هرگاه سخن از اصفهان به میان می‌آید جدای از آثار ارزشمند تاریخی، هنرهای ارزشمند دستی و سنتی این دیار همواره زبانزد خاص و عام بوده و حتی آوازه آن به سراسر گیتی کشیده شده است.
امروزه مطابق با آمار سازمان علمی و تحقیقاتی ملل متحد (یونسکو) از مجموع نزدیک به 640 رشته شناخته‌شده در جهان، در حدود 300 رشته آن در ایران کاربرد دارد و از این تعداد، رشته‌های مربوط به هنر فرش 199 رشته صنایع‌دستی در پهنه فرهنگی و هنری استان اصفهان کاربرد دارد. یعنی در حدود یک‌سوم صنایع‌دستی شناخته‌شده جهان در استان اصفهان همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد.
با توجه به سیر تطور فرهنگ و تمدن ایران‌زمین که در حدود 10 هزار سال قدمت دارد، درمی‌یابیم که هنر به‌ویژه هنرهای دستی و سنتی همپای تحولات فرهنگی و تمدنی ایران شکل گرفته و حتی رونق یافته است و این در حالی است که با نگاهی گذرا به تاریخ پر فرازوفرود ایران‌زمین درمی‌یابیم که هرگاه ایران و مردم آن در معرض تهاجمات بیگانگان قرار گرفته‌اند به‌ویژه در بزنگاه‌های حساس تاریخ این سرزمین، نقش هنر به‌ویژه هنرهای دستی و سنتی در رویارویی با بیگانگان و در راستای حفاظت از فرهنگ و تمدن این سرزمین پر رنگ‌تر از هر زمان دیگر می‌شود، به‌گونه‌ای که هنر از حاشیه به بطن زندگی مردم ایران وارد شده و در تمامی شاخصه‌های حیات اجتماعی مردم این سرزمین بروز و ظهور داشت.
در این میان داستان توسعه و ترویج هنر در فلات مرکزی ایران از قدمت بسیاری برخوردار است به‌گونه‌ای که ردپای هنر در دوران یکجانشینی انسان در این خطه از زمین خدا بر اساس بسیاری از اسناد و شواهد تاریخی ازجمله سنگ‌نگاره‌های دشت غرقاب در شهرستان گلپایگان و یا سنگ‌نگاره‌های روستای حسن رباط در محور مرکزی استان اصفهان به چیزی در حدود 10 تا 13 هزار سال قبل می‌رسد و پس از آن بر اساس شواهد موجود در محوطه باستانی سیلک مردم فلات مرکزی ایران با اختراع چرخ سفالگری در حدود 6 هزار سال قبل، اولین صنعت بشری را در قالب هنرهای دستی و سنتی پدید آوردند، با این وصف هنرهای دستی و سنتی در دوران اسلامی در فلات مرکزی ایران، همچون سایر مناطق ایران از رونق فراوانی برخوردار شد به‌گونه‌ای که این فر و شکوه تا دوران معاصر ادامه یافته است.
فرازوفرودهای صنایع‌دستی اصفهان در دوران معاصر
با بروز انقلاب مشروطیت و بروز تحولات عمیق در حیات اجتماعی و فرهنگی مردم و آغاز دوران مدرنیسم، حیات اجتماعی مردم ایران دچار تغییرات اساسی شد و در این میان صنایع‌دستی نیز از این تغییرات برکنار نماند، به‌گونه‌ای که با تأثیرپذیری حیات اجتماعی مردم ایران از تمدن‌های غربی، به‌تدریج صنایع‌دستی که تا آن زمان کاربردی بود و به‌عنوان بخش لاینفکی از زندگی اجتماعی مردم ایران کاربرد داشت به‌تدریج به حاشیه رانده شد.
با این وصف امروز با تمام تلاش‌هایی که انجام می‌شود صنایع‌دستی عمدتاً در میان مردم ایران به‌عنوان یک کالای زینتی کاربرد دارد و از سوی دیگر در میان گردشگران به‌ویژه گردشگران خارجی به‌عنوان یک رهاورد از سرزمینی که بازدید می‌کنند شناخته می‌شود.
مطابق با بررسی‌های به‌عمل‌آمده در حاضر 199 رشته صنایع‌دستی و هنرهای سنتی در پهنه استان اصفهان کاربرد دارد که توسط 68 هزار نفر هنرمند همچنان چراغ این هنرها روشن نگه داشته شده، با این وصف مطابق با آمارهای موجود در حال حاضر نزدیک به 200 هزار نفر فعال در حوزه‌های هنری، کارگاهی و صنعتی در این استان فعال هستند و این در حالی است که مطابق با آخرین آمارها که از سوی شهردار اصفهان هم‌زمان با هفته صنایع‌دستی امسال اعلام شد، از مجموع فعالان صنایع‌دستی استان که در بالا اشاره شد، در حدود 100هزار نفر از آن‌ها در شهر تاریخی اصفهان فعال هستند و این در حالی است که در حال حاضر یک هزار فروشگاه صنایع‌دستی در پهنه فرهنگی و هنری اصفهان به عرضه صنایع‌دستی مشغول‌اند که از این تعداد 500 باب فروشگاه در محور اصلی مجموعه جهانی میدان امام (ره) (نقش‌جهان) فعال هستند که به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز عرضه صنایع‌دستی جهان شناخته می‌شود.
با این وصف شهر تاریخی اصفهان در طی سال‌های 1364 و 1365 موفق به دریافت دو عنوان به ترتیب دومین شهر جامع صنایع‌دستی جهان و صد و شانزدهمین شهر خلاق جهان در حوزه صنایع‌دستی شد.
امروزه به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنایع‌دستی دیار نصف جهان چگونگی عرضه محصولات متنوع صنایع‌دستی و بهره‌مندی اقتصادی فعالان و هنرمندان صنایع‌دستی اصفهان است، لذا در این خصوص پرداختن به چند نکته خالی از لطف نیست.
-
\t
- بی‌تردید فعالیت اصلی در حوزه صنایع‌دستی توسط بخش خصوصی انجام می‌شود و یکی از دلایل ادامه حیات هنرهای دستی و سنتی نیاکان، امتداد حیات هنری این رشته‌ها توسط بخش خصوصی است. با این حال باید توجه کرد برای دست‌یابی به اقتصاد مبتنی بر فرهنگ و هنر، دولت وظیفه دارد تا به‌عنوان یک تسهیل‌گر، شرایط عمومی را برای عرضه این هنرها در دو بعد ملی و بین‌المللی فراهم سازد.
-
\t
- آموزش بازاریابی و فنون مختلف تجارت نوین ویژه فعالان صنایع‌دستی یکی از مهم‌ترین وظایف دولت است، لذا با توجه به حضور فعالان سنتی از یک‌سو و جوانان در حوزه صنایع‌دستی از سوی دیگر به نظر می‌رسد دولت نقش مهمی در آشناسازی این فعالان متناسب با آموزه‌های خود از جامعه جهانی و معرفی سلایق آن‌ها به فعالان صنایع‌دستی می‌تواند ایفا کند.
-
\t
- یکی از مهم‌ترین وظایف دولت در حوزه صنایع‌دستی، آشتی دوباره مردم با صنایع‌دستی است به‌گونه‌ای که صنایع‌دستی دوباره باید در متن زندگی مردم ایران جایگاه خود را بیابد، لذا لزوم آموزش‌های عمومی از طریق نهادهای فرهنگی همچون صداوسیما از یک‌سو و اجرای آموزش‌های تخصصی به‌ویژه در حوزه آموزش‌وپرورش و آشنایی کودکان امروز و فردای ایرانی با این آثار ارزشمند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
-
\t
- همکاری دولت در راستای شرکت هنرمندان و فعالان صنایع‌دستی در نمایشگاه‌های بین‌المللی از یک‌سو و فعال نمودن حوزه‌های فرهنگی سفارتخانه‌های ایران در کشورهای مختلف نقش مهمی در معرفی صنایع‌دستی ایران و اصفهان و حضور فعالان صنایع‌دستی در بازار رقابت جهانی می‌تواند ایفا کند.
-
\t
- لزوم حمایت دولت از توسعه صنعت گردشگری یکی از مهم‌ترین راهکارهای ادامه حیات صنایع‌دستی است، با این حال توسعه گردشگری به‌ویژه شناسایی کشورهای هدف جدید گردشگری و معرفی روحیات مردم این کشورها به‌ویژه در حوزه هنرهای دستی می‌تواند نقش مهمی در توسعه کمی و کیفی صنایع‌دستی مطابق با سلایق گردشگران خارجی با حفظ سنت‌های اصیل صنایع‌دستی در پهنه فرهنگی اصفهان و حتی ایران ایفا کند.
-
\t
- حمایت از بیمه هنرمندان و فعالان صنایع‌دستی، در کنار آموزش چگونگی عرضه محصولات به گردشگران، حمایت از عرضه مناسب صنایع‌دستی به گردشگران به‌ویژه آموزش بسته‌بندی صحیح و حتی بازاریابی مدرن از جمله برندسازی، در کنار تسهیل در امر تجارت الکترونیک صنایع‌دستی ازجمله مهم‌ترین راهکارهای توسعه صنایع‌دستی در ایران و اصفهان است.
فراموش نکنیم امروز پهنه تاریخی و فرهنگی اصفهان با دو معضل خشک‌سالی و آلودگی هوا دست‌به‌گریبان است، لذا هرگونه تلاش در راستای توسعه اقتصاد مبتنی بر صنایع‌دستی و صنعت گردشگری در پهنه این استان تاریخی، نقش مهمی در امتداد حیات فرهنگی و تمدنی بیش از 5 میلیون نفر جمعیت استان اصفهان می‌تواند ایفا کند.
به‌هرحال هفته پاسداشت صنایع‌دستی، فرصتی است برای پیوند دوباره بافرهنگ و هنری که نیاکان خداجوی با هزینه‌های سنگین مادی و معنوی در کشاکش دهر پدید آورده و این هنرها را در اختیار ما قرار داده‌اند، و جالب‌تر اینکه در سومین دهه از سده بیست و یکم میلادی بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان با بهره‌گیری از دست‌مایه‌های فرهنگی و تمدنی خود به کسب درآمد اقتصادی نائل می‌شوند، حال باید دید نقش ایران در این بازار جهانی با تاریخ کهن که در حدود 10 هزار سال قدمت دارد و با توجه به زیرساخت‌های غنی فرهنگی و تمدنی در کجای این بازار جهانی قرار خواهد گرفت؟!
انتهای پیام/
