شهر خسروشاه، آثار باستانی ازجمله شهر باستانی یانق تپه با قدمت 5 هزارساله، قیز قالا، مسجد جامع خسروشاه، یازلی مسجد، آرامگاه شیخ شرف‌الدین رومی، آرامگاه شیخ سلار دیلمی، موزه مردم‌شناسی، برج کبوتر و کاروانسرای صفوی را در خود جای‌داده است. از آنجا که این شهر از گذشته زادگاه بسیاری از عالمان زمان خود بوده است.سیّد محمدباقر موسوی خوانساری، صاحب کتاب \"روضات الجنان\" در این خصوص می‌نویسد: «در قبرستان خسروشاه مقابر مشایخ و اهل الله بسیار زیاد است و آن مکان فیضنشان، به‌غایت فیضرسان است و بعد از خاک سرخاب، مقبره الشعرا هیچ مکانی بدان فیض نیست.» این گزارش به‌معرفی اجمالی برخی از آثار شاخص این شهرستان می‌پردازد.
مسجد جامع خسروشاه
این مسجد متعلق به قرن ششم هجری بوده و در برخی منابع تاریخی نظیر روضات الجنان ذکری گذرا از آن به میان آّمده است. سبک معماری آن مربوط به دوران سلجوقی است، نمونه خاک به‌کار برده شده مربوط به دوران ایلخانی و معمار این اثر به‌احتمال بسیار زیاد \"جان بگیم خاتون\" است. این مسجد یک‌بار در زمان قاجار و بار دیگر پس از انقلاب اسلامی مرمت‌شده است. تنها مسجد هشت قرینه جامع با نمایی اولیه که هنوز پابرجا است. به‌جرأت می‌توان گفت، این مسجد و سبک معماری آن با مسجد کبود تبریز کاملاً همخوانی دارد که در کتاب سیران تپه نیز به این مسئله اشاره‌شده است.
مسجد صفوی (یازیلی مسجد)
مسجد صفوی (یازیلی مسجد) به‌دستور شاه سلیمان صفوی در سال 1090 ساخته‌شده است که علاوه بر هنر نفیس گچ‌بری‌های مقرنسی، سرتاسر این خانقاه مزین به آیات الهی بود. سقف چوبی آن مزین به آیات قرآن و از آن کتیبه‌ای برجای‌مانده که متعلق به فرقه اهل‌حق است. یازیلی مسجد یا گزیران مچیدی در اصل آرامگاه بابا حاضر بود که آیین‌های مخصوص به خود را داشت و در پنجشنبه و جمعه‌های هر هفته در آن شمع روشن می‌کردند به ذکر و دعا مشغول می‌شدند و مردم در مراسم مذهبی نذری می‌دادند و آش امام می‌پختند.
قلعه دختر (قیز قالا)
قلعه دختر (قیز قالا) در زمان ساسانیان ساخته‌شده است. قیز قالاسی خسروشاه نیز در ورودی شهر از طرف تبریز بر بالای تپه‌ای قرار دارد هنوز پایه برج‌ها دیوارها و آجرهای به‌کاررفته در این قلعه مشخص و معلوم است. داستان‌های مختلف و زیادی درباره این قلعه وجود دارد و این قلعه را به دختران پادشاهان باستان خصوصاً به دختر خسروپرویز ساسانی نسبت داده‌اند و بر این عقیده‌اند که یکی از دختران خسرو دست به شورش و طغیان زد و خسرو او را در این قلعه زندانی کرده بود.
تپه باستانی (یانق تپه)
در حفاری‌های سال 1339 شمسی، توسط هیئت باستان‌شناسی انگلیس، خانه‌های دایره‌ای شکل کشف شد که قدمت 5000 ساله دارد. اشیاء به‌دست‌آمده از این خانه‌ها در موزه آذربایجان تبریز نگهداری می‌شود.
بقعه شیخ سلار دیلمی
اولین فقیه شیعه ایرانی از مشاهیر و بزرگان قرن پنجم که آثار متعددی ازجمله: المقنع فی المذهب، التقریب در اصول، الابواب و الاصول در فقه و التذکرة من حقیقة الجوهر به نام وی ثبت‌شده است، مقبره تاریخی و مذهبی این عالم در قبرستان قدیمی خسروشاه قرار دارد و امروزه به‌عنوان زیارتگاه موردتوجه گردشگران قرار می‌گیرد.
کاروانسرای صفوی
درباره این کاروانسرا که با کمی فاصله از منطقه خسروشاه در جاده خاکی و قدیمی خسروشاه - آذرشهر میان کارخانه و کارگاه‌های صنعتی قرار دارد، می‌توان گفت؛ در گذشته محلی برای استراحت و حفظ امنیت مسافران از راهزنان بود. قدمت این کاروانسرا که از مجموعه کاروانسراهایی است که به‌دستور شاه‌عباس ساخته شد، به‌دوران صفوی بازمی‌گردد و دیواره‌ها و برجک‌های دیدبانی کاه‌گلی نشان‌دهنده قدمت آن است. برجک‌های این کاروانسرا از لحاظ ساختار معماری به برج کبوتران خسروشاه شباهت زیادی دارد.
برج کبوتر
دیگر بنای شاخص این شهرستان برج کبوتر است. بنایی استوانه‌ای شکل به قطر شش و ارتفاع 11 متر، که در آن صدها لانه کبوتر تعبیه شده است. انگیزه اصلی ایجاد خانه کاه‌گلی برای پرندگان، استفاده از کود آن‌ها برای تولید محصولات کشاورزی بوده است چراکه کود کبوتر یکی از بهترین انواع کودها محسوب می‌شد و در حاصلخیزی زمین‌های زراعی به‌کار می‌رفت. جنس دیوارهای این برج از گل رس و کاه ساخته‌شده است و در دیواره برج ورودی‌هایی برای کبوترها تعبیه‌شده است. این برج با قدمتی حدود 200 سال پیش در زمان قاجار ساخته‌شده است، که در سال 1386 با شماره 19099 در فهرست آثار ملی به‌ثبت رسید.
موزه مردم‌شناسی
آثار فرهنگی تاریخی خسروشاه، در اواخر سال 1396 به همت مردمان فرهنگ دوست و مسئولان در زیرزمین ساختمان شهرداری خسروشاه گردآوری و تحت عنوان موزه مردم‌شناسی در معرض دید عموم قرار گرفته است که آثار گوناگونی از ابعاد زندگی مردمان خسروشاه را به نمایش می‌گذارد.
* گزارش از گلناز پورنامی
انتهای پیام/
