بهگزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی موزه ملی ایران، جبرئیل نوکنده رئیس کل موزه ملی ایران ضمن خوشامدگویی به شرکت‌کنندگان در این نشست با اشاره به ضرورت تهیه و تدوین طرح محتوایی موزه وقف و فراهم بودن زمینه همکاری با توجه به قابلیت‌ها و توانایی‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و سازمان اوقاف و امور خیریه گفت: «بهترین عامل حفظ و نگهداری آثار وقف موزه‌ها هستند که براساس وظایف ذاتی خود میراث وقف را مبدل به میراثی پایدار می‌کنند.»
عضو شورای اجرایی ایکوم ایران در ادامه از برپایی جلسات متعدد در ایکوم ایران و تشکیل کارگروه موزه‌های وقفی خبر داد.
سید احمد محیط طباطبایی رئیس کمیته ملی ایکوم ایران نیز در این نشست به تحلیل و تفسیر دو واژه وقف و موزه و ارتباط این دو با هم، با نگاهی به پیشینه تاریخی و موارد عینی آنها در ایران و جهان پرداخت.
او با بیان ابعاد بسیار گسترده وقف، میراث ناملموس وقف را ضامن حفظ و نگهداری میراث ملموس موقوفات بیان کرده و گفت: «واقف با نیت خاصی متعلقات خود را وقف می‌کند و با گذشت زمان و بحران تغییر حکومت‌ها، ارزش موقوفات تغییری نکرده و همواره نگاه ارزشمند بر این آثار باقی می‌ماند.»
او با تاکید بر نقش موزه‌ها به عنوان انتقال‌دهنده فرهنگ از گذشته به آینده سخن گفت و در خصوص قرابت موزه و آثار موقوفه در گذشته افزود: «از آنجایی که کتاب و کتابت مقوله بسیار مهمی بوده، شاهد موارد بسیار زیادی از وقف کتب هستیم و کتابخانه‌های وقفی در واقع قدیمی‌ترین موزه‌ها در حوزه وقف سنتی بوده و حوزه نگهداری آثار ملموس وقف و میراث ناملموس سنت وقف در طول قرن‌ها بوده‌اند.»
باور قلبی مردم به میراث فرهنگی ضامن دوام
رئیس ایکوم ایران وظیفه امروز موزه‌ها را انتقال فرهنگ از گذشته به آینده و تبدیل آن به یک باور تلقی کرد و گفت: «ضامن امنیت و دوام میراث‌فرهنگی باور واقعی و قلبی مردم در گذشته بود که قوانین امروزی نمیتواند جایگزین آن شود، کارگروه موزه‌های وقفی ایکوم ایران نیز در صدد احیای سنت وقف است که حوزه عملکردش در گذشته حتی محیط زیست را هم در بر می‌گرفت.»
او در ادامه افزود: «آداب سنتی وقف ظرفیت دارد به یک رفتار حقوقی قابل تعمیم در همه جوامع تبدیل شده و کارکرد موزه این است که آن را به یک باور در جامعه مبدل سازد.»
سنت پسندیده وقف نیازمند حوزه کارشناسی
مصطفی ده‌پهلوان رئیس موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران و رئیس سابق موزه مقدم گزارش مبسوطی از چگونگی راه‌اندازی موزه وقفی محسن مقدم، گردآوری، حفاظت و مدیریت این موزه موفق وقفی و دانشگاهی پرداخت.
ده‌پهلوان در ادامه با بیان تجربیات خود گفت: «عمل پسندیده وقف پیش از اهدای موقوفات نیاز به بررسی کارشناسانه دارد و لازم است، مجموعه‌های وقفی با کارشناسی صحیح در اختیار نهادها و دستگاه‌ها قرار گیرد تا شاهد بهترین عملکرد مدیریتی و بهره‌برداری از موقوفات باشیم.»
نوشاد رکنی رئیس اداره اطلاعات فرهنگی کتابخانه و موزه ملی ملک نیز در این نشست با اشاره به موضوع وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک، به بیان گوشه‌هایی از موارد وقف‌نامه و چگونگی اجرا در این موزه اشاره کرد.
رکنی در قسمتی از صحبت‌های خود در پیوند موزه و وقف گفت: «برخی از موارد اعلام شده در وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک به مثابه آیین‌نامه رفتاری در موزه مشابهت دارد، به گونه‌ای که حتی به نحوه ورق زدن کتب موقوفه هم اشاره شده است و از طرفی دیگر شیوه نگهداری و مرمت آنها نیز دارای دستورالعمل است.»
موقوفات موزه ملی ایران مدرکی، میراث جهانی
کرم میرزایی موزه‌دار و رئیس موزه باستان‌شناسی و هنر دوران اسلامی در سخنرانی خود به معرفی آثار وقفی موجود در این موزه و نمایشگاه میراث وقف پرداخت. این نمونه‌ها در واقع مدارک مستدلی در بیان اهداف این نشست بود، موقوفاتی که در عملکرد صحیح موزه مادر کشور امروز به میراثی پایدار مبدل شده و در برخی موارد همچون آثار مجموعه «میراث جهانی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی» نشان از نتایج سودمند قرابت مقوله موزه و وقف است.
طرح محتوایی موزه‌های وقف نیازمند بومی‌گرایی
رضا دبیری‌نژاد موزه‌دار و رئیس موزه ملی ملک بود که به جمع‌بندی این نشست پرداخت و با اشاره به رسالت موزه‌ها بر اهمیت هدف‌گذاری در تدوین طرح محتوایی موزه وقف، ضرورت شناخت موضوع، مخاطب و تعیین سیاست ایجاد موزه وقف از سوی متولیان را یادآور شد.
دبیری‌نژاد با تشریح و دسته‌بندی مولفه‌های موجود در تعریف موزه و وقف پرداخت و گفت: «وقف متضمن حفظ بسیاری از یادگارهای فرهنگی بوده است، عملکرد این سنت، تولید و انتخاب است که باید ثبت و ضبط شود و در اختیار همگان قرار گیرد و این مشابه عملکرد موزه‌هاست.»
او ادامه داد: «موقوفات هم مانند دیگر آثار تاریخی فرهنگی رفتارهای مشابهی را در حفظ و نگهداری، معرفی و نمایش نیازمند هستند، اما آنچه آنها را متمایز می‌کند نیات و شرایط اعلام شده از سوی واقف است که متضمن حیات فعلی‌اش می‌شود.»
رئیس موزه ملک در جمع‌بندی نهایی خود تصریح کرد: «آنچه امروز مهم است رسیدن به یک طرح محتوایی برای موزه‌های وقف است که بتوانیم انواعی از موزه‌ها را با پسوند وقف بر اساس ماهیت بومی و منطقه‌ای در کشور راه‌اندازی کنیم و در آینده شاهد شبکه‌ای از این موزه‌ها با حفظ تنوع و رعایت ویژگی‌های خاص بومی و منطقه‌ای آن باشیم. این امر مستلزم آن است که شیوه‌های اجرا در خدمت معنا و اهداف تعریف شود.»
این نشست به همت موزه ملی ایران و با همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه، کمیته ملی ایکوم در ایران و همکاری کتابخانه و موزه ملک با حضور موزه‌داران و کارشناسان این حوزه، به منظور دستیابی به ضرورت تدوین طرح محتوایی موزه وقف و معرفی نمونه‌های عینی و موفق موزه‌های وقفی و نیز شناخت مجموعه‌های وقفی با حمایت نهادهای مرتبط برگزار شد.
انتهای پیام/
