کیانفر میرعالی، فعال گردشگری در یادداشتی نوشت: اندیمشک، شهری که ریشه‌هایش در خاک حاصلخیز دشت خوزستان گره خورده است، هر ساله با فرا رسیدن فصل پاییز، نه تنها شاهد تغییر رنگ برگ درختان و وزش نسیم خنک پاییزی است، بلکه عطر و طعم دل‌انگیز انار، میوه‌ای که به حق «میوه بهشتی» نام گرفته، در فضای این دیار پراکنده می‌شود.

دومین جشن انار شهرستان اندیمشک، بیش از یک رویداد صرفاً مذهبی یا فرهنگی، جلوه‌ای از پیوند عمیق مردمان این منطقه با طبیعت، سنت‌ها و میراث گذشتگانشان است. این جشن، نمادی از شکرگزاری برای نعمتی است که خداوند به بندگانش ارزانی داشته و تلاش و زحمتی است که باغداران این منطقه برای به ثمر نشاندن این میوه ارزشمند متحمل می‌شوند.

در روزها و ساعت‌های منتهی به برگزاری جشن انار در اندیمشک، شور و شوقی وصف‌ناپذیر در تمام شهر و روستاهای اطراف موج می‌زد. این تکاپو، نه تنها برای آماده‌سازی مقدمات جشن، بلکه نشان‌دهنده اوج فصل برداشت، این میوه خوش‌رنگ و لعاب بود.

 هر ساله، از حدود ۲۰ شهریور ماه، ساکنین دیار اندیمشک، خصوصا در مناطقی که به کشت و پرورش انار شهرت دارند، شروع به «انار تکانی» می‌کنند. این فرایند، که به معنای برداشت دستی دانه‌های انار از شاخه‌های درختان است، فعالیتی زمان‌بر و نیازمند دقت و مهارت فراوان است. درختان انار، که گویی باغچه‌های کوچکی از یاقوت‌های سرخ را بر شاخه‌های خود آویخته‌اند، به تدریج با دستان زحمتکش باغداران خالی می‌شوند.

 فصل برداشت، رویدادی طولانی‌مدت است که معمولاً تا ۲۰ مهرماه یا حتی بیشتر ادامه می‌یابد. این گستردگی زمانی، ناشی از تنوع ارقام انار، شرایط آب و هوایی منطقه، و گاهی نیاز به برداشت در مراحل مختلف رسیدگی میوه‌ها برای مصارف گوناگون است. در طول این مدت، باغ‌ها و منازل مسکونی مملو از عطر دل‌انگیز انار است و رنگ سرخ آن، جلوه‌ای خاص به محیط می‌بخشد.

در وصف انار، گفته می‌شود که «یک میوه ی بهشتی است». این تشبیه، نه تنها به زیبایی ظاهری و طعم دلپذیر انار اشاره دارد، بلکه به خواص بی‌نظیر و ارزش غذایی آن نیز مربوط می‌شود. اما پرسش اینجاست که این میوه بهشتی در اندیمشک، در کجا یافت می‌شود؟ در پاسخ می‌توان گفت: در منطقه‌ای است که مردمان اندیمشک آن را «بهشتی بنام منگره» می‌نامند.

منگره، منطقه‌ای حاصلخیز و خوش آب و هوای شمال اندیمشک است که شرایط ایده‌آلی برای کشت و پرورش درختان انار فراهم کرده است که از ورودی آن یعنی «پاریاب» و «پشت پره» و «چپکاب» شروع و تا «سرتپ دورق» ادامه دارد. خاک غنی، دسترسی به منابع آبی مناسب، و اقلیم خاص این منطقه، باعث شده تا انارهای تولید شده در منگره، از کیفیت، طعم، و عطر بی‌نظیری برخوردار باشند. این منطقه، بهشت کوچکی است که انارهای سرخ و آبدارش، بخشی از هویت فرهنگی و اقتصادی آن را تشکیل می‌دهند.

از سنت‌های کهن و دیرینه این منطقه می‌توان  به  آب  انار با «وتیر» (یا ورآمدی) و «پیاز داغ» اشاره کرد که به پیوند پاییز و انار نیز مرسوم است.

در گذشته‌های نه چندان دور، سنت‌هایی دلنشین با آمدن پاییز و برداشت انار گره خورده بود. مرسوم بود که با آمدن فصل خنک پاییز و وزش «باد سهیل» (یکی از بادهای پاییزی که نشانگر شروع رسیدن میوه‌هاست)، انارها کاملاً رسیده و ترش و شیرین می‌شدند. این زمان، بهترین فرصت برای لذت بردن از طعم اصیل انار بود.

یکی از سنت‌های جالب و پرطرفدار در آن دوران، تهیه نوعی غذای سنتی بود که در آن آب انار را با «پیاز داغ» مخلوط می‌کردند. پیاز داغ، که با تفت دادن پیاز در روغن تهیه می‌شد، طعمی تند و خوشایند به غذای نهایی می‌بخشید. سپس، این مخلوط آب انار و پیاز داغ را با نان محلی و معروف به «وتیر» (یا ورآمدی) تلیت می‌کردند. (این ترکیب یعنی تلیت انار با پیاز داغ و نان وتیر) غذایی ساده اما سرشار از طعم و عطر بود که با عشق و علاقه نوش جان می‌شد. این سنت، نه تنها نمایانگر هوشمندی زنان خانه‌دار در استفاده بهینه از محصولات فصلی و ارگانیک بود، بلکه بخشی از خاطرات شیرین نسل‌های گذشته را نیز در خود حفظ می کرد.

در گذشته، ابزار اصلی باغداران برای برداشت انار، چاقویی مخصوص بود که در زبان محلی به آن «رونجه» گفته می‌شد. این چاقو، با تیغه‌ای منحنی و تیز، برای شکافتن پوست ضخیم انار و جدا کردن دانه‌ها از شاخه به کار می‌رفت.

یکی از نشانه‌های بارز روستانشینان باغدار در فصل برداشت انار، دستانی بود که «سیاه» شده بودند. این سیاهی، نه ناشی از کثیفی، بلکه حاصل برخورد مستقیم «اسید انار» با پوست دست بود. هنگام استفاده از «رونجه» برای شکافتن انار، مقداری از شیره یا اسید طبیعی موجود در پوست انار با چاقو به دست باغدار منتقل می‌شد و با گذشت زمان و تکرار این عمل، پوست دست تیره‌تر یا سیاه می‌شد. این سیاهی، نه تنها نشانه‌ای از کار و تلاش بی‌وقفه باغدار، بلکه یادآور ارتباط مستقیم او با میوه‌ای بود که با عشق و زحمت فراوان آن را پرورش داده بود. این دست‌های سیاه، قصه‌ی صبر، پشتکار، و سخاوت طبیعت را روایت می‌کردند.

جشن انار در اندیمشک، بیش از یک گردهمایی ساده، رویدادی چندوجهی است که بر ابعاد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی منطقه تأثیر بسزایی دارد.

انار، به عنوان میوه‌ای با ارزش غذایی و نمادین بالا، بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت فرهنگی منگره‌ی اندیمشک محسوب می‌شود. سنت‌های مرتبط با برداشت، مصرف، و جشن این میوه، نسل به نسل منتقل شده و پیوند مردم این منطقه با میراث گذشتگانشان را تقویت می‌کند.

فصل برداشت انار و جشن‌های مرتبط با آن، به شرطی که زیرساخت‌های این مهم فراهم شوند، می‌تواند فرصتی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی باشد، آشنایی با شیوه‌های سنتی برداشت، چشیدن طعم انار در محل تولید، و تجربه فرهنگ بومی منطقه، تجربه‌ای منحصر به فرد برای بازدیدکنندگان خواهد بود.

انتهای پیام/