میراث آریا: عشایر روستا فرآورده‌های سالم، مقوی و مطبوع تولید می‌کنند. این نوع فرآورده‌ها، متقاضیان فراوانی در بین شهرنشینان و روستانشینان دارد.
فرآورده‌های لبنی عشایر استان دارای تنوع فراوانی است. ارائه مناسب فرآورده‌های لبنی از لحاظ رعایت مسائل بهداشتی و بسته‌بندی مناسب، می‌تواند علاوه بر تأمین موادغذایی موردنیاز گردشگران، موجب افزایش درآمد عشایر از طریق فروش بخش مازاد این مواد شود. برنامه‌ریزی‌های خاص جهت بازدید گردشگران از مراحل تهیه این محصولات می‌تواند اشتغال و درآمد روستایی ایجاد کند.
عشایر با توجه به نوع زندگی و ضرورت‌های زیستی، مساکنی با مشخصات خاص خوددارند. مسکن گزینی عشایر استان براساس عوامل جغرافیایی و اجتماعی مانند اقلیم، فرهنگ و... دارای ویژگی و معماری خاص است. مسکن اصلی کوچندگان استان در دوره استقرار ییلاقی سیاه‌چادر است. سیاه‌چادر دارای معماری حقیقی، اصیل و ابتکاری است و از نظر طراحی به‌عنوان یک معماری بومی پذیرفته‌شده است.
در بین مساکن سیاه‌چادرهای عشایر استان، سیاه‌چادر عشایر سنگسری زیباترین آن‌هاست. هر گروه از چادرهای سنگسری که تعداد آن‌ها بستگی به وسعت چراگاه دارد.
گردشگران از خرداد تا شهریورماه می‌توانند در البرزمرکزی و دامنه‌های جنوبی آن شاهد استقرار سیاه‌چادرهای عشایر باشند و از آن بازدید کنند. همچنین کوچ عشایری با فاصله هفت کیلومتری نواحی کویری در نقاطی مانند رِشم را شاهد هستیم.
وجود آداب‌ورسوم خاص مذهبی از تولد تا مرگ در بین مردم روستاها از ویژگی‌های عمده فرهنگی آن است.
جاذبه‌های روستایی و عشایری روستاهای استان
- گستردگی استان سمنان و تنوع روستایی استان از نقطه نظر مختلف
- آداب‌ورسوم رایج در روستاها
- بکر بودن بسیاری از روستاها از نظر اقلیمی و فرهنگی
- صنایع‌دستی و تولیدات هنری روستاییان
- پوشاک و لباس زنان و مردان
- سبک معماری و تنوع مسکن روستاییان در مناطق مختلف استان
- زبان و گویش‌های مختلف
- بازی‌های محلی و بومی
- کوچ سنتی بهار گله‌های عشایر که با هلهله و شادی بره‌ها و بزغاله‌ها با مادرانشان همراه است
- شیردوشی دام توسط زنان عشایر روستایی
- پشم‌چینی دسته‌جمعی در قالب تعاونی‌های سنتی به‌خصوص ورا بریم (وره‌ویری، وره‌تراشی)
- برپایی سیاه‌چادر
- موسیقی سنتی عشایر و رقص‌های محلی
- آیین‌های مربوط به ازدواج و عروسی
- برداشت و کشت محصول
موانع و مشکلات روستاهای گردشگری در جذب گردشگران
- عدم برنامه‌ریزی دقیق جهت امکان‌سنجی و ایجاد گردشگاه‌های مختلف
- تخریب محیط‌زیست و دوگانگی هویت و فرهنگ بومی این مناطق با توجه به اعزام گردشگران
- نامناسب بودن جاده‌ها
- دشواری ارائه خدماتی مانند محل اقامت، غذا و پذیرایی
- عدم امکانات عمومی و تسهیلات دولتی از قبیل کمپ و پست‌های امداد در مناطق کوهستانی دوردست
- ضعف کارکردهای اقتصاد جوامع روستایی
- عدم استفاده بهینه از قابلیت‌های موجود در این مناطق
- ضعف و نارسایی سیاست‌ها و برنامه‌های دولت جهت توسعه روستایی
- کمبود امکانات آموزشی و بهداشتی
- کم‌توجهی به صنعت گردشگری
- پائین آمدن توان بالقوه جمعیت‌پذیری جامعه روستایی ایران
- موج مهاجرت‌های جوامع روستایی به مناطق شهری
- راهکارها و پیشنهادها جهت ایجاد اشتغال مناطق روستایی موردنظر
- فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی گردشگران داخلی جهت برقراری ارتباط سالم و ایجاد تعامل با افراد بومی
- تلاش جهت حفظ محیط‌زیست مناطق مورد بازدید
- برنامه‌ریزی درخصوص جذب طبیعت‌گردان
- آگاه‌سازی سرپرستان تورهای گردشگری در مورد ایجاد تورهای خارجی مسئولیت‌پذیر برای بازدید از نواحی مختلف
- برگزاری تورهای طبیعت‌گردی روستایی که می‌تواند از یک‌سو در توریست و جهانگرد احساس مسئولیت و احترام نسبت به ارزش‌ها و جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی مقصد و فرهنگ بومی ایجاد کند و از سوی دیگر مردم جامعه میزبان را به حفظ و نگهداری از منابع طبیعی و جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی خود راغب سازد
- زمینه‌سازی فرهنگی در توسعه صنعت گردشگری روستایی
- ایجاد موزه‌های کوچک روستایی - کلاته رودبار نمونه‌های موردی ایجاد کرده است
- ایجاد روستا موزه‌ها بر مبنای ساختار طبیعی، فرهنگی و تاریخی روستاها مانند ابیانه، ماسوله، در این خصوص روستای رشم پیشنهاد می‌شود
- برنامه‌ریزی کردن و هدفمند نمودن طرح‌های هادی و روستایی به‌منظور حفظ بافت تاریخی و طبیعی روستاها
- رعایت ملاحظات زیست‌محیطی به‌منظور بهره‌برداری پایدار از طبیعت و آموزش عمومی به گردشگران برای این امر بسیار ضروری است
- ایجاد محدودیت در تعداد بازدیدکنندگان در هر مقطع زمانی (روز، هفته، ماه) و همچنین محدودیت راه‌ها و مناطق تردد گردشگران برای جلوگیری و کاهش آثار تخریبی ورود بازدیدکنندگان به مناطق دارای جاذبه طبیعی لزوم دریافت مجوز ورود و پرداخت ورودی برای بازدید مناطق بااهمیت ویژه مناطق حفاظت‌شده، لزوم بازگرداندن زباله‌های تولیدی بازدیدکنندگان به خارج از منطقه
- استفاده از درآمدهای جذب طبیعت گردان جهت بهسازی و حفاظت جاذبه‌های طبیعی کشور
- آگاه‌سازی گردشگران در خصوص شکنندگی طبیعت زیبا، بازسازی آثار تخریبی آن در مدت‌زمان طولانی و همچنین ضرورت حفظ محیط‌زیست گام‌هایی را برای مرتفع کردن این موانع برداشت
- جذب درآمدهای خصوصی
- اقدامات اساسی برای تجهیز و سرمایه‌گذاری در این مناطق
مجموعه مسائل فوق بسیاری از دولت‌ها را به‌ویژه در جوامع درحال‌توسعه بر آن داشته است تا با اتخاذ تدابیر مناسب و تحرک بخشیدن به اقتصاد این مناطق، انگیزه‌های لازم را برای ماندگاری این جوامع در مناطق روستایی فراهم کنند. یکی از مهم‌ترین و درعین‌حال کم‌هزینه‌ترین گزینه‌ها برای توسعه و تحرک بخشیدن به اقتصاد جوامع روستایی توسعه صنعت گردشگری به‌طور عام و توسعه این صنعت در مناطق روستایی به‌طور خاص است که از بسیاری از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های آن‌ها به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران استفاده نشده است.
ایران به‌عنوان یکی از ۱۰ کشور اول دنیا از لحاظ آثار باستانی و یکی از پنج سرزمین نخست ازنظر جاذبه‌های اکو توریسم در سطح جهان قلمداد می‌شود.
طبیعت و اقلیم روستاهای ایران چنان سفره زیبایی در مقابل ما گسترانیده است که با مدیریت صحیح می‌توان از آن حداکثر بهره‌وری را داشت و به‌جای تکیه‌بر صادرات ذخایر زیرزمینی که تا چند صباح دیگر برای فرزندان این مرزوبوم نیز اثری از آن به یادگار نخواهیم گذاشت، می‌توان به بخش صنعت توریسم و بالاخص اکو توریسم پرداخت. بدیهی است این مهم تنها بر دوش دستگاه‌های مرتبط مانند وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و ...نخواهد بود بلکه مدیریت سایر بخش‌ها را در یک حرکت جامع و عزم ملی می‌طلبد.
در حقیقت مدیریت صنعت توریسم و اکو توریسم، باید علاوه بر حفظ جنگل‌ها و مراتعی که ازنظر گونه‌های گیاهی یکی از فلورهای غنی جهان با گیاهان آندومیک و ذخایر ژنتیکی بالا است، به شناسایی زیبایی‌های این خطه به جهانیان و تولید درآمد ملی و ارزآوری مناسب و ساماندهی اقتصادی کشور یاری بخشد.
این صنعت از قابلیت‌های بسیار زیادی در ایجاد اشتغال نیز برخوردار است و درعین‌حال نسبت به دیگر بخش‌های اقتصادی کمترین آسیب‌ها را متوجه محیط‌زیست می‌کند. چنانچه در صورت اتخاذ تدابیر و سیاست‌های مناسب می‌تواند به منبع درآمد سرشاری برای مناطقی که از مناظر طبیعی و آب و هوایی مطلوبی برخوردارند و در حال حاضر فاقد ارزش اقتصادی به مفهوم متعارف آن هستند، تبدیل شود و قابلیت‌های آن‌ها را به فعل درآورد.
صنعت گردشگری از منابعی استفاده می‌کند که کمترین آثار و پیامدها را برای محیط‌زیست دارد و سرمایه‌گذاری و بازگشت سرمایه در این صنعت با دیگر بخش‌های اقتصادی قابل‌مقایسه نیست و در کمترین زمان ممکن صورت می‌گیرد. این صنعت از منابع اکولوژیکی نظیر سواحل و بیشه‌ها و جنگل‌ها، کوه‌ها، چشمه‌سارها، نهرها و رودخانه‌ها و کویرها بهره می‌برد. آفتاب و دیگر مواهب و مظاهر مشابه را به‌کار می‌گیرد و آن‌ها را به عوامل درآمدزا تبدیل می‌کند. چنین کارکرد باارزشی در بهبود وضعیت اقتصادی مردم هر کشور، به‌ویژه جوامع روستایی در کشورهای درحال‌توسعه نظیر ایران بسیار بااهمیت است. افزون بر این، توسعه این صنعت نه‌تنها باعث تحرک بخشیدن به اقتصاد جوامع روستایی می‌شود، بلکه می‌تواند دیگر بخش‌های اقتصادی را به تحرک وادارد. به‌طور نمونه، توسعه این صنعت، درآمد بخش حمل‌ونقل را افزایش می‌دهد و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی را فراهم می‌کند. صاحبان اماکن اقامتی، فعالیت‌های صنایع‌دستی، فروشندگان و تولیدکنندگان محصولات لبنی و کشاورزی و نظیر این‌ها نیز از درآمدهای آن منتفع می‌شوند.
خصوصیات پیچیده صنعت جهانگردی به‌ویژه گردشگری طبیعی مستلزم بررسی‌هایی نظام‌مند و با مدنظر قرار دادن کلیه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است. صنعت جهانگردی به‌طور عام و گردشگری روستایی به‌طور خاص می‌تواند در کشور ما به لحاظ وسعت، قدمت و موقعیت خاص جغرافیایی و جاذبه‌های گوناگون تاریخی و طبیعی، در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور کمک شایان توجه و مؤثری کند. تنوع اقلیمی حاکم بر روستاهای استان باعث شکل‌گیری زیست‌بوم‌ها و چشم‌اندازهای شگرفی شده و طیف گسترده‌ای از جوامع گیاهی و جانوری را مستقر کرده است.
این گوناگونی اقالیم و تنوع زیستی جانوری و گیاهی و فرهنگی موجود در روستاهای استان در صورت اتخاذ تدابیر مناسب می‌تواند جاذب سفرهای تفریحی و علمی و فرهنگی در کشور باشد، اما به‌رغم این قابلیت‌های شگرف، بسیاری از این جاذبه‌ها برای گردشگران ناشناخته مانده است و از آن‌ها بهره‌برداری مطلوبی صورت نمی‌گیرد. ازاین‌رو، کماکان معضل توسعه‌نیافتگی و بیکاری در جوامع روستایی به‌عنوان اصلی‌ترین مسئله در استان مطرح است و همین امر موجب مهاجرت بی‌رویه روستائیان به شهرهاست. لازم است امکانات بالفعل و بالقوه جاذبه‌های گردشگری طبیعی در استان به‌ویژه در مناطق روستایی موردبررسی قرار گیرد و راهکارهایی برای بهره‌برداری مطلوب از آن‌ها ارائه شود.
گزارش از مریم سلمانیان، مشاور مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان
انتهای پیام/
نظر شما