میراث آریا: چند سنگ قبر در مزار پایین شبیه هم هستند و البته متفاوت از بقیه، اگر بقیه سنگ‌های قبر را ببینی نام و اطلاعات فرد متوفی است اما این سنگ‌های قبر رنگ و روی متفاوتی دارد، در آن از شعر گرفته تا آیه‌های قرآنی دیده می‌شود، کمی بلندتر است و مفصل‌تر، کنجکاو می‌شوم و از صاحب قبر جویا می‌شوم که می‌گویند سنگ قبر استاد جواد رضایی است. نمی‌شناسم می‌گویند استاد خوشنویسی است و معروف به مرکب‌هایش جست‌وجویی در اینترنت می‌زنم که می‌آورد. او متولد ۱۳۰۳ (از نسل اول هنرمندان تجسمی زنجان) یکی از اساتید بسیار متشخص و هنرمندی که همه‌ی امور مربوط به خوشنویسی از جمله مرکب‌سازی را نیز خودشان انجام می‌دادند. استاد حدود ۴۰ سال مرکب رضایی را که در ایران معروف است، می‌ساخته و در سراسر کشور پخش می‌کردند تا هنرمندان از آن استفاده کنند با وجود فوت این استاد ارزشمند اما هنوز نام مرکب رضایی آثار خوشنویسی استاد جواد میرمحمد رضایی را تداعی می‌کند.

اصیل‌ترین مرکب خوشنویسی

در توضیحات این استاد و اقداماتش آمده است، مرکب رضایی زنجان جایگاه ویژه‌ای بین جامعه خوشنویسی دارد. بی‌شک این مرکب، اصیل‌ترین مرکب خوشنویسی و به‌عبارت‌دیگر قدیمی‌ترین و معروف‌ترین برند مرکب خوشنویسی در ایران است. این مرکب به دلیل غلظت بسیار مناسبی که دارد برای کتابت با قلم‌های دانگ پایین عالی بوده و علاوه‌برآن برای کتیبه‌نویسی یک مرکب منحصربه‌فرد است به همین خاطر در کتابت قرآن کریم کاربرد دارد. کیفیت بالا و قیمت مناسب مرکب رضایی زنجان آن را به بهترین انتخاب هنرجویان و هنرآموزان خوشنویسی و اعضای انجمن خوشنویسان ایران بدل کرده است. مرکب رضایی باسابقه بالایی که دارد در فرایند تولید آن سعی شده حداکثر مهارت‌های سنتی سازنده رعایت شود و از فرایندهای شیمیایی به‌روز که در ساخت مرکب استفاده می‌شود کمترین بهره‌مندی را ببرد.

هنوز هم خاطرات ۳۵ سال خدمت به استاد برایم شیرین است

مردی مسن نزدیک مزار می‌شود و مشغول فاتحه‌خوانی از او جویا می‌شوم کیست و آیا استاد را می‌شناسد یا خیر؟ که می‌گوید یکی از شاگردان استاد است و این‌گونه خود را معرفی می‌کند، زین‌العابدین محمودی هستم که ۳۵ سال به استاد رضایی خدمت کردم. از استاد و ویژگی‌های وی جویا می‌شوم که اظهار می‌کند: استاد تک بود، حقیقتاً انسانی کامل در کار، خط و نقاشی بود. استاد خوشنویسی زنجان با بیان اینکه رضایی انسانی نیک‌سرشت بودند و باتوجه‌به ارتباط خانوادگی که با آنها داشتم، خود و خانواده وی را افرادی بسیار معتقد و خوش‌سیرتی هستند،

او ادامه داد: از دست‌دادن این گوهر برای استان و هنر خوشنویسی یک غم بی پایان بود و  با اشاره به اینکه پرچم‌های مساجد را می‌نوشت و من نقاشی می‌کردم، همه پرچم‌های مسجد توسط ما آماده می‌شد و در این کار عشق عجیبی داشت. محمودی با بیان اینکه استاد در آن زمان ۱۶ کارگر داشت، اضافه کرد: همیشه می‌گفت دزدی فقط از دیوار بالارفتن نیست سعی کنید از کار نزنید چون این هم نوعی دزدی است.

احیای میراث مرکب‌سازی سنتی زنجان؛ یاد استاد رضایی زنده است

اصغر محمدی، با اشاره به زندگی و آثار استاد مرحوم رضایی از چهره‌های ماندگار هنر سنتی زنجان اظهار کرد: استاد رضایی از جمله هنرمندانی بود که باذوق و قریحه شخصی، بدون گذراندن دوره‌های دانشگاهی، توانست در عرصه‌های مختلف هنری، از نقاشی و خوشنویسی گرفته تا مرکب‌سازی و صندوق‌سازی، لمه‌سازی به مرتبه‌ای والا دست یابد.

او با بیان اینکه استاد رضایی متولد سال ۱۳۳۰ بود و در سال ۱۳۸۶ دار فانی را وداع گفت، افزود: وی از نخستین نقاشان ساختمانی زنجان به شمار می‌رفت و بسیاری از نقاشان نسل قدیم این شهر، از شاگردان مستقیم یا غیرمستقیم او محسوب می‌شوند. استاد رضایی تنها به یک بعد هنری بسنده نکرد و در کنار نقاشی، در صنایع چوبی و صندوق‌سازی سنتی نیز تبحر ویژه‌ای داشت. صندوق‌های چوبی ساخته‌شده به دست او هنوز در برخی خانه‌های قدیمی زنجان باقی‌مانده و یادگار مهارت و دقت کم‌نظیر اوست.

سرپرست انجمن خوشنویسان زنجان ادامه داد: در زمانی که ابزار و مواد آماده در دسترس نبود، استاد رضایی شخصاً رنگ‌های روغنی و پلاستیکی موردنیاز نقاشی‌های ساختمانی را تهیه می‌کرد و از ترکیب مواد طبیعی همچون استخوان، برنج، گندم و چربی حیوانی، مرکب‌های سنتی می‌ساخت. همین شیوه اصیل و دشوار سبب شد مرکب‌های او به «مرکب رضایی» شهرت یابد و از نظر دوام و کیفیت، زبانزد هنرمندان خوشنویس و نقاش شود.

او با اشاره به خلاقیت استاد رضایی در فرآیند تهیه مرکب گفت: برای به‌عمل‌آمدن مرکب، استاد با استفاده از روش‌های سنتی خاص، ظرف‌های مرکب را بر پشت چهارپایان در مسیر جاده قدیم زنجان قرار می‌داد تا با تکان‌خوردن در مسیر رفت‌وبرگشت، عملیات سانتریفیوژ طبیعی انجام گیرد. همین دقت و پشتکار در تولید مرکب، نشان‌دهنده روحیه پژوهشگرانه و عشق او به هنر بود.

محمدی بیان کرد: استاد رضایی از شاگردان استاد میرزامحمد به شمار می‌رفت و خود بعدها استاد بسیاری از هنرمندان زنجان شد. آثار ماندگار او همچون خوشنویسی‌های سقف هتل مقدم، کتیبه‌های مسجد روستای ماری و تزیینات خطی امامزاده سید ابراهیم از جمله میراث‌های ارزشمندی است که اصالت هنر زنجان را به نمایش می‌گذارد.

او با اشاره به‌ضرورت حفظ و معرفی میراث ناملموس هنرمندان بومی اظهار کرد: استاد رضایی نه‌تنها در خوشنویسی و مرکب‌سازی، بلکه در انتقال ذوق و عشق به هنر میان شاگردانش تأثیر عمیقی گذاشت. زنده نگه‌داشتن یاد چنین استادانی، در واقع پاسداشت هویت هنری زنجان و ایران است.

انتهای پیام/