به گزارش میراثآریا، پنجمین نشست از سلسله نشستهای علوم میراثی و گردشگری روز دوشنبه ۱۵ اردیبهشتماه ۱۴۰۴ همزمان با روز شیراز به نشست «معاصریت و معماری ایرانی» اختصاص یافت و محققان، اندیشمندان و پژوهشگران این حوزه از وجوه مختلف به بررسی این موضوع پرداختند.
محمدابراهیم زارعی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در این نشست، کنش بین معماری، معاصریت و موضوع علوم میراثی را به بحث نهاد و با اشاره به معماری شهر تهران اظهار کرد: تماشای معماری زیبای تهران و قرار گرفتن در فضاهای شهری آن از آنجایی که در نتیجه تفکر و اندیشه معماران چیرهدست دوره قاجار و در ابتدای دوره پهلوی اول که هنوز پایبندی به اصالت معماری ایرانی باقی بود، به وجود آمده حس خوبی به انسان میدهد و آنچه ما را آزار می دهد شیوه معماری است که ما امروز در پیش گرفتهایم.
او با انتقاد از اینکه هویت شهری و معماری بسیاری از شهرها از آنها گرفته شده است، گفت: اگر یک روزی تابلوهای ورودی شهرها را بردارند چطور میتوان تشخیص دادکه این شهر تهران، همدان، شیراز و ... است. قبول دارم که طبق شرایط اقتصادی موجود نمیتوانیم به شیوه گذشته مثلا قاجار خانه بسازیم ولی باید تلاش کنیم آثار معماری با ارزشی از خود به جای بگذاریم که آیندگان به آن افتخار کنند و تنها آثار پیش از ما را تحسین نکنند.
این باستانشناس با اشاره به اینکه تمامی دورههای معماری تغییر و تحول داشتهاند ولی هر یک حرفی برای گفتن دارند، اظهار کرد: در گذشته برخی از اساتید معماری دوره قاجار را تحقیر میکردند ولی به مرور زمان به این نتیجه رسیدند که با وجود وضعیت اقتصادی ناشی از جنگهای آن دوره معماران آثار نفیس و ارزشمندی از خود به جای گذاشتهاند.
زارعی هنر معماری را در هر دورهای ادامه دار خواند و خطاب به معماران گفت: با پرهیز از کپی برداری ادامه روی گذشتگان باشید، تاریخ معماری را دقیق بخوانید زیرا که در غیر این صورت کار ما بیاساس است و مبنایی ندارد.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تبریک روز شیراز افزود: در شیراز یک هویت شهری و معماری داریم؛ اول وظیفه ما در قبال این شهر حفظ بافت شهری است که در سالهای اخیر تحت عنوان توسعه شهری و توسعه حرم حضرت شاهچراغ از بین رفته است زیرا که شهر شیراز به خاطر شخصیتهای فرهنگی، معماری و هنرهای وابسته به معماری همچون گچ بری، ارسیسازی، حجاری، آیینهکاری، نقاشی و ... بسیار ارزشمند است.
او با اشاره به برخی آثار معماری در شهرهایی همچون شیراز، سنندج و ... گفت: در طول تاریخ انسانهای متعهدی داشتهایم که در معماری تأثیرگذار بودند؛ معمارانی که استاد کار خودشان بودند، و با این هنر زمینه اشتغال جوانان را نیز فراهم کرده و موجب آبادانی شهرها شدهاند برخلاف برخی که امروز در اندیشه آباد کردن سرزمینهای دیگر هستند.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار کرد: اینکه امروز آثار معماری نفیس نداریم به دلایل مختلف است؛ طراحی کردن را بسیار ساده گرفتهایم و برای طراحی معماری و شهری وقت نمیگذاریم. اگر این راه را ادامه دهیم در آینده حرفی برای گفتن نداریم و باید هویتمان را برگردانیم. یکی از نشانههای هویت ایرانی معماری و شهرسازی بوده و در گذشته حرفی برای گفتن داشته ایم که امروز نداریم.
او در پایان با تأکید بر گرامیداشت روزهایی که به نام شهرهای ایران اختصاص یافته تصریح کرد: پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری صلاحیت بررسی علوم میراثی و برگزاری این چنین نشستهایی را دارد پس باید این برنامهها را با شکوه برگزار کنید.
در ادامه این نشست فریبا کرمانی رئیس پژوهشکده بناها و بافتهای تاریخی- فرهنگی گفت: معماری ایرانی در طول تاریخ ایستا و تغییر ناپذیر نبوده و به تناسب مقتضیات و محیطی که درآن واقع شده بصورت خیلی هوشمندانه و هدفمند تحول یافته است. در معماری ایرانی سنت هیچگاه به معنای یک الگوی خشک نبوده که از گذشته به آیندگان منتقل شود بلکه با توجه به محیط و شرایط خودش فرایندی پویا بوده است.
او با اشاره به اینکه در واقع تنها اصل ثابت در معماری ایرانی آن هوشمندی معمار ایرانی بوده است که همیشه شاهد آن بودهایم، تصریح کرد: اصل ثابت از نظر معماری ایرانی آن هوشمندی است که بر اساس آن بدانیم و بشناسیم که در چه محیطی و با توجه به چه شرایطی دست به معماری میزنیم.
کرمانی در ادامه به تقسیم بندی معماران معاصر به معمارانی که با نگاه به معماری گذشته طراحی میکنند و ارزش و حقیقت موجود معماری را دریافتهاند و معمارانی که تقلید صوری میکنند پرداخت و برخی از این نمونهها را معرفی و خاطرنشان کرد: نباید در معماری معاصر به زیبایی ظاهری توجه کنیم و به معماری سنتی توجه داشته باشیم.
علیرضا انیسی عضو هیئت علمی پژوهشگاه و مدیر گروه پژوهشی بافتهای تاریخی- فرهنگی نیز در این نشست با طرح این پرسش که چرا معماری می تواند در فهم ما از موضوعی موثر باشد تصریح کرد: معماری خالق محیط مصنوع است و ما از طریق معماری و خلق فضاها و بناها محیط مصنوع پیرامون خودمان را میسازیم و شکل میدهیم. از دیرباز رابطه انسان و فضا و تأثیرگذاری متقابل این دو بر یکدیگر وجود داشته و مأموریت معماری در دورانهای گوناگون تاریخی متفاوت بوده است.
او یکی از ابتداییترین تعاریف معماری که تا امروز تداوم داشته را، تأمین یک سرپناه خواند که به اشکال مختلف پدید میآیند و قابل ارزیابی اند و افزود: اینکه کجا ساختمان است و کجا معماری این هم در اینجا قابل بحث است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه با تقسیم بندی معماری به دورانهای مختلف پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی گفت: بر خلاف عقیده برخی دوره قاجار دوره زوال معماری ایران نیست و آثار معماری هر دوره بازتاب شرایط اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و فرهنگی جامعه است.
انیسی اظهار کرد: معماری ما در ایران همراه با واژه معماری سنتی همراه است؛ موضوع سنت در معماری مهم است و در همه علوم میراثی ما با سنت روبرو هستیم. سنتها به این دلیل همواره پابرجا بودهاند که جامعه بر پایه آنها شکل گرفته و مردم با آنها زندگی کردهاند. تا پیش از تاریخ معاصر ما تداوم و پیوستگی در معماری داریم زیرا که مشکلات و مسائل ما در معماری تابع آن سنتها بود و جامعه هم سنتها را حفظ کرده بود.از دوره اول پهلوی روابط ما دچار تحول و معماری هم دچار تحول میشود.
مدیر گروه پژوهشی بافتهای تاریخی- فرهنگی در ادامه بحث معاصر سازی را مبحثی بسیار جدی دانست و گفت: سالیان سال در تلاش بودهایم و فراز و فرودهای زیادی را پیمودهایم تا به درک درستی از معماری و آثار رسیدهایم که یک واقعیت است و در حال حاضر یک چشم انداز روشنی را پیش رو داریم که میتوانیم بر اساس آن در تشخیص هایمان موفق عمل کنیم.
انیسی خاطرنشان کرد: موضوع معاصرسازی معماری موضوع سادهای نیست و یک گفتمان فلسفی است و هر اقدامی بویژه معماری اگر بخواهد به این سمت برود حمایت جدی را میطلبد و باید با برگزاری این نشست ها به این سمت برویم.
او در ادامه شیراز را یک شهر فرهنگی دانست که تداوم فرهنگ ایران در آن نمایان است و افزود: ترکیبی از معماری صفوی و زندیه در شیراز بسیار گویاست، همانطور که تهران نمادی از معماری قاجار است شیراز هم نماد زندیه است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری گفت: جریان معماری جریانی رو به جلو است و نباید به آن دید انقباضی داشته باشیم جریان معماری جریانی پویا و سیال است که در هر دوره تحت تأثیر شرایط آن زمان شکل میگیرد و باید بتوانیم این جریان را درکشور راه بندازیم و هدایت کنیم زیرا که در غیر اینصورت آنچه را که داریم از دست میدهیم.
علیرضا قلینژاد پیربازاری معاون فناوری و کاربردیسازی پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری نیز در ادامه این نشست گفت: یکی از وجوه غیر قابل تفکیک حفاظت، شناسایی و تفکیک است نمیتوان با یک رفتار دستوری از محیطزیست، میراثفرهنگی، ارزشهای اجتماعی و ... محافظت کرد و وظیفه پژوهشگاه و وزارتخانه میراثفرهنگی در مقیاس بخش و فرابخش منظومهای از فعالیتها از جمله شناسایی و ترویج است.
او افزود: راه و شهرسازی اگر میدانست که جوهر معماری ما و در کل معماری ایرانی چیست حتما این قوانین را نمیگذاشت و یکی از مشکلات ما این است که درگیر عدد و رقم هستیم و کیفیت برای ما اهمیت ندارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه اظهار کرد: به باور من نبض فرهنگ ایرانی هنوز میتبد، ما راجع به معماری ایرانی در مقابل معماری عربی و اروپایی سخن میگوییم، معماری ایرانی نماد فرهنگ ایرانی است. ما گاهی تمنایمان از معماری کیفیت و خوب ساختن است که البته میتواند یک معماری با کیفیت ایرانی امروز باشد. معماری ایرانی معماری با هویت و با کیفیت است که صورتهای هویتمدار و فرهنگمدار ایرانی را در کالبد ایرانی متبلور ساخته است.
قلینژاد پیربازاری با اشاره به برخی از امور سلبی و ایجابی بیان کرد: البته تمام تقصیرها را هم نمیتوان به گردن معماران انداخت، برخی از ساختمانهای با ارزش ما از نظر فرهنگی در قواعد شهرداری نمیگنجند. معاصر شدن معماری، محال نیست و اصلاح شدنش هم متوجه یک نهاد نیست بلکه کل کشور باید علاقمند به موضوع شوند و باید اندیشید و راهکارهایی پیدا کرد.
حمیدرضا سپهری معمار و پیشکسوت حوزه میراثفرهنگی نیز در این نشست تصریح کرد: تیمور، کریم خان و شاه عباس و ... کارفرمایان خوبی بوده اند که دست معماران را آزاد گذشته اند و آثار با ارزشی خلق شده است.
او بیان کرد: پیشنهاد میکنم در این حوزه به نقد منصفانه بدون تخریب بپردازیم، میزگرد برگزار کنیم و به دور از قضاوت صحبت کنیم.
انتهای پیام/
نظر شما