خسرو احمدی خویی، کارشناس میراث فرهنگی در یادداشتی نوشت: در گذر زمان، مجموعه‌های زیستی مختلف متناسب با ساختار و شرایط محیطی پیرامون خود شکل گرفته و به‌تدریج گسترش یافته‌اند.

سکونتگاه‌ها نیز تحت تأثیر نوع فعالیت‌های انسانی و شیوه زندگی ساکنان ایجاد شده و در پهنه دشت‌ها و کوه‌ها پراکنده شده‌اند.

از جمله این سکونتگاه‌ها، دهکده‌هایی هستند که در مسیر کوچ عشایر و در دل کوهپایه‌های زاگرس شکل گرفته و تاریخ و فرهنگ ویژه‌ای را حفظ کرده‌اند.

روستای تاریخی سرآقاسید شهرستان کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری نمونه‌ای ارزشمند از این‌گونه سکونتگاه‌ها به‌شمار می‌رود.

این روستا دارای بافتی منحصربه‌فرد است و ویژگی‌های معماری خاص، خصیصه‌های بومی، فرهنگی و جلوه‌های بصری چشمگیری دارد.

این سکونتگاه در استان چهارمحال و بختیاری، شهرستان کوهرنگ، بخش مرکزی و دهستان میان‌کوهی موگویی واقع شده است و دسترسی به آن از شهرکرد مرکز استان حدود ۱۳۰ کیلومتر فاصله دارد.

برای رسیدن به این روستا، پس از عبور از چلگرد، مسیر به سمت روستای سنگی شیخ‌علیخان ادامه می‌یابد و سپس جاده آسفالته تا غار یخی و استثنایی چما امتداد دارد، ادامه مسیر از این نقطه به بعد، به‌طور کامل خاکی است و به روستای سرآقاسید می‌رسد.

هسته اولیه آبادی این روستا، فرمی متراکم و پلکانی دارد که با بستر طبیعی منطقه و شکل صخره‌ها و مسیر آبراهه‌ها هماهنگ است.

این ساختار از بخش جنوبی و اطراف امام‌زاده آغاز شده و تا بخش‌های شمالی کوه هفت‌تنان گسترش یافته است.

وجود امامزاده سیدعیسی، چشمه‌های پرآب و حوضچه‌های نمک از عوامل اصلی شکل‌گیری و توسعه این مجموعه تاریخی به‌شمار می‌رود.

معماری پلکانی روستای سرآقاسید شهرستان کوهرنگ، علاوه بر اینکه به‌دلیل محدودیت زمین و بهره‌برداری حداکثری از فضای کوهپایه ایجاد شده است، یادآور سبک زندگی دیرینه کوچ‌نشینی در این منطقه نیز هست.

به‌علت ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، این روستای پلکانی به «ماسوله زاگرس» شهرت یافته و در ۱۰ آبان‌ماه ۱۴۰۰ با شماره ۳۳۵۰۷ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.

این ثبت، نشان‌دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی این روستا و گامی مهم در راستای حفاظت از این گنجینه ارزشمند است.

بی‌تردید سرآقاسید شهرستان کوهرنگ یکی از معدود دهکده‌هایی است که چشم‌انداز فرهنگی و جلوه‌های بصری ویژه‌ای دارد.

ساختار پلکانی، قرارگیری در دل محیط دست‌نخورده زاگرس، سازگاری با توپوگرافی منطقه و بهره‌مندی از افق‌های فرهنگی متنوع، باعث شده است تا این سکونتگاه از منظر باستان‌شناسان و پژوهشگران معماری، بسیار ارزشمند قلمداد شود.

با این حال، متأسفانه در سال‌های اخیر برخی خانه‌ها در جریان بازسازی و مقاوم‌سازی دچار آسیب شده‌اند، برخی اهالی برای بازسازی از مصالح ناسازگار مانند بلوک سیمانی، ستون‌های بتنی، یونولیت و نماهای سرامیکی استفاده کرده‌اند.

این عناصر، سیمای بومی روستا را مخدوش و به کالبد سنتی آن که از چوب، سنگ و گل ساخته شده و با طبیعت منطقه هم‌پیوند بوده، آسیب وارد کرده‌اند.

پیامد ادامه این روند، هر سال شدت بیشتری یافته است و می‌تواند منجر به از بین رفتن سرمایه‌های فرهنگی، کاهش اصالت بومی و کم شدن روند جذب گردشگران شود.

به‌جای رویکرد ایستا و موزه‌ای به بافت روستا، پیشنهاد می‌شود که با انتخابی آگاهانه و خلاقانه‌ با تدوین طرح‌های مؤثر برای جلوگیری از فرسایش بافت و ارائه الگوهایی به‌منظور ساخت‌وسازهای آینده، ویژگی‌های کالبدی و فضایی آن حفظ شود تا زندگی و حیات روستا ادامه یابد.

در این رابطه آموزش اهالی و آشنا کردن آنان با مقوله میراث‌فرهنگی و گردشگری، ایجاد پایگاه ویژه بافت تاریخی، تدوین الگوهای معماری سازگار با شرایط موجود و اعمال نظارت دقیق بر ساخت‌وساز و مرمت بناها می‌تواند در حفاظت هرچه بیشتر این میراث ارزشمند مؤثر باشد.

هرگونه کوتاهی و تعلل در این زمینه می‌تواند به فرسایش تدریجی بافت منجر شود، مشکلات را دوچندان و بحران جدی برای کالبد تاریخی سرآقاسید ایجاد کند.

انتهای پیام/