به گزارش میراث‌آریا، محسن اکبری‌زاده در نشست تخصصی به تحلیل شاخصه‌های مکان-گفتمانی آب در حوزه فرهنگی هلیل‌رود پرداخت و گفت: نقش آب در شکل‌گیری بناهای زیستی و مقدس، انکار ناشدنی است. در کل، می‌توان معانی نمادین آب را در سه مضمون اصلی چشمه حیات، وسیله تزکیه و مرکز حیاتِ دوباره خلاصه کرد. انسان برای اینکه بتواند این خاصیت‌های نشانه‌ای و نمادین آب را بفهماند و عینیت ببخشد، ناچار است از اصطلاحات و تعبیرات مکانی استفاده کند. از این خاصیت، می‌توان با نام نظامِ مکان ـ گفتمانی یاد کرد. تعیین هر گونه کنش القایی و گفتمانی آب، به مکان وابسته است؛ به همین دلیل، معمولا در جوار آب‌های مقدس، مکان‌ها و بناهایی وجود دارد که برای فهم تقدس آب از آنها به عنوان نشانه بهره برده می‌شود. نشانگی یعنی این‌که بناهای دینی و مذهبی مجاور آبها، صرفاً دلالت زیستی ندارند، بلکه نوعی مکان القایی هستند که باوری خاص را تداعی می‌کنند.

او افزود: در حوزه تمدنی و فرهنگی هلیل‌رود، سازه‌ها و بناهایی در جوار آبهای خاص مثل آبگرم‌ها یا چشمه‌های منحصر به فرد، وجود دارد که مردم در یک نگاه در زمانی و تاریخی آن را قدمگاه یا زیارتگاه فردی مقدس قلمداد می‌کنند. در این مقاله، تلاش می‌شود با روش توصیفی ـ تحلیلی و رویکردی نشانه‌شناختی، به این پرسش پاسخ داده شود که فرایند مکان ـ گفتمانی‌شدگی آب‌های مقدس در حوزه فرهنگی هلیل رود چگونه است؟ نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که این آبگرم‌ها و چشمه‌ها، به واسطه خاصیت دارویی و درمانی یا طبیعی، به مرور، تبدیل به مفهومی مقدس و فراطبیعی شده‌اند. وقتی ارتباط یک پدیده طبیعی، با دنیای ماورایی پذیرفته شود، چون این دنیای فراطبیعی نیاز به تجسد در ذهن باورمندان دارد، مفهوم مقدس یا دینی به صورت یک مکان و سازه آبی، در همان منطقه ایجاد می‌شود.

در ادامه مقاله تأثیر آب بر ساختار تمدن معدن صنعتی اورال میانه (روسیه قرن ۱۸-۲۱) به صورت ویدئو توسط تاتیانا بیستروا از ازبکستان ارائه شد.

او طی این سخنرانی گفت: در دوران معاصر، شهرهای صنعتی کوچک و متوسط در سراسر ناحیه اورال، که عمدتاً در فاصله قرن‌های ۱۸ تا ۲۰ میلادی ایجاد شده‌اند، با چالش‌های مهمی روبرو هستند. این شهرها که در ابتدا به عنوان مراکز تک صنعتی تصور می‌شدند، اکنون با پیچیدگی‌های تنوع اقتصادی، چالش‌های زیست محیطی و روندهای جمعیتی نگران‌کننده دست و پنجه نرم می‌کنند. رشد سریع شهرنشینی، به ویژه به سمت کلان‌شهرهای اصلی، این موضوع را تشدید می‌کند. با این حال، مقامات شهری و ساکنان منطقه، ظرفیت این مناطق و یک سیستم سکونتگاهی پایدار مبتنی بر تعادل مؤلفه‌های طبیعی (کوه‌ها، مواد معدنی، منابع آب) و تمدّنی را دست کم می‌گیرند.

بیستروا تصریح کرد: آب به عنوان یک منبع حیاتی، نقش‌های چندوجهی در تسهیل و حفظ جنبه‌های مختلف صنعتی شدن، از جمله عملیات معدن، شبکه‌های حمل و نقل و توسعه شهری ایفا کرد.

این مطالعه از طریق یک رویکرد چندرشته‌ای ترکیبی از تحقیقات تاریخی، تجزیه و تحلیل سیستم سکونتگاهی منطقه‌ای و فرآیندهای اجتماعی-اقتصادی، به بررسی تعاملات پیچیده میان سیستم‌های آب طبیعی و مصنوعی و فعالیت‌های صنعتی در منطقه می‌پردازد. علاوه بر این، این مقاله اهمیت اجتماعی-فرهنگی آب را در شکل‌دهی هویت و میراث جوامع محلی بررسی می‌کند و نقش آنها را به عنوان مکان‌های کار، اوقات فراغت و تبادل فرهنگی برجسته می‌کند. این مطالعه با زمینه‌سازی مسیر تاریخی مدیریت و استفاده از آب در چارچوب‌های اجتماعی-اقتصادی و محیطی گسترده‌تر، به درک عمیق‌تر ارتباط میان منابع آب، صنعتی‌سازی و جوامع انسانی در منطقه اورال میانه کمک می‌کند.

الگوی زنده و پویای حکمرانی خوب آب در قنات تاریخی آب بلده (شهر تاریخی تون/ فردوس) نیز در ادامه بصورت مشترک توسط محمداسماعیل اسماعیلی ­جلودار و کاظم مختارنیا ارائه شد.

اسماعیلی جلودار در این ارائه گفت: درک منظر فرهنگی شهر تون یا فردوس بدون در نظر داشتن منابع آبی آن شامل قنات و رودخانه فصلی کال چهل، قنات آب بلده، حمام، آب انبارها، بندهای تغذیه مصنوعی آب‌خوان‌ها، ظرفیت خاک و زمین مناسب با ظرفیت کشاورزی و زیستی، راه‌ها، قلعه و موارد مشابه دیگر امکان‌پذیر نیست. آنچه تداوم این بهره‌برداری را با تغییرات اندک توسعه پایدار برای این قنات به ارمغان آورده است، حکمرانی خوب و متعالی آب در این مجموعه به اتکا به تلاش نیروهای مردم نهاد است.

«سومین همایش دوسالانه بین‌المللی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران؛ آب و حکمرانی آب در فرهنگ و تمدن ایران و سرزمین‌های همجوار» توسط انجمن علمی باستان‌شناسی ایران با همکاری پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ۷ و ۶ خردادماه سال ۱۴۰۳ در باغ‌شهر تاریخی نطنز با ۵ پنل علمی در حال برگزاری است و این برنامه بصورت همزمان از تلویزیون اینترنتی پژوهشگاه به آدرس tv.richt.ir پخش می‌شود.

انتهای پیام/