آبگیری آب انبارها در سرایان که میراثی ماندگاری از گذشتگان است امسال نیز انجام شد.
به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی، محمد عرب مسئول نمایندگی میراث فرهنگی سرایان گفت: در آبگیری آب انبارها جمعی از مردم شهرستان سرایان با کمک هم، آبي را که از سال گذشته در آب انبار باقي است، تخليه و گل و لايي کف مخزن آب انبار را تمیز مي‌کنند.
وی افزود:شرايط اقليمي خشك و نيمه خشك بخش عمده اي از ايران، تاثير ژرف و بنيادي در خلق پديده‌هاي گوناگون معماري اين سرزمين گذاشته است. ريزش‌هاي آسماني در ايران، به جز ناحيه شمالي و سواحل درياي مازندران، در بقيه نواحي بسيار كم است، به همين دليل، از ديرباز در بيشتر دشت‌هاي وسيع ايران، براي دسترسي به آب، تلاش چشمگيري صورت گرفته و ايرانيان با بهره جستن از تمامي توانايي‌هاي خود، ده‌ها كيلومتر قنات حفر كرده اند.
عرب اظهار داشت:آنها در كنار ساخت قنات‌ها و سدها، به ذخيره سازي آب‌هاي فراوان زمستاني براي به مصرف رساندن آنها در فصل‌هاي گرم سال نيز توجه داشته اند و براي تحقق اين مساله، «آب‌انبار» را بنيان گذاشته اند.
وی افزود:آب‌انبارها در بافت شهرهاي حاشيه كوير، مركز بسياري از آبادي‌ها و شهرك‌ها و محله‌ها بوده‌اند و در بسياري از محله‌ها بزرگ‌ترين و چشمگيرترين واحد معماري به شمار مي‌روند.فن ساختمان و شيوه معماري در ساختمان آب‌انبارها داراي اعتبار خاصي است؛ چرا كه سازندگان اين واحدها با دقت و نكته‌سنجي بسيار، به مسايل عمده اي چون ميزان فشار آب بر كف و سطح آب‌انبار، مساله اندود داخل بنا، تهويه، تصفيه و جلوگيري از آلودگي آب، توجه كامل داشته‌اند.
عرب ادامه داد: هنر تزيين نماي خارجي اين آب‌انبارها، به خصوص سردر ورودي آنها و در برخي از موارد، انتخاب اشعار جالبي براي كتيبه بالاي سردر، همگي نشان دهنده آن است كه اين بناها با بسياري از ويژگي‌ها و روحيات ساكنان پيرامون خود، ارتباط نزديك و مستحكمي داشته اند.
وی گفت:آب انبارها سهم بسزایی در آثار تاریخی و نقش مهمی در زندگی مردم شهرستان سرایان دارند. این شهرستان 45 اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور دارد که از این تعداد 14 مورد آب انبارهایی هستند که بیش از 95 درصد آنها فعال هستند و به همان صورت گذشته مورد استفاده قرار می گیرند.
عرب عنوان کرد: تنها در شهر سرایان 6 آب انبار فعال قرار دارد که این شهر به دیار آب انبارهای کهن شهره است. مهمترین عناصر معماري آب انبارها شامل: سردر ورودي، پلكان، پاشير و مخزن است.
وی گفت: آب گیری آب انبار ها همه ساله از اوایل دی ماه آغاز می شود بدین ترتیب که گروهی که در واقع به میرآب معروف هستند و از گذشته این سنت حسنه را از پدرشان به ارث برده اند شروع به اینکار می کنند ،آنهاابتدا ته مانده آب موجود در مخازن تخلیه و سپس داخل مخزن لایروبی و تمیز می شود. بعد از این مرحله تمیز سازی مسیر آب قنات تا سر منشاء اصلی، همچنین هماهنگی با مردم اطراف قنات برای رعایت مسائل بهداشتی تا آب کثیف نشود.
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سرایان اذعان داشت: در گذشته مسیرهای داخل شهر نیز تمیز می شد تا به مخزن برسد ولی دو سه سالی است با استفاده از لوله های پلاستیکی آب به داخل مخزن هدایت می شود و این لوله ها فقط در داخل شهر استفاده می شود. در هنگام آب گیری همانطور که قبلا گفته شد هماهنگی با مردم برای رعایت مسائل بهداشتی صورت گرفته و میرآب ها از اواخر شب که معمولا شب های سردسال می باشد در مسیر قنات در رفت و آمد هستند تا حیوانات نیز به جوی نزدیک نشوند.
عرب ادامه داد: هر شب یکی از آب انبارها آبگیری می شود البته بعضی از آب انبارها مثل آب انبار کاروانسرا چهار یا پنج شب طول می کشد تا پر آب شود و در زمان هدایت آب، سردی هوا به حدی است که آب در مسیر جوی آب یخ میزند. از اذان صبح به بعد دیگر آب وارد آب انبار نمی شود.میرآب ها عقیده دارند که آبگیری حتما باید در شب های سرد انجام شود تا بر خنکای آب در تابستان داغ بیفزاید .
وی افزود: آب انبار يک مکان مردمي و مورد استفاده همگان است و هنوز هم هستند افرادي که باکمک هم،آبي را که از سال گذشته در آب انبار باقي است و گل و لايي که کف مخزن آب انبار انباشته شده را تخليه مي کنند. باتوجه به اين که مخزن آب انبار داراي يک شير تخليه است اين شير حدود 60 سانتي متر بالاتر از کف نصب شده اما در کف آن هم يک لوله سفالي به نام \"تن بوشه \" (لوله سفالي براي انتقال فاضلاب) وجود دارد که براي تخليه آب باقي مانده و گل و لاي آن استفاده مي شود. افرادي که براي تميز کردن داخل مخزن انتخاب مي شوند از طريق پنجره منتهي به مخزن به داخل آن مي روند و ورود به اين مخزن عميق با طناب ميسر است.
به گفته مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سرایان، پس از تخليه گل و لاي کف را با آب مي شويند.
عرب ادامه داد: همه آب انبارها از قنات های زابر و تیربر سهميه دارند و بيشتر آب انبارهاي سرايان از قنات تربري و زابري آب مي گيرند.
وی گفت: نکته جالب توجه در هنگام آب گیری بزرگترین آب انبار شهرستان (آب انبارکاروانسرا) این است که در شب هایی که این آب انبار آبگیری می شود مردم محل در مجاور آب انبار و بازار میثم جمع می شوند و مراسم کف زنی اجرا می کنند و در هنگام کف زنی چهار بیتی هایی توسط آنها خوانده می شود.اجرای کف زنی و تهیه کف برای پذیرایی از میرآب ها می باشد که از سرمنشاء قنات به سمت آب انبار به همراه آب در حرکتند و بعد از رسیدن آنها با کف و چایی از آنها پذیرایی می شود.
مسئول نمایندگی میراث فرهنگیف صنایع دستی و گردشگری سرایان افزود: پس از اینکه آب قنات به محل آب انبار رسید ابتدا به مدت یکساعت آب به مسیر جوی کشاورزی هدایت می شود و وارد آب انبار نمی شود تا خوب زلال و تمیز شود و سپس آب وارد مخزن می شود و تا ساعت حدود 4 صبح ادامه دارد.اینکار هرشب و بسته به ظرفیت مخزن انجام می شود مثلا آب انبار کاروانسرا 5 شب، آب انبار آهنگران دو شب و... زمان می برد تا آبگیری شوند.پس از اینکه مخزن آب انبار پر شد شب بعد یا همان شب در صورتیکه وقت اجازه دهد 3-2 ساعت در اصطلاح آب گذار می شود یعنی آب از ورودی مخزن وارد و از سمت خروجی که لوله ای در همان ارتفاع و در طرف دیگر مخزن نصب می باشد خارج می شود تا اگر خس و خاشاکی وارد شده باشد از مخزن خارج شود و آب زلال گردد.
به گفته عرب، اين سنت نيک و حسنه هنوز در شهرستان سرايان از يادها نرفته است و مردم با شور و شوق خاصی به آن مبادرت می ورزند که به جهت حفظ و گسترش این رسوم کهن و زیبا کار مستند نگاری و تهیه پرونده ثبت میراث معنوی این مراسم با همکاری اداره کل استان تهیه شده و ان شاا... بزودی شاهد ثبت این مراسم نیک و ارزشمند باشیم.
انتهای پیام/
