بدون شک با توسعه کمی و کیفی صنعت گردشگری که در حدود دو دهه است در ایران به وقوع پیوسته، سفر در سبد مصرف خانوار ایرانی همزمان با توسعه گردشگری در ایران از یک‌سو و به واسطه تغییر و تحول در ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران (به ویژه از اواخر دهه هفتاد تا کنون) از سوی دیگر جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.
در این میان به نظر می‌رسد که جذابیت‌های سفر برای خانواده‌های ایرانی بسیار زیاد بوده به نحوی که آنان حتی جلوتر از برنامه‌ریزان صنعت گردشگری به سفر پرداخته و در نهایت گونه سفر انبوه جای خود را به سرعت در خانواده‌های ایرانی باز کرده و گونه‌های علمی سفر حداقل در سفرهای داخلی در رتبه‌های بعدی قرار دارد. با این وصف با نگاهی گذرا به نحوه مسافرت رفتن ایرانیان در می‌یابیم که درصد قابل توجهی از این سفرها از نظر زمانی در نوروز رخ می‌دهد و سپس درصد کمتری در تابستان و به ویژه شهریور ماه و درصد بسیار اندکی در زمستان انجام میشود. مشخص است که حداقل بخشی از فعالان گردشگری از جمله واحدهای اقامتی به ویژه در حوزه‌های هتل، اقامتگاه‌های سنتی، اقامتگاه‌های بومگردی، مهمانپذیرها و در نهایت خانه‌های مسافر، عمده فعالیت‌های خود را در تعطیلات نوروزی متمرکز کرده و در استانی همچون اصفهان نیز فعالان صنایع‌دستی موفق شده‌اند بخش قابل توجهی از فروش خود را در طول این دو هفته انجام دهند.
بنابراین به نظر می‌رسد یکی از غایبان اصلی سفرهای داخلی به ویژه در نوروز، حداقل در استان اصفهان در طول یک دهه گذشته، فعالان دفاتر خدمات مسافرتی هستند و این در حالی است که تمام نظریه پردازان در علم گردشگری متفق‌القول هستند که استانداردترین مدل سفر، مسافرت همراه با تور است که به واسطه آن تمام بخش‌های صنعت گردشگری به طور یکسان در آن به تحرک درآمده و خدمات خود را به صورت شایسته به گردشگران ارائه می‌کنند.
نگارنده به‌دلیل فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی خود، شاهد بوده که بسیاری از این دفاتر (حداقل در حوزه استان اصفهان) در صورت اجرای تورهای داخلی، صرفا به برگزاری تور به برخی مقاصد شناخته شده می‌پرداختند و به ویژه دفاتر خدمات زیارتی نیز فعالیت خود را در یک دهه گذشته بیشتر به برگزاری تور و کاروان‌های حج تمتع، حج عمره و یا سفرهای زیارتی به عتبات عالیات و یا مشهد مقدس محدود کرده بودند که آن‌هم در بسیاری از اوقات تحت تاثیر تحولات سیاسی قرار می‌گرفت، این در حالی است که در استان اصفهان مقاصد زیارتی و سیاحتی از جمله امامزاده‌های واجب التعظیم بسیاری همچون مجموعه مذهبی آقاعلی‌عباس (ع) و یا امامزاده سلطان‌علی‌بن‌باقر (ع) در مشهد اردهال وجود دارد که تورهای بسیار محدودی به این مقاصد انجام میشود.
کرونا و سفرهای نوروزی ایرانیان
با توسعه شتابنده صنعت گردشگری در ایران که از اواخر دهه هشتاد آغاز و در دهه نود خورشیدی به اوج رسید، بسیاری از استان‌های کشور با آگاهی از مواهب اقتصادی گردشگری به سرعت به جرگه گردشگری پیوستند و در طی این دهه مقاصد جدیدی در غرب و جنوب کشور به مقاصد گردشگری سنتی ایرانیان افزوده شد، به گونه‌ای که ارائه برخی آمارها همچون حضور 7 میلیون گردشگر نوروزی در استان بوشهر در آخرین نوروز پیش از ظهور ویروس منحوس کرونا نشان می‌داد که اشتیاق ایرانیان به سفر بسیار زیاد است. با این‌حال ظهور ویروس کرونا به یک‌باره این بازار بزرگ را دچار رکود کرد و بسیاری از دست اندرکاران سفرهای نوروزی که به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم از مواهب اقتصادی سفر بهره‌مند می‌شدند دچار معضلات فراوانی شدند.
با این حال به نظر می‌رسد برنامه‌ریزان صنعت گردشگری همانند بسیاری از برنامه‌ریزان در سایر صنایع در جهان با طولانی شدن شیوع این بیماری توانسته‌اند با آشنایی با تبعات مختلف آن و آگاهی از بسیاری از مشکلات به وجود آمده به واسطه این بیماری، راهبردها و راهکارهای مناسبی را برای برون رفت از این بحران‌ها ارائه کنند.
حال به نظر می‌رسد با توجه به این‌که 2 سال است که ایرانیان نوروز خود را با کرونا آغاز می‌کنند، زمان مناسبی فراهم شده تا برنامه‌ریزان صنعت گردشگری با بررسی دقیق رشد شتابنده گردشگری داخلی در طی 15 سال گذشته، نقاط قوت و ضعف آن را شناخته و نسبت به حل معظلات ناشی از آن اقدام کنند.
یکی از مهم‌ترین معضلات گردشگری داخلی، اجرای سفرهای انبوه است که تبعات منفی آن از منظر زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی و حتی اقتصادی برای برخی جوامع میزبان پدید آمده، و این در حالی است که سابقه سفرهای انبوه حداقل در بخش‌های شمالی کشور به دهه 30 و 40 خورشیدی باز می‌گردد، با توجه به سفر وزیر محترم میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی که در اوایل اسفندماه سال گذشته به اصفهان، همراه با وزیر گردشگری ونزوئلا انجام شد و مصاحبه ایشان با اصحاب رسانه مبنی بر این‌که سفر با تور و سفر همراه با اقامت در هتل‌ها مد نظر وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است، به نظر می‌رسد حداقل در حوزه برنامه‌ریزی، هم اکنون زمان مناسبی است تا زیر ساخت‌های صنعت گردشگری در حوزه‌های اقامتی و یا سفرهای استاندارد به وسیله تور بررسی و سیاست‌گذاری مناسبی در حوزه جایگزینی تدریجی آنها به جای سفرهای انبوه در حد امکان اندیشیده شده و سپس راهبردها و راهکارهای مناسب در این زمینه در طول سال جدید ارائه شود، با پایان حضور این میهمان ناخوانده در جامعه جهانی به نظر می‌رسد که تمام جهان با سونامی سفر مواجه شده و در این میان ایرانیان مشتاق نیز همچنان با تکیه بر گونه سفرهای انبوه به‌صورت گسترده به سفر می‌پردازند که مسلما بررسی تبعات آن از توان علمی نگارنده این سطور خارج است.
پس بکوشیم تا تهدیدهای این چنینی را حداقل از منظر برنامه‌ریزی به یک فرصت برای آینده بدل کنیم.
انتهای پیام/
