قدیمی‌ترین سندی که از اجرای مراسم تعزیه‌گذر در هنگام تدوین پرونده ثبت این آیین به دست آمد، دست نوشته‌ای است متعلق به قدیمی‌ترین نسخه اجرای این تعزیه که تاریخ 1239 هجری‌قمری را برخود داشته و در آرشیو شخصی خانواده عزیزالله سروانی از بزرگان خمینی‌شهر نگه‌داری می‌شود.
و اما درباره نام‌گذاری اجرای این آیین مذهبی به نام تعزیه گذر، بررسی‌های موجود حاکی است که برنامه اجرای این تعزیه توسط دسته‌های مذهبی محلات مختلف شهر از اولین روز از ماه محرم تا روز عاشورا در دهمین روز از ماه محرم صورت می‌پذیرد، بدین گونه که دسته‌های مذهبی محلات در یک اقدام خلاقانه در راستای استفاده بهینه از زمان از یک‌سو و تراکم اجرای برنامه‌های مختلف مذهبی توسط مردم دین‌دار این شهرستان و همچنین به دلیل بافت جمعیتی متراکم خمینی‌شهر و کمبود فضا از سوی دیگر، وقایع مختلف ایام حرکت کاروان خاندان و یاران امام حسین (ع) را از روز اول محرم تا روز عاشورا در قالب چندین تعزیه با زمان 20 تا 30 دقیقه‌ای بازنویسی و سپس اجرای آن برعهده دسته‌های مذهبی هر محله گذاشته می‌شود.
شهرستان خمینی‌شهر که دارای پیشینه تاریخی 3 هزار ساله است از دو بخش قدیم و جدید تشکیل شده است. بخش قدیم شهر که سه ده خوانده می‌شده از سه بخش خوزان، فروشان و ورنوسفادران تشکیل شده که هر کدام دارای محلاتی با نام‌های شمس آباد، فتح آباد، کوی بزم، میانجوب، سرپل، لادره، محله نو، ملاحیدر، درب سید، گاردر، گارسله، باولگان، کوشکباج وزاغ آباد هستند.
تعزیه‌گذر عمدتاً در گذرهای این محلات اجرا می‌شود. بدین گونه که وقایع مختلف مربوط به مسیر حرکت کاروان امام حسین (ع) در طول ده روز اول ماه محرم در برنامه‌های مختلف همان‌گونه که ذکر شد به مدت 20 تا 30 دقیقه تدوین و سپس در جریان حرکت روزانه دسته‌های عزاداری در گذرهای این محلات و به صورت جداگانه در گذرهای هر محله، تعزیه گذر مربوط به یکی از وقایع ماه محرم در همان محل در روزهای مختلف ده روز اول ماه محرم بر اساس برنامه‌ریزی قبلی توسط گروه تعزیه محله مذکور برای مردم و دسته‌های عزاداری اجرا می‌شود و پس از آن دسته‌ها مجدد به حرکت خود ادامه داده تا اینکه از گذرهای سایر محلات عبور می‌کنند. در جریان حرکت این دسته‌ها در روز دیگری از ماه محرم که با حضور مردم نیز همراه است، تعزیه جدیدی که حادثه دیگری از وقایع کربلا را باز گو می‌کند اجرا شده و مردم و دسته‌ها پس از اجرای تعزیه دوباره به حرکت خود ادامه داده و به عزاداری می‌پردازند.
از جمله نکات جالب توجه در این تعزیه اینکه هر محله، دارای گروه تعزیه مخصوص به خود از اهالی همان محل بوده و هر محله مستقل از محله دیگری تعزیه مربوط به محله خود را در روز تعیین شده برگزار می‌کند، لذا همواره میان گروه‌های مختلف برگزار کننده تعزیه محلات، رقابت گسترده‌ای در راستای برگزاری هر چه بهتر تعزیه گذر برقرار است. عمدتاً در هر محله یک گروه 50 نفری برنامه‌ریزی، تدوین و اجرای تعزیه گذر را برعهده دارند.
تعزیه گذر در زمستان سال 1390 در فهرست میراث ناملموس ملی کشور به ثبت رسید.
انتهای پیام/
