میراث آریا: عمارت تاریخی ناصراللشکر واقع در روستای عباس‌آباد شهرستان دامغان، متعلق به عباس خان ناصریان، از فعالان نظامی دوره قاجار بوده که به دلیل سرکوب شورش ایل باصری از سوی مظفرالدین شاه لقب ناصرلشکر را گرفت. ساخت گرمابه، مدرسه و تکیه در عباس‌آباد و ایجاد امنیت در شمال دامغان از جمله فعالیت‌های او بوده است.
این عمارت که در قلعه اندرونی روستای عباس‌آباد دامغان واقع شده است، با قدمتی بیش از ۲۰۰ سال دارای معماری قاجاری بوده و پس از ورود از درب چوبی اصلی خانه وارد هشتی شده و با تقسیم خانه به قسمت اندرونی (محل سکونت صاحب‌خانه) و قسمت بیرونی (محل پذیرایی مهمان) قدم به فرهنگ اصیل ایرانی و خاص منطقه می‌گذاریم.
این بنا با توجه به نوع معماری مفصلی که از آن برخوردار است جزو خانه‌های اعیان‌نشین این منطقه به شمار می‌آید. این اثر دارای یک سر در و یک در چوبی قدیمی است که پس از ورود وارد یک هشتی با پوشش منحنی شده که در هر ضلع آن یک طاقچه با طاق جناقی وجود دارد و سه مسیر از آن منشعب می‌شود، یک مسیر فرد را به سمت حیاط و اتاق‌های اطراف آن و دیگری به سمت انبار و مطبخ می‌برد و مسیر سوم به خانه سمت غربی باز می‌شود.
درب سمت شرقی هشتی به دالان L شکل وصل می‌شود که یک سر این دالان به حیاط بنا و یک سر دیگر به راه‌پله برای دسترسی به بام بنا ختم می‌شود. این حیاط از دو سمت غربی و شمالی با اتاق‌ها و فضاهای مختلفی احاطه‌شده و در میان خود دارای یک باغچه کوچک نیز هست.
نمای شمالی بخش اصلی خانه است، این قسمت از بنا به‌صورت دو طبقه احداث شده که برای دسترسی به طبقه پایین تعداد شش عدد پله احداث شده است. این قسمت شامل سه اتاق است که از طریق راهرو در امتداد شرقی و غربی بنا، می‌شود به سه اتاق هم دسترسی داشت. به‌علاوه از داخل نیز این سه اتاق به هم بازشو دارند. کاربری این سه اتاق به‌صورت سرداب و اتاق سمت شرقی کاربری انبار آذوقه را داشته و سقف تمامی این سه اتاق طاق آهنگ است. ولی سقف راهرو به‌صورت تخت با چوب گرد پوشانده شده است. تمامی این اتاق‌ها در چهار طرف خود طاقچه‌هایی به‌صورت تقریباً قرینه دارند. اتاق سمت غربی که دقیقاً در زیر بادگیر بنا قرار دارد به دلیل انتقال باد خنک بادگیر به این قسمت کاربری سرداب را به خود گرفته است. برای تحمل بار سقف راهرو دو عدد ستون آجری با تزیینات آجری احداث شده که با تزیینات به‌کاررفته در بین فاصل این ستون‌ها به‌نوعی قوس تخت چوبی را تداعی می‌کند، ولی در اصل تمامی پوشش راهرو تخت و از چوب گرد استفاده شده است.
برای دسترسی به بخش شاه‌نشین بنا در دو طرف حیاط دو ردیف پله که هرکدام دارای هفت عدد پله هستند، به‌کاررفته است. در قسمت فوقانی این قسمت مثل طبقه زیرزمین، شاهد سه اتاق هستیم که هرکدام باز شوی مستقل از بالکن و راه دسترسی به هم را از داخل اتاق‌ها دارند. این قسمت از بنا دارای بالکن با ستون‌های چوبی گرد به تعداد چهار عدد است. هر اتاق از طریق یک در دقیقا در وسط محور تقارن اتاق به بالکن راه دارد و در هر دو سمت در دو عدد پنجره با ابعاد مساوی و منظم کار گذاشته شده است، پوشش اتاق‌ها به‌صورت طاق آهنگ با خشت اجرا شده و در داخل هر سه اتاق طاقچه‌های منظم و قرینه کار شده که برخی از آن‌ها در ادوار بعدی پر شده‌اند. اتاق جبهه شرقی یک بازشو دیگر نیز دارد که این بازشو در بادگیر است و برای خنکی هر سه اتاق استفاده شده است. بازشوی دیگری که از هشتی باز می‌شود وارد بخش انباری و مطبخ شده و درب دیگری مطبخ را به بالکن بخش شاه‌نشین وصل می‌کند. پوشش انبار و مطبخ هر دو به‌صورت طاق و تویزه است، با این تفاوت که طاق‌های انباری به‌صورت کژاوه و طاق‌های مطبخ به‌صورت کلمبو احداث شده‌اند. بازشویی در قسمت شمالی مطبخ باز شده که مطبخ را به طویله بنا وصل کرده است. از شاخصه‌های این بنا وجود بادگیر در سمت غربی و برج نظامی در سمت شرقی خانه است. بادگیر بنا به‌صورت دوطرفه شرقی و غربی روزنه‌گذاری شده است. خانه اندرونی دارای دالان، بادگیر، برج نظامی، گودال باغچه، حوض، سرداب، انبار، مطبخ با تنور و اجاق هیزمی است.
این بنا هم‌اکنون به‌عنوان اقامتگاه بوم‌گردی در بین توریست‌های خارجی شناخته‌شده و سالانه مراسم زیادی از فرهنگ این دیار در این خانه برگزار می‌شود.
گزارش از هانی رستگاران، مسئول ثبت میراث فرهنگی ملی و جهانی استان سمنان
انتهای پیام/
نظر شما