قنات اختراع مهم و حیات‌بخش پیشینیان

آب از دیرباز مهم‌ترین عامل عمران و توسعه در جهان بوده است. توجه به وضعیت خاص منابع آب و توزیع ناهمگون بارندگی، خشک‌سالی‌های پی‌درپی، رعایت نشدن اصول مربوط به نگهداری و حفاظت منابع آب، در طول تاریخ ذهن خلاق بشر را به خود مشغول داشته تا به شیوه‌های گوناگون در جستجوی کشف راه‌حل و خلاقانه برای رفع این مسئله بوده است. 

استخراج آب‌های زیرزمینی به‌صورت قنات، به‌عنوان یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز دست‌ساخته‌ی انسان، توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران را نیز به خود جلب کرده و با توجه به این‌که بخش زیادی از زمین‌های کشور ایران به دلیل کمبود آب قابل کشاورزی نیستند می‌توان آب‌های زیرزمینی را از کوهپایه‌ها به‌منظور کشاورزی و تأمین آب شرب انتقال داد. 

یکی از شیوه‌های انتقال آب استفاده از روزگاران قدیم قنات بوده است که درگذشته قنات نقش کلیدی و مؤثری در نظام اقتصادی و حیات اجتماعی کشور داشته است و موجب شکوفایی اقتصاد کشاورزی و ایجاد کار و فعالیت‌های متعدد شهری و روستایی بوده است که روستای امام‌زاده اسماعیل نیز از این قاعده مستثنا نبوده است و همپا با دیگر مناطق ایران به این سازه مهم نیز دست‌یافته است. 

قنات که توسط مقنیان ایرانی اختراع‌شده، هزاران سال قدمت دارد، قدمت بسیاری قنات‌های ایران، از پنج یا شش هزار سال پیش متجاوز است و عمری برابر با تاریخ کهن ایران دارد باوجود گذشت سالیان دراز از این اختراع بشر هنوز هم این روش استفاده از آب، در قسمت مهمی از روستاها و مناطق مسکونی و کشاورزی و دامداری کشور متداول است و حتی یکی از ارکان اصلی کشت و زرع در نواحی خشک را تشکیل می‌دهد. 

این اختراع که امروزه شهرت جهانی پیداکرده، بعدها از ایران به بسیاری از کشورهای جهان انتقال‌یافته و مورداستفاده مردم در دیگر نقاط دنیا قرارگرفته است. 

فناوری ساخت قنات در اوایل هزاره اول قبل از میلاد در مناطق خشک کوهستانی ایران گسترش پیداکرده است. 

ایرانیان باستان در چندین هزار سال قبل دست به این ابتکار جدید زده و آن را کاریز یا کهریز نام نهادند. نخستین قنات‌ها و طولانی‌ترین قنات دنیا در این دیار واقع‌شده است. 

موقعیت جغرافیایی روستای امام‌زاده‌اسماعیل

روستای امام‌زاده اسماعیل به علت شرایط آب و هوایی خاص و معتدل خود و پوشش گیاهی مناسب از دیر موردتوجه دامداران بوده است که همیشه پذیرایی مردمان یکجانشین بوده است که قدمتی چندین هزارساله دارد. 

روستای امام‌زاده اسماعیل در بخش حسن‌آباد شهرستان اقلید بناشده است که در شمال غرب استان فارس واقع‌شده است. 

قنات شاه‌اسماعیلی روستای امام‌زاده اسماعیل

قنات شاه اسماعیلی روستای امام‌زاده اسماعیل در زمان شاه اسماعیل صفوی و برای رفاه حال مردمان این روستا به دستور شاه اسماعیل بناشده است. 

این قنات قدمت چندصدساله تا هم‌اکنون نیز قابل بهره‌برداری است که با توجه با جمعیت آن زمان روستا پدیده بزرگ و نادر است. 

این روستا دارای دو قنات بوده است که قنات قدیم و جدید نام دارند، قنات قدیم که دیگر چاه‌های و خروجی‌های آن بر روی سطح زمین دیده نمی‌شود به‌عنوان سفره آب زیرزمینی استفاده می‌شود و قناتی که قدیم توسط شاه اسماعیل و در زمان صفوی به دستور او در قلب روستا بنا شده است.

قنات شاه اسماعیلی به طول ۴ کیلومتر است و در هر ۲۵ متر دارای یک چاه است که می‌توان گفت جزو قنات‌های طویل استان فارس است که قدمت بالایی نیز دارد که هیچ زمانی با خشکی و نبود آب مواجه نشده است و حتی در زمان‌های خشک‌سالی در این روستا همچنان آبی بوده است و متوسط خروجی آب این قنات ۶ اینچ در ثانیه است که اکنون نیز مورداستفاده مردم روستا برای آبیاری قرار می‌گیرد. 

معماری این قنات بسیار شگفت‌انگیز است که با سنگ‌های دست‌چین و تراش‌خورده بیشتر ساخته‌شده است. پس از گذشت چند صدسال از ساخت این بنا هنوز هم زیبایی و کارایی خود را حفظ کرده است و در قسمت‌های داخلی این قنات محیط‌های به‌منظور استراحت کارگران مهیا شده است که می‌توان گفت تقریباً در هیچ‌کدام از قنات‌ها این‌چنین فضایی وجود ندارد که خود موجب شگفتی پژوهشگران شده است.

* گزارش از زینب هاشمی‌فر،  کارشناس باستان‌شناسی

انتهای پیام/