امین نیک‌زاد، مجموعه‌دار شخصی اشیا مردم‌شناسی در یادداشتی نوشت: در تعریف جامع، مجموعه‌دار کسی‌ست که اشیا و صنایع هنری نفیس و ظریف را جمع‌آوری و بر اساس روندی فنی یا تاریخی آنها را دسته‌بندی می‌نماید.

مجموعه‌داران به فراخور علاقه یا صنایع ساخته شده در دوره‌ای خاص، اساتید خاص، محل ساخت خاص یا گاهی بازمانده از اساتید دارای نسبت خانوادگی با ایشان، وسایل را تهیه و دسته‌بندی می‌کنند.

هر کدام از دلایل جمع‌آوری وسایل موجود در مجموعه‌ها خود دارای بحثی کاملا مجزاست.

بنا بر اطلاعات و مدارک موجود از دوران صفویه، با شکل‌گیری اقتصاد منظم و پر رونق، وجود اساتید به نام در هنر خوشنویسی، نقاشی و قالی بافی، طبقات مختلف جامعه شروع به خرید و نگهداری آثار هنری نمودند.

تا قبل از این دوران تهیه و نگهداری این آثار هنری و صنایع ظریفه عمدتا در انحصار درباریان و خواص جامعه و قشر متمول بوده و خروج این هنرها از دربار و رابطه بیشتر با جامعه و مردم رونق بخش شاکله‌های متفاوتی از ارتباط و اندیشه با محوریت زیبایی و تحسین مردم نسبت به این آثار هنری شد.

هرچند در آن دوران مجموعه‌داری عمدتا حول آثار هنری هنرمندان وطنی و به ندرت اشیاء کشف شده بوده ولی با شروع ارتباطات بین‌المللی و سفرهای اروپایی و آوردن به اصطلاح سوغات سفر، رفته رفته در مجموعه‌ها آثار هنری کشورهای اروپایی و آسیای شرقی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد.

در دوران قاجار و مخصوصاً دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه و توجه ویژه ایشان به هنر، مجموعه‌داری نیز رونق دو چندان گرفت.

ناصرالدین شاه در سفرهای اروپایی خود و دیدار از موزه‌ها و مراکز و مدارس هنری، به اهمیت ایجاد موزه و نگهداری آثار هنری نفیس پی‌برده و در بازگشت از فرنگستان به این مهم توجه ویژه‌ای نمود.

موزه‌ها پدیده‌ای ساختاری در تثبیت قدرت جوامع مدرن بودند که از اوایل قرن هجدهم با تکیه بر مجموعه‌های تهیه شده توسط اشراف و افراد متمول تأسیس شدند.

همانطور که گفته شد این مجموعه‌ها منحصر به آثار بومی نبوده و اشیا متفاوتی از دیگر فرهنگ‌ها جمع‌آوری شده بود.

مجموعه‌ها و مجموعه‌دارها همواره در طول تاریخ از عوامل حفظ فرهنگ کشورشان بوده و با توجه به اینکه جدای از آثار هنری ذکر شده، اسناد و دست‌نوشته‌ها و حتی تمبرها را در مجموعه‌ها نگهداری می‌کنند بار فرهنگی قابل ملاحظه‌ای را به دوش کشیده و خواهند کشید.

شما اگر به مجموعه‌های تمبر یا اسکناس به دقت نگاه کرده و آنها را مورد بررسی قرار دهید متوجه خواهید شد که تمامی تمبرهای مناسبتی همان یکبار چاپ شده و هرکدام دلیل چاپ منحصر به فردی داشته که این خود از دیدگاه فرهنگی بسیار حائز اهمیت است.

اما متقابلاً یکی از مهمترین وظایف شخص مجموعه‌دار برقرار کردن ارتباط فرهنگی خود و اشخاص بازدید کننده با شئ یا اثر هنری به نمایش درآمده است. در حقیقت باید کوشید تا همان ارتباط و حسی را که بین خالق یک اثر و خود اثر وجود داشته به نوعی دیگر به علاقه‌مندان و بازدیدکنندگان منتقل نمود که همانا این امری دور از دسترس نیست.

در حال حاضر موزه‌های زیادی در ایران وجود دارد اما نسبت به وسعت و تاریخ ایران تعداد آنها بسیار ناچیز است.

اما مجموعه‌دارهای شخصی و خانگی به فراخور وسعت مجموعه‌شان و هزینه‌های سرسام‌آور نگهداری و حفاظت و از همه مهمتر عدم حمایت مفید و اصولی از وزارت میراث‌فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی عمدتا ناشناخته مانده و اکثرا به جهت حفظ امنیت تمایلی به شناخته شدن و رسانه‌ای شدن ندارند که این خود از لحاظ فرهنگی و میزان تاثیرگذاری که مجموعه‌ها در فرهنگ ما دارند بسیار نگران کننده است.

با توجه به پر هزینه بودن مجموعه‌داری از همه مهمتر تامین امنیت مجموعه‌ها و مهیا نبودن بستر مناسب جهت سرمایه‌گذاری و کسب درآمد از این مسیر، قریب به اتفاق افراد در ایران مجموعه‌داری را ثروت معنوی دانسته و به لذت بردن از مجموعه خود به تنهایی یا گاهی افرادی انگشت شمار بسنده کرده‌اند.

عدم علاقه‌مندی نسل جوان به ادامه مسیر مجموعه‌داری، عدم دستیابی به فواید بازدید عموم بویژه دانش‌آموزان از مجموعه‌های مختلف و از همه مهمتر قطع پیوند فرهنگ پیشینیان و اساتید سازنده آثار هنری ارزشمند با عموم مردم، از موارد مهم حمایت نکردن از مجموعه‌داران و فراهم نکردم شرایط لازم و امن برای رونمایی عمومی از مجموعه ایشان است.

و در پایان راهکارهای ساده پیشنهادی جهت برون رفت از این مشکل :

راهکار اول: موزه و نمایشگاه‌های شخصی را در تمام ابعاد محلی، سنتی، تخصصی، هنری، فرهنگی و تاریخی گسترش دهند.

راهکار دوم: صدور مجوز برای نمایشگاه‌ها و موزه‌های نام برده شده را تسهیل کرده و شرایط سخت و کاغذ بازیهای بی‌مورد را حذف نمایند.

راهکار سوم: انجمن و NGO های علاقه‌مند به مجموعه‌داری را تشکیل، تشویق و حمایت کنند.

راهکار چهارم: در نظر گرفتن مکان‌ها و محل‌هایی جهت راه‌اندازی نمایشگاه، مجموعه‌های مختلف و موزه‌های شخصی توسط نهادهای مربوطه.

راهکار پنجم: مهمترین راهکار و کلیدی‌ترین موضوع، گسترش هنر مجموعه‌داری در جامعه است.

بدون شک با همت عالی مجموعه‌داران که همانا میراث‌داران فرهنگ ایران زمین‌اند و با حمایت و توجه مسئولان میراث‌فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی و مراکز تصمیم‌گیری در کشور و با توجه به پتانسیل و ریشه تاریخی ایران و ایرانی، روزگاری نو و کاربردی از مجموعه‌داری و موزه‌داری جهانی را در ایران پدید خواهیم آورد.

انتهای پیام/