استان آذربایجان‌غربی با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی از منابع فراوان جنگلی و درختان مختلف برخوردار است که با بهره‌برداری اصولی از این منابع می‌توان این استان را به یکی از قطب‌های صنایع چوب کشور خصوصاً در زمینه هنرهای چوب تبدیل کرد.
تاریخچه ریزه‌کاری و سایر هنرهای چوبی در این استان مانند اکثر مناطق کشور روشن نیست و فقط از طریق آثاری که در مساجد و دیگر بناهای تاریخی و یا آثار مکتوب موجود است می‌توان راجع به تاریخ آنها حدس‌هایی زد، ولی آنچه امروزه ما در این استان مشاهده می‌کنیم فعالیت درخور توجه هنرمندان و صنعتگران در زمینه هنرهای چوبی و خصوصاً ریزه‌کاری است.
این هنرمندان و صنعتگران با تولید آثار بسیار متنوع و زیبا سهم عمده‌ای از بازار داخلی را به خود اختصاص داده‌اند، به طوری که امروزه ریزه‌کاری و منبت‌کاری این استان در کشور شناخته شده است.
هنر ریزه‌کاری همانطور که از نامش پیداست، هنری بسیار ظریف، زیبا و پرکار است و هنرمندان این عرصه با صبر و ذوق فراوان سعی در خلق آثاری دارند که حاصل تلفیق عناصر کاربردی و زیبایی‌شناسی است، که هر بیننده‌ای را به تحسین وا می‌دارد.
ریزه‌کاری چوب هنری است که طی آن چوب‌هایی بر اساس طرح و نقش از قبل آماده شده بر قسمت خالی شده چوب روکش می‌شود.
استفاده از چوب درختان گلابی و گردو
مواد اولیه مورد مصرف هنرمندان ریزه‌کار شامل انواع چوب‌ها نظیر، چوب درختات گلابی، گردو، سنجد، کیکم، کاج، توسکا، عناب، چنار و نارنج است و بسته به نوع طرح و رنگ از چوب‌های دیگری نیز استفاده می‌شود. همچنین از مواد اولیه دیگری باید از لاک الکل، سیلر و کیلر، سریشم سرد و گرم نام برد.
ابزارآلات مورد استفاده در این هنر عبارتند از انواع مغار، چکش، سوهان، سمباده، رنده، گیره و سایر ابزارآلات تجاری برای ساخت یک اثر نازک‌کاری ابتدا چوب‌های الوار را به قطعات کوچکتر تبدیل می‌کنند، سپس این قطعات را با دستگاه‌های مربوطه به شکل اولیه اثر مورد نظر در می‌آورند و سپس با توجه به طرح داخل چوب را خالی کرده و روکش‌های از قبل آماده شده را داخل آن قرار می‌دهند یا روی آن می‌چسبانند.
بعد از این مرحله نوبت به بتونه‌کاری و سمباده و سوهان‌زنی می‌رسد که آن را با صبر و حوصله فراوان پرداخت کرده و در مرحله آخر اثر را با لاک و الکل یا کیلر و سیلر و به وسیله دستگاه مخصوص رنگ می‌کنند.
از محصولات ریزه‌کاری این استان باید به انواع سینی، شکلات‌خوری، جاسیگاری، قندان، ظروف مخصوص میوه، کاسه و بشقاب، تخته نرد، شطرنج، جلدآلبوم، قلمدان، جعبه جواهر، جعبه آرایش و غیره اشاره کرد.
هنر ریزه‌کاری بعضی از اوقات با دیگر هنرهای مرتبط با چوب مانند منبت و معرق تلفیق می‌شود و آثار بسیار زیبایی پدید می‌آید که حاصل خلاقیت و سلیقه هنرمندان این دیار است.
اشتغال 25درصد هنرمندان و کارگاه‌های آذربایجان غربی به ریزه‌کاری
با بررسی اجمالی هنرهای چوب در این استان از لحاظ آماری باید گفت که ریزه‌کاری با 25.5 درصد در میان سایر رشته‌‌های چوب بیشترین آمار را از لحاظ کارگاه و تعداد هنرمند به خود اختصاص داده است و از لحاظ پراکنش کارگاه‌ها در سطح استان، شهرستان ارومیه با 80 درصد بیشترین میزان کارگاه را به خود اختصاص داده است و شهرستان‌های مهاباد، سلماس، میاندوآب و ماکو در ردیف‌های بعدی قرار دارند.
از هنرمندان برجسته این استان باید از استاد شیرزاد مصطفی‌زاده، الهوردی جعفری، بهروز فری رضائی، سیروس خبازی، حیدر عیاری روستا، علیرضا خداپسند و ابراهیم مقصد حق، جعفر حسن‌پور نام برد که تاکنون در نمایشگاه‌های مختلف آثار برجسته‌ای ارائه کرده‌اند که آثارشان برگزیده و شایسته تقدیر بوده است.
هنرمندان نامی زیادی در زمینه ریزه‌کاری فعالیت دارند و آثار کم‌نظیر هنری و کاربردی پدید می‌آورند و همچنین این هنرمندان بی‌ادعا در کارگاه‌های خود در امر آموزش و ترویج این هنر زیبا تلاش می‌کنند.
* گزارش از جعفر بهرام‌نژاد، کارشناس صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی
انتهای پیام/
