میراث آریا: کاروانسرای جمال‌آباد میانه از کاروانسراهای برون شهری بوده و از نوع چهار ایوانی است که به صورت یک طبقه کار شده است، این اثر تاریخی مربوط به دوره صفویه و منصوب به شاه عباس ثانی است و نام خود را از روستایی که در نزدیکی آن قرار دارد، گرفته است.

این کاروانسرا دارای مساحت ۲۸۵۲ مترمربع عرصه و ۲۵۲۵ مترمربع عیان است و در نوع خود بزرگ‌ترین کاروانسرای تاریخی موجود در شمال غرب کشور است. این اثر ارزشمند در تاریخ ۷ مهر سال ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۱۵۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

این اثر جهانی مربوط به دوره ایلخانی است، اما توسط شاه عباس ثانی در دوره صفوی مرمت شده و به‌صورت حیاط مرکزی است و چهار ایوان در اطراف آن قرار گرفته‌اند. سردر بنا به‌صورت دو طبقه است و چهار برج مدور در چهار ضلع آن واقع شده‌اند.

تاریخ بنای این اثر به خاطر مرمت و بازسازی آن توسط شاه عباس، به زمان صفویه یعنی قرن ۱۱ هجری نسبت داده می‌شود اما این کاروانسرا قبل از آن به صورت چاپارخانه در قرن هشتم هجری قمری از کاربرد زیادی برخوردار بوده است. نوشته‌های جهانگردان این گفته را تائید می‌کند.

شوالیه شارون نویسنده و جهانگرد معروف، تاریخ بنای این کاروانسرا را ۷۳۳ قمری و به دست غیاث الدین محمد -وزیر سلطان ابوسعید مغول- می‌داند. 

همچنین موریس دوکتز بوئه که در سال ۱۲۳۴ قمری از میانه عبور می‌کرده است، شب را در این کاروانسرا اقامت می‌کند و می‌گوید: «بالاخره در کاروانسرای جمال‌آباد مبیت کردیم که ۵۲۰ سال از تاریخ بنای آن می‌گذرد و در اوج استحکام باقی مانده است.»

در سال ۱۱۱۲ قمری جملی کارری در نوشته‌های خود از وجود برج‌های هفت‌گانه و زیبای این بنا خبر داده است. این کاروانسرا در زمینی به مساحت ۵۰ در ۶۰ مترمربع بنا شده است.

تاروینه سیاح فرانسوی که مدتی را در این کاروانسرا سپری می‌کند، از آن به عنوان بنایی جدید نام می‌برد، ولی گویا او بنای مرمت شده توسط شاه عباس را با بنای کهن چاپارخانه جمال‌آباد اشتباه گرفته و آن را تازه‌ساز می‌داند.

کاروانسرای جهانی جمال آباد میانه روز گذشته ۲۶ شهرویرماه ۱۴۰۲ طی چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که در ریاض عربستان برگزار شد، ذیل پرونده کاروانسراهای تاریخی ایران در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسید.

انتهای پیام/