زهرا کرمی دانش آموخته طراحی و دوخت، پژوهشگر و احیا کننده عروسکهای بومی لرستان در یادداشتی نوشت: تولد نوزاد در فرهنگ مردم لرستان صرفاً یک رویداد زیستی نیست، بلکه آیینی اجتماعیفرهنگی است که با مجموعهای از باورها، رسوم و سنتهای کهن همراه میشود. این آیینها که ریشه در تاریخ، جهانبینی و هویت قومی مردم لر دارند، بازتابی از پیوند عمیق انسان با طبیعت، خانواده و جامعهاند و همچنان در بسیاری از مناطق این استان زنده و پویا باقی ماندهاند.
استقبال از نوزاد؛ شادی، دعا و نذر
با انتشار خبر تولد نوزاد، خانواده و بستگان نزدیک با شور و شعف به خانه نوزاد میروند. در بسیاری از مناطق لرنشین، مادربزرگ یا زنان سالخوردهی فامیل با خواندن دعا، ذکر و صلوات، ورود نوزاد به خانه را همراهی میکنند. پخش نقل و شیرینی محلی و در برخی موارد ذبح گوسفند به عنوان نذر برای سلامتی و خوشاقبالی نوزاد از رسوم رایج است. این آیینها اغلب با دعا و آرزوی عمر طولانی و زندگی پربرکت برای نوزاد همراهاند.
نامگذاری؛ پیوند با نیاکان و طبیعت
نامگذاری نوزاد در لرستان اهمیت ویژهای دارد. بسیاری از خانوادهها نام نیاکان، بزرگان طایفه یا نامهایی برگرفته از طبیعت، اسطورهها و مفاهیم اصیل لری را برای فرزندان خود انتخاب میکنند. در برخی موارد، انتخاب نام با مشورت بزرگان خانواده و گاه با استخاره انجام میشود؛ امری که نشاندهندهی پیوند عمیق نام با سرنوشت و هویت فرد است.
مراسم چهلروزه؛ تطهیر و بازگشت به اجتماع
یکی از آیینهای مهم پس از تولد نوزاد، مراسم «چلهبرون» یا «چهلروزه» است. در این روز، مادر و نوزاد که تا پیش از آن عمدتاً در خانه ماندهاند، برای نخستین بار بهصورت رسمی از خانه خارج میشوند. خانواده با تدارک غذاهای محلی مانند آش گوشت، شلهزرد یا دلمه از مهمانان پذیرایی میکند. این مراسم با حضور زنان فامیل، خواندن ترانههای محلی و اجرای حرکات آیینی، جلوهای از شادی جمعی و همبستگی اجتماعی را به نمایش میگذارد.
«پَمِله پَر»؛ آیینی زنانه و نمادین
در میان آیینهای مرتبط با تولد نوزاد، مراسم «پَمِله پَر» جایگاه ویژهای دارد. این آیین که معمولاً در روز هفتم پس از تولد برگزار میشود، نمونهای شاخص از آیینهای زنانه و نمادین در فرهنگ لری است.
معنا و فلسفه آیین
در زبان لری، «پَمِله» به معنای پتو یا روانداز و «پَر» به معنای پهن کردن است. در مفهوم فرهنگی، «پَمِله پَر» به مراسمی گفته میشود که طی آن زنان فامیل و همسایگان برای دیدار نوزاد، ابراز محبت و حمایت از مادر گرد هم میآیند.
شیوه برگزاری
در این مراسم، نوزاد بر روی پای مادربزرگ یا ماما قرار میگیرد و پتویی نو و تمیز روی بدن او پهن میشود. سپس تکهای پنبه در نزدیکی سینه نوزاد گذاشته میشود که در لحظهای نمادین آتش زده و بلافاصله خاموش میگردد. این عمل نمادی از دفع چشمزخم، انرژیهای منفی و تطهیر فضای پیرامون نوزاد است.
زنان شرکتکننده هدایایی همچون پتو، لباس نوزادی، قند یا شیرینی به همراه میآورند و در کنار نوزاد میگذارند. خانواده نیز با چای، شیرینی و غذاهای محلی از مهمانان پذیرایی میکند و فضای مراسم با لالاییها و ترانههای محلی آمیخته میشود.
باورهای عامیانه و نمادهای محافظتی
در فرهنگ عامه مردم لرستان، باورهای متعددی درباره چشمزخم و تأثیر نیروهای منفی بر نوزاد وجود دارد. برای محافظت از کودک، دود کردن اسپند، استفاده از مهرهی آبی، بستن نخهای رنگی به دست یا پای نوزاد و خواندن دعاهای خاص رایج است. قرار دادن اشیایی نمادین مانند قرآن، چاقو یا نعل اسب در کنار گهواره، بهعنوان ابزارهای محافظتی شناخته میشود.
گهواره و لالاییهای لری
گهواره در فرهنگ لری تنها وسیلهای برای خواباندن نوزاد نیست، بلکه نمادی از مهر مادری، امنیت و آرامش به شمار میرود. لالاییهای لری که بهصورت شفاهی از نسلی به نسل دیگر منتقل شدهاند، سرشار از مضامین عاطفی، آرزوهای مادرانه و ستایش طبیعتاند و نقش مهمی در انتقال فرهنگ شفاهی دارند.
آیینهای تولد نوزاد در لرستان بازتابی از غنای فرهنگی، همبستگی اجتماعی و پیوند عمیق مردم این دیار با سنتهای نیاکانشان است. اگرچه این آیینها در گذر زمان دچار تغییراتی شدهاند، اما همچنان در بسیاری از خانوادهها زندهاند. ثبت، پژوهش و بازشناسی این رسوم، گامی مؤثر در پاسداشت میراثفرهنگی ناملموس ایران به شمار میرود.
انتهای پیام/
نظر شما