از افغانستان و اتخاذ تدابیر تسهیلی به جای تکیه صرف بر رسوب کردن اتباع افغانی در ایران.
با توجه به ریشه تاریخی مشترک دو کشور و وجود جاده ابریشم به نظر می‌رسد رایزنی در زمینه گردشگری و اقتصاد فضای مسموم شده اخیر میان ایران و افغانستان را تلطیف و بهبود ببخشد؛ اساسا در دولت آقای روحانی و مشخصا از زمان وزارتخانه شدن آن مجموعه چه تعاملاتی با افغانستان انجام شده است ؟
رایزنی‌ها و نشست‌های مشترک گردشگری بین جمهوری اسلامی ایران و افغانستان به‌طور مرتب برقرار بوده است. امضای یادداشت تفاهم همکاری‌های گردشگری و میراث فرهنگی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی افغانستان در تاریخ 14/10/1394 مطابق با 4 ژانویه 2016 (برای سال‌های 1394 تا1396) صورت گرفت. همچنین چندین نشست هم‌اندیشی ساماندهی گردشگران ورودی افغانستان با حضور نمایندگان دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط و بحث و بررسی پیرامون موانع موجود در جذب، پذیرش، صدور ویزا و مدیریت سفر گردشگران زیارتی و سلامت برگزار شد. دعوت از وزیر گردشگری افغانستان جهت حضور در تمامی اجلاس‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی که در سطح وزرا در ایران در طول سال‌های گذشته برگزار شده است. امضای اولین نشست کمیته فنی مشترک همکاری‌های گردشگری میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی افغانستان را در تاریخ 05/06/97 در همدان داشتیم. برنامه اجرایی همکاری‌های گردشگری میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی افغانستان در تاریخ 05/06/97 برابر با 27 آگوست 2018 (برای سال‌های 2020-2018) به امضا رسیده و تا پایان سال جاری میلادی معتبر است. همچنین برگزاری نوروزگاه مشترک با افغانستان در فروردین سال 1397 و برنامه‌ریزی برای اجرای آن در نوروز 1399 داشتیم که به دلیل کرونا کنسل شد. توافق با وزارت امور خارجه نیز برای تسهیل ورود گردشگران سلامت افغانی به ایران در سال 1398 انجام شد.
از زمان وزارتخانه شدن مجموعه یا پیش از آن با وزارت خارجه و وزارت کشور و نیروی انتظامی برای تسهیل صدور ویزا و تردد میان ایران و افغانستان تعاملاتی داشته‌اید؟
در این زمینه پیگیری صدور روادید برای اتباع و سرمایه‌گذاران افغان توسط وزارتخانه متبوع به صورت مرتب را داشتیم . همچنین چندین نشست هم‌اندیشی ساماندهی گردشگران ورودی افغانستان با حضور نمایندگان دستگاه‌های مرتبط برگزار و در نهایت توافق بر فرآیند پیشنهادی وزارت متبوع مبنی بر اخذ تعهد از دفاتر خدمات مسافرتی ایرانی در قبال ورود و خروج گردشگران افغانی انجام شد.
فکر می‌کنید بازارچه‌های مرزی، صنایع دستی و برپایی هفته‌های فرهنگی چقدر در بسترسازی برای بهره‌برداری از پتانسیل اقتصادی گردشگری افغان‌ها و گردشگری سلامت موثر باشد؟
بدون شک هرگونه تعامل و همکاری که منجر به شناخت بیشتر دو طرف از یکدیگر شود، می‌تواند زمینه‌های ورود گردشگر را هموار کند. بازارچه‌های مرزی و برپایی هفته‌های فرهنگی می‌توانند کمک کنند ولی به نظرم اصل موضوع این است که بخش خصوصی ما -بیمارستان‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی - در کشور افغانستان فعالیت کنند و به دنبال بیمار باشند، چراکه دو طرف از یکدیگر شناخت دارند. شاید این موضوع برای شهرهای بزرگ شرقی‌تر افغانستان موضوعیت داشته باشد، ولی برای شهرهای همجوار غربی در اولویت اول ما نباشد.
دولت برای استفاده از بندر چابهار و گردشگری تجاری میان ایران و افغانستان چقدر مصمم بوده و چقدر کارها را تسهیل کرده است؟
وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از هرگونه اقدام و ابتکار عملی برای توسعه روابط و راهکارهای گردشگری میان دو کشور همسایه و برادر استقبال کرده؛ حتی این آمادگی را دارد که دغدغه‌های دستگاه‌های مرتبط در داخل و خارج از کشور را برای تسهیل ورود اتباع افغانی و جلوگیری از رسوب آنها برطرف کند.
وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از هرگونه اقدام و ابتکار عملی برای توسعه روابط و راهکارهای گردشگری میان دو کشور همسایه و برادر استقبال کرده؛ حتی این آمادگی را دارد که دغدغه‌های دستگاه‌های مرتبط در داخل و خارج از کشور را برای تسهیل ورود اتباع افغانی و جلوگیری از رسوب آنها برطرف کند.
موضوعات تشخیص و ارجاع بیمار و موضوعات بازاریابی باید در کشور مبدا انجام شود. برنامه‌های حمل و نقل و جابه‌جایی بیمار باید در دو طرف برنامه‌ریزی شود.
منتشر شده در روزنامه اعتماد 2 تیر 99
انتهای پیام/
