لطفا خودتان را معرفی کنید؟
مینا شیرانی هستم. بنیان‌گذار برند سوچن و دانشجوی دکترای هنر اسلامی در دانشگاه تربیت مدرس، در کنار تحصیلات آکادمیک به صورت عملی هم در رشته‌های سفال، سرامیک و شیشه و فعالیت داشته‌ام و ضمن تدریس این رشته‌ها در دانشگاه، در جشنواره‌های متعدد داخلی و بین‌المللی شرکت کرده‌ام.
چه شد که به صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان علاقه‌مند شدید؟
همزمان با تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد سفری به سیستان و بلوچستان داشتم و بعد از بازدید از روستای کلپورگان تصمیم گرفتم سفال ارزشمند کلپورگان را موضوع پایان‌نامه‌ام قرار دهم و به همین دلیل حدود دو ماه در روستای کلپورگان ساکن شدم و به بررسی انسان‌شناختی نقوش سفال کلپورگان پرداختم.
برند سوچن چطور شکل گرفت؟
از همان ابتدا که با هنر مردم سیستان و بلوچستان آشنا شدم این دغدغه را داشتم که این هنر با ارزش به درستی معرفی نشده و ارزش واقعی‌اش نمایان نشده است.
از طرفی هم علاقه داشتم بتوانم کاری برای زنان منطقه انجام دهم. برای همین همراه با همسرم مدتی روی ایده‌های مختلف فکر کردیم، ایده اول ما راه‌اندازی فروشگاه اینترنتی برای معرفی و فروش محصولات مرتبط با سوزن‌دوزی بلوچ یا بلوچی‌دوزی بود. وقتی کار را شروع کردیم بعد از مدتی بررسی به این نتیجه رسیدیم محصولات موجود از لحاظ کیفیت، طراحی، رنگ‌بندی و بسته‌بندی فاصله زیادی با یک محصول استاندارد و قابل ارائه دارند، تصمیم گرفتیم چند قدم به عقب برگردیم. یعنی مرحله ایده‌پردازی و طراحی.
هدف ما این شد محصولاتی با کیفیت و متفاوت تولید کنیم که ارزش واقعی هنر سوزن دوزی را نشان دهند، یعنی تلاش کنیم نتیجه زحمت زنان هنرمند بلوچ به‌عنوان یک اثر هنری با ارزش و با کیفیت عرضه شوند.
وقتی روی این ایده و مدل‌های اجرایی فکر می‌کردیم همزمان با پارک علم و فناوری سیستان وبلوچستان که تازه شکل گرفته بود آشنا شدیم و به این نتیجه رسیدیم برای مدلی که تقریبا جمع‌بندی کرده‌ایم پارک علم و فناوری و فضای استارت‌آپی گزینه مناسبی هست.
مدل فعالیت سوچن به چه شکل است؟
ما در حقیقت روی مدرنیزاسیون هنر بلوچی‌دوزی یا همان سوزن‌دوزی بلوچ کار می‌کنیم و آن را با خدمات اجتماعی پیوند داده‌ایم، یک زنجیره ارزش تعریف کرده‌ایم که همه مراحل ایده‌پردازی، طراحی، نمونه‌زنی، تولید، بسته‌بندی، تبلیغات و فروش و خدمات اجتماعی را شامل می‌شود.
در بخش ایده‌پردازی روی ایده‌های مختلف داخل گروه و حتی ایده‌های پیشنهادی خارج از مجموعه کار می‌کنیم، بعضی از این ایده‌ها که تصویب می‌شوند به بخش طراحی می‌روند، ما یک نرم‌افزار طراحی را متناسب با نقوش سنتی بلوچ خودمان با کمک یک گروه برنامه‌نویس به صورت اختصاصی طراحی کرده‌ایم و به کمک این نرم‌افزار و بقیه برنامه‌های موجود ایده‌ها را طراحی می‌کنیم، سپس این ایده‌ها به بخش نمونه‌زنی می‌روند که آنجا چند نفر از بهترین سوزن‌دوزهای بلوچ تحت نظر طراح‌ها نمونه‌های اولیه را تولید می‌کنند، در این مرحله و حین و زمان اجرا امکان دارد تغییراتی در طرح ایجاد کنیم.
بعد از اینکه طرح نهایی تایید شد همراه با مواد اولیه و نمونه طرح در قالب بسته‌هایی آماده و تحویل بخش تولید می‌شوند. گروه‌های تولید ما تحت نظر سرپرست‌هایی اداره می‌شوند، بسته‌ها همراه آموزش‌های لازم تحویل آن‌ها شده و سپس برای تولید در اختیار تولید کننده‌ها قرار می‌گیرند، البته گاهی بسته به طرح و تکنیک اجرا لازم به آموزش مستقیم هم هست که از سوی مدیران تولید انجام می‌شود. وقتی تولید اولیه انجام می‌شود کارها مجددا برای عملیات تکمیلی برمی‌گردند و سپس تحویل واحد فروش می‌شوند.
پرداخت دستمزدها به چه شکل انجام می‌شود؟
هنرمندان سوزن‌دوز اصلا درگیر پروسه فروش نخواهند بود و بلافاصله بعد از تحویل کار دستمزدشان را دریافت می‌کنند. اصلا یکی از دلایلی که این مدل را انتخاب کردیم همین است. گروه‌های زیادی در حوزه توانمندسازی زنان منطقه فعالیت می‌کنند اما تا به حال هیچ تجربه موفقی نداشته‌ایم دلیلش هم این است که شرایط فرهنگی و اجتماعی استان سیستان و بلوچستان در نظر گرفته نمی‌شود. این شرایط به دلایل مختلف محدودیت‌هایی را برای زنان ایجاد می‌کند، حالا اگر شما بخواهید بدون در نظر گرفتن این محدودیت‌ها طرح و برنامه اجرا کنید در عمل موفق نخواهید شد، بنابراین باید واقعیت‌های موجود را در نظر بگیریم.
ما کسب درآمد را نباید منوط به توانمندسازی اش کنیم، بلکه باید تلاش کنیم در مرحله اول هنرمند درآمد داشته باشد بدون اینکه درگیر پروسه‌های کاری شود. یعنی بر اساس هنری که دارد تولید کند و بلافاصله دستمزدش را دریافت کند، در مرحله دوم استعدادهایش را بروز دهد و سپس بتواند به مرور نقش‌های بیشتر و متفاوت‌تری ایفا کند. در همین مدت با خانم‌های توانمندی روبه‌رو شده‌ایم که توانسته‌اند با موفقت و همراهی خانواده‌ها نقش‌های پررنگ‌تری ایفا کنند و الان جزو مدیران و هسته اصلی سوچن شده‌اند.
در مورد خدمات اجتماعی که اشاره کردید بیشتر توضیح بدهید.
سوچن یک برند تجاری و اجتماعی است. شاید این اصطلاح برای خیلی‌ها ناآشنا باشد. ما روزی که کار را شروع کردیم مدل‌های مختلف را بررسی کردیم از انواع NGO تا موسسات و شرکت‌ها. نهایتا اینکه دیدیم که سرنوشت گروه‌های خیریه و یا موسسات مردم‌نهاد که در این حوزه فعالیت کردند به کجا رسیده است. تقریبا هیچ تجربه موفقی نداشتیم و به همین دلیل به دنبال مدلی بودیم که بتوانیم تاثیر پایدار داشته باشیم و تغییر مثبت ایجاد کنیم.
بر همین اساس نهایتا یک شرکت انتفاعی تاسیس کردیم که انتفاع آن در خدمت اهداف اجتماعی‌اش است. از جمله این اهداف ایجاد درآمد برای زنان خانه‌دار، ارائه خدمات بهداشتی و آموزشی به زنان و بچه‌ها و کمک به توانمندسازی آن‌هاست.
ما در حال حاضر توانسته‌ایم ضمن اینکه برای ۲۵۰ نفر ایجاد درآمد کنیم این خدمات اجتماعی را از محل درآمدهای سوچن و همچنین کمک‌های مردمی به آن‌ها ارائه دهیم. ویزیت‌های پزشکی دوره‌ای، کلاس‌های توجیهی و آموزشی در مورد مسایل بهداشتی، کلاس‌های تقویتی برای محصلان، دوره‌های پرورش خلاقیت و استعدادیابی بچه‌ها، برگزاری برنامه‌های عمومی با مشارکت خود خانم‌ها بخشی از برنامه‌های سوچن است.
برای ۲۵۰ نفر ایجاد اشتغال کرده‌اید؟
نمی‌دانم اشتغال محسوب می‌شود یا نه، خیلی هم برای ما مهم نیست اما برای ما مهم است که برای ۲۵۰ زن عموماً روستایی خانه‌دار که خانواده‌هایشان به دلیل خشکسالی، سیل و ... دچار مشکلات شدید معیشتی شده‌اند توانسته‌ایم درآمد پایدار ایجاد کنیم به شکلی که بتوانند بخشی از هزینه‌های زندگی خود را پوشش بدهند. این پایداری خیلی برای ما مهم است، اینکه این درآمد هر چند کم، مستمر و پایدار و قابل برنامه‌ریزی باشد. به همین خاطر در سخت‌ترین شرایط هم تلاش کردیم این درآمد قطع نشود، به‌عنوان مثال در ایام شیوع کرونا و به‌خصوص ابتدای سال که فروش محصولات به شدت تحت تاثیر قرار گرفته بود ما به‌هیچ وجه چرخه تولید را قطع نکردیم و با وجود فشاری که به مجموعه وارد شد اما کار را بدون تعطیلی ادامه دادیم.
امروز ما یک خانواده ۲۵۰ نفری هستیم و امیدواریم بتوانیم سال آینده این جمع را بزرگ‌تر کنیم.
برای فروش محصولات تولیدی چه برنامه‌ای داشتید؟
از اول تلاش ما تولید محصول با کیفیت بود، محصولی که صرفا به خاطر ارزشش پسندیده و خریداری شود و نه به خاطر نگاه حمایتی به یک منطقه محروم. اعتقاد ما این بود که تولید با کیفیت مخاطب خودش را پیدا می‌کند و جایش را در بازار پیدا خواهد کرد. اوایل بعضی دوستان و همراهان تردید داشتند اما هر چه جلوتر رفتیم به درستی این مسیر بیشتر پی بردیم. هم زن هنرمند بلوچ استحقاق این را دارد که اثر دستانش به بهترین شکل به بازار عرضه شود و هم علاقه‌مندان به هنرهای دستی و سنتی این حق را دارند که محصولی با کیفیت دریافت کنند.
در این مسیر چند نکته اهمیت زیادی داشت، نیازسنجی مخاطبان، طراحی، بسته‌بندی و تولید محتوا. این‌ها مواردی هستند که روی فروش تاثیر بالایی دارند و ما هم سعی کردیم توجه ویژه‌ای به آن‌ها داشته باشیم.
در مورد این چند نکته توضیح بیشتری بدهید.
در بحث طراحی یک اصل مهم را سرلوحه کارمان قرار دادیم و آن حفظ اصالت و هویت نقوش و موتیف‌های سنتی بلوچی هست. یعنی طراحی، رنگ‌بندی و ترکیب‌های جدید متناسب با سلیقه روز اما با حفظ اصالت و هویت. تلاش کردیم در همین مسیر گام برداریم و به نظرم توانسته‌ایم نظر بخشی از بازار و علاقه‌مندان را جلب کنیم. بسته‌بندی هم یکی از ضعف‌های اساسی صنعت ما و به ویژه صنایع‌دستی است، در این بخش هم ما تلاش کردیم علی‌رغم هزینه بالایی که تحمیل شد با طراحی و تولید بسته‌بندی مناسب و فاخر حس خوبی به خریداران محصولات بدهیم. امروز خوشحالیم که مخاطبان سوچن بسته‌بندی محصولات را هم به اندازه خود محصولات دوست دارند. حتی مشتریان خارج از کشور هم استقبال خیلی خوبی از بسته‌بندی‌های ما کرده‌اند.
در بخش تولید محتوا هم وقت و انرژی زیادی گذاشتیم، در بحث عکاسی صنعتی و همچنین ساخت تیزرهای تبلیغاتی که هنر سوزن‌دوزی و محصولات سوچن را به شکلی فاخری معرفی کنند. در تولید محتوا همچنان ایده‌ها و برنامه‌های خوبی داریم که به مرور ارائه خواهیم داد. به زودی هم از مجموعه داستان‌های سوچن با موضوع زنان و هنر سوزن‌دوزی رونمایی خواهد شد. این داستان‌ها به شکل جذابی مسائل زنان بلوچ و همچنین هنر سوزن‌دوزی را طرح و معرفی می‌کنند.
به مشتریان خارجی اشاره کردید. وضعیت فروش خارج از ایران و صادرات سوچن در چه وضعیتی هست؟ تحریم‌ها چه تاثیری داشته‌اند؟
در حال حاضر مشتریانی از نقاط مختلف دنیا داریم که سفارش‌های آن‌ها را یکشنبه هر هفته ارسال می‌کنیم. همچنین یک شعبه در فرانسه در مرحله افتتاح داریم. قرار بود این شعبه اسفند سال گذشته و همراه با برگزاری جشن سال نو با حضور ایرانیان ساکن فرانسه و علاقه‌مندان فرانسوی افتتاح شود که به دلیل شیوع بیماری کرونا انجام نشد. این شعبه هم فروشگاه فیزیکی هست و هم مرکز توزیع ما در اروپا. به این ترتیب ما بعد از افتتاح این شعبه به راحتی و با سرعت زیاد و هزینه پایین محصولات را به تمام نقاط اروپا ارسال خواهیم کرد.
تحریم‌ها تاثیری در فعالیت‌های بین‌المللی شما داشته‌اند؟
به هر حال بی‌تاثیر نبوده است اما نتوانسته مانع فعالیت ما بشود، برای هر محدودیت راه حلی پیدا کرده و نگذاشتیم تحریم‌ها مانع کار ما بشود. حتی تا به حال موفق شده‌ایم به صورت مستقیم و به‌عنوان یک برند ایرانی نمایشگاه‌هایی در پاریس، لندن، نیویورک، دوحه و تورنتو برگزار کنیم .
چه چشم‌اندازی را برای سوچن متصور هستید؟
ما هنوز در ابتدای مسیر هستیم و چند هدف مهم داریم. در حوزه سازمانی اینکه بتوانیم در دو سال آینده گروه سوچن را به یک خانواده هزار نفری تبدیل کنیم، بتوانیم دامنه خدمات اجتماعی مان را گسترده‌تر کنیم و نهایتا تبدیل به یک برند بین‌المللی بشویم.
چه پیشنهادی برای رشد و توسعه صنایع‌دستی کشور دارید؟
نیاز به یک عزم جدی دارد، باید بدانیم نفت را همیشه نخواهیم داشت، صنایع‌دستی و کلا صنایع فرهنگی می‌تواند کم هزینه‌ترین جایگزین برای نفت باشد. من چند وقت پیش برنامه توسعه صنایع‌دستی هند را که در چند مرحله تدوین و تمدید شده را مطالعه می‌کردم، باید ببینیم چه شده که هند و چین توانسته‌اند بازار صنایع‌دستی دنیا را تسخیر کنند.
رشد صنایع‌دستی توجه تمام ارکان دولت را می‌طلبد نه فقط یک وزارتخانه همه باید پای کار بیایند.
انتهای پیام/
