مراد سعیدی پور، دانش آموخته تاریخ و فعال فرهنگی و اجتماعی یادداشتی درباره سومین جشنواره انار تنگ قاف شهرستان دزپارت در یادداشتی نوشت: ۲۴مهر ۱۴۰۴ جشنواره‌ای با عنوان جشنواره‌ انار در دامنه‌ کوه مونگشت و کنارهای دریاچه سد کارون ۳ در منطقه‌ی تنگ قاف شهرستان دزپارت از توابع خوزستان برگزار شد. باید سلیقه‌ برگزارکنندگان این گردهمایی را تحسین کرد و زحمت‌هایی که جهتِ برگزاری این جشنواره کشیده شد را قدر دانست و به دست اندرکاران آن خسته نباشند گفت. تنگ قاف جزیی از جغرافیای شهرستان ایذه بود که هم اکنون در شهرستان تازه تأسیس دزپارت با مرکزیت دهدز قرار دارد.

تنگ قاف و باجول و زیرکوه، تا پیش از آبگیری دریاچه‌ی سد کارون ۳ از روستاهای زنده و فعال ایذه بودند که با آبگیری سد دو روستای باجول و زیرکوه در دریاچه‌ی سد غرق شدند و همه‌ی خاطرات و گذشته‌ی آن‌ها به زیر آب رفت، اما تنگ قاف که کمی بالاتر از خط تراز دریاچه بود، خوش شانس بود تا بماند، هر چند در آغوش کوهستان و دریاچه بی‌راه باشد. امروزه برای رفتن به آنجا باید از قایق و زورق و وسیله‌ای به نام بارج استفاده کرد.

در روزگاران گذشته مردمانی که در این خطه میزیستند، هم می‌توانستد از آب کارون استفاده کنند و هم از چشمه‌سارانی که از دامنه‌های مونگشت جاری و روان می‌گشتند، بهره ببرند.

آنچه تا پیش از آبگیری دریاچه‌ی سد کارون آشکار بود، آبادانی این منطقه بیش از آنکه مدیون گذر کارون باشد، بدهکار چشمه‌هایی بود که از مونگشت سرچشمه می‌گرفتند. چون کارون در اینجا پرشتاب و دونده و برای رسیدن به دشت‌ها و جلگه‌ی خوزستان بی‌طاقت بود.

نام تنگ قاف، آدمی را به یاد داستان سیمرغ و کتاب منطق الطیر عطار نیشابوری می‌اندازد.

هست ما را پادشاهی بی‌خلاف

در پس کوهی که هست آن کوه قاف

تا بُوَد کاری از این میدان لاف

گوی ما افتد مگر تا کوه قاف

در اساطیر ایرانی و گفتمان‌های عرفانی از قاف بسیار سخن رفته است و آن را کوهی دانسته‌اند که سرچشمه‌ آب حیات آنجاست. گفته‌اند این کوه رنگی به سبزی زبرجد دارد و آبیِ آسمان نتیجه‌ی انعکاس نور آن است و خورشید از آنجا بر می‌آید و سرزمین مردمان آریایی را روشن می‌کند و جایگاه ایزد مهر و آناهیتا هم هست.

از آنجا که برای پاره‌ای از مردمانِ خوزستان یعنی آن‌ها که از رامهرمز تا جانکی و مالمیر می‌زیسته‌اند ، همواره خورشید از پس مونگشت بر می‌آمد و تاریکی شب را به روز روشن تغییر می‌داد و می‌دهد، شاید با تأثیرپذیری از آن اسطوره و باور عارفانه، مونگشت را استعاره‌ای از کوه قاف تصور کرده و این نام را بدان داده باشند.

فراموش نشود که آب‌های جاری از مونگشت موجب آبادانی‌های فراوان در این مناطق می‌شوند از آب مَلا و رود کَلو و آبشار شیوند و چشمه‌های تنگ قاف در دامنه‌ شرقیِ مونگشت و رودهای اَلا و مال آقا در دامنه‌ی غربی مونگشت همه در آبادانی روستاها و شهرهای این خطه‌ی ایران، از گذشته تا امروز مؤثر و مفید بوده‌اند.

باغ‌های باغستان‌های ِ کهنِ تنگ قاف، با پایمردی و تلاش و کوشش ساکنانِ امروزیِ تنگ قاف که از طایفه‌ی شالوِ دینارونیِ هفت لنگ بختیاری هستند، باقی و برجای مانده‌اند. تنگ قاف بی‌شک یکی از کهن آبادی‌هایی است که به مددِ آبی که از چشمه‌ساران سرازیر شده از کوهستان مونگشت از روزگاران خیلی دور شکل گرفت و تا امروز زنده و پویاست.

اگر کسی فرصت گشت وگذار در باغستان‌های تنگ قاف را داشته باشد، شیوه‌ کاشت درختان و چگونگی آبیاری این باغ‌ها را تحسین خواهد کرد که چگونه از گذشته تا اکنون این باغ‌ها هنوز وجود دارند و اگر در شیوه‌ی آبرسانی آن‌ها دخالت‌های غیرکارشناسانه نشود، بازهم تا آینده‌ای که بر آدمی اشکار نیست، وجود خواهند داشت.

یکی از مهم‌ترین منابع تأمین آب باغ‌های تنگ قاف چشمه‌ای است که محل زایش و ریزش آن از درون اِشکفت بالای باغ‌هاست.

در روزگاران گذشته مردمانی که در تنگ قاف می‌زیستند برای بهره بردن هر چه بهتر و بیشتر از آب‌های جوشنده از درون آن اِشکفت، استخرهایی ساخته‌اند تا آب درون آن‌ها جمع شود و برای رساندن آب به درختان از هر منبع و استخر جویی ساخته‌اند.

در تنگ قاف سازه‌ها و آثارِ فراوانی از ساختمان‌های کهنه وجود دارد که نشان از دیرینگی زندگی در آنجا دارد.

یکی از دلایل دیرینگی جریان زندگی در تنگ قاف و باجول آثاری بوده‌اند که اکنون در دریاچه‌ی سد فرورفته و به فراموشی سپرده شده‌اند، هرچند در حدود پنج دهه پیش از این سنگ نگاره‌ای در منطقه‌ باجول در اثر کارهای راهسازی از زیر زمین بیرون آمد که نشان می‌داد این نقش نگاره یادگاری از روزگارِ ایلامیان بود.

نقش بر جسته‌ باجول را به اداره‌ میراث فرهنگی ایذه منتقل کرده بودند و تا حدود بیست سال پیش که گاهی گذر ما به آن اداره می‌افتاد هنوز در حیاط آنجا رها بود و اکنون از اینکه کجاست، بی‌خبرم.

برگزاری این گونه جشنواره‌ها در حفظ و نگهداری کهن باغ‌های تنگ قاف اثرگذار است.

انتهای پیام/