میراث‌‍‌آریا: این آثار در غارهای باستانی مناطق شهرستان‌های شهرکرد، اردل و لردگان به‌دست آمده و مورد مطالعه قرار گرفته که حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار سال قدمت دارد.

بردگوری‌ها (گورستان‌های دسته جمعی)، راه‌های پلکانی سنگی، سنگ نبشته‌ها، شیرهای سنگی و کاروان‌سراهای سنگی از آثار سنگی دوران الیمایی و ساسانیان بوده که اکنون جزو آثار باستانی مورد محافظت قرار گرفته است.

شیرهای سنگی به‌نسبت پابرجا در گورستان‌های شهرستان‌های فارسان، کوهرنگ، اردل و کیار در واقع میراثی هستند که از زمان قاجاریه در میان بختیاری‌ها برجای مانده است.

شیر سنگی حکایت از تشبیه شجاعت و دلیری ایلخان، جنگجویان، سوارکاران، خوانین، کلانتران، کدخدایان و بزرگان طوایف بختیاری به شیر دارد.

به‌همین دلیل با درگذشت یکی از این بزرگان، شیر سنگی از سوی سنگ‌تراش‌های محلی ساخته و بر سر قبور این بزرگان نصب و بر روی بدنه شیرهای سنگی اشکالی همچون شمشیر، تفنگ و اسب به‌همراه مشخصات فرد فوت شده حکاکی می‌شد.

در واقع شیرهای سنگی بر قبور جنگاوران و کشته‌شدگان در جنگ‌ها، یادآور مردانی است که تاریخ پرفراز و نشیب قوم‌شان را در قالبی اسطوره‌ای به‌نام خود زینت داده و در دل خاک نهفته‌اند.

ابزارکار حجاری و سنگ‌تراشی همان ابزار سنتی و اولیه‌ای بوده کــه قرن‌ها پیش مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

انواع پُتک، چکش‌های سنگین و نیمه‌سنگین، قلم‌های فولادی با لبه‌های الماسی که بنا به نوع کاربرد به‌صورت دست‌ساز ساخته می‌شود.

به‌علت مصرف نشدن تولیدات سنگی در منطقه از سوی عموم مردم، تولید مصنوعات سنگی منحصر به گرفتن سفارش در تعدادی اندک از مناطق روستایی و عشایری است.

برای تولید مصنوعات سنگی در چهارمحال و بختیاری، پس از حمل سنگ مورد نیاز به محل کارگاه‌ها ابتدا شکل اولیه و آناتومی آن طراحی و سپس به‌وسیله قلم و چَکُش نسبت به تکمیل اشکال و اندام آن اقدام می‌شود.

بیشتر طرح‌ها و اشکال در سنگ‌تراشی و ساخت احجام سنگی به‌صورت هندسی و انتزاعی است.

یکی از آیین‌های موجود در فرهنگ مردمان چهارمحال و بختیاری به‌خصوص بختیاری‌ها، قرار دادن شیرسنگ (بردشیر) بر مزار چهره‌های ماندگار، سرشناس، بزرگ و بنام ایل بوده است.

بردشیر (شیرسنگی) نماد شجاعت، دلاوری، میدان‌داری و صفات و ویژگی‌های برجسته‌ای چون هنرمندی در شکار، تیراندازی، جنگ و سوارکاری فردی به شمار می‌رود.

شیرسنگی اسلامی در مناطق چهارمحال و بختیاری و خوزستان و اطراف دیده می‌شود و هفشجان در شهرستان شهرکرد مهم‌ترین مرکز ساخت شیرسنگی از ابتدا تاکنون بوده و غالب استفاده برای افراد شجاع چهارمحالی و نیز مردم ایل بختیاری است.

قدیمی‌ترین شیرِ سنگی موجود در چهارمحال و بختیاری، مربوط به «عبدالحمید بن ابراهیم هفشجانی» در سال ۱۰۱۳ هجری‌قمری (۴۳۵ سال پیش) مربوط به دوره صفویه است و به طور یقین نمونه‌های کهن‌تر اسلامی در این خاستگاه وجود داشته‌اند.

همچنین شیر سنگی «امامزاده احمد اصفهان» متعلق به شاه اسماعیل صفوی از مصادیق ابتدایی شیرسنگی صفوی است.

قدمت و زیبایی سنگ قبرها و شیرهای سنگی در قبرستان هفشجان باعث شد تا این قبرستان در سال ۱۳۸۱ با عنوان قبور قدیمی به شماره ۵۹۹۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شود.

آثار سنگ‌تراشان هفشجانی در بناهای تاریخی به‌خصوص قلعه‌ها، پل‌ها و اماکن عمومی مانند حمام‌ها و مساجد در قالب ازاره‌های سنگی، سرستون‌ها و پاستون‌ها همچنان پابرجا و استوار است.

انواع حجاری در هفشجان به حکاکی روی سنگ، سنگ‌تراشی، احجام‌سنگی، مرصع سنگ، برجسته و نیم‌برجسته تقسیم می‌شود.

برای به‌دست آوردن و خرید شیرهای سنگی در قالب‌های مختلف و سایر احجام سنگی می‌توان به بازار سنگ‌تراشان هفشجان واقع در خیابان شهید چمران (محله سنگ‌تراش‌ها) مراجعه کرد.

خانواده باقری‌ از مشهورترین سنگ‌تراشان هفشجان هستند که ۷۰۰ سال سابقه فعالیت در این زمینه دارند.

صنایع‌دستی سنگی اولویت مردم نیست

یکی از هنرمندان سنگ‌تراشی و حجاری هفشجان شهرستان شهرکرد گفت: تولیدات سنگی و حجاری در صنایع‌دستی دیگر از اولویت بین مردم برخوردار نیست.

محمد باقری هفشجانی تأکید کرد: با توجه به گرانی‌های اخیر و کاهش قدرت خرید مردم متأسفانه سفارش تولیدات صنایع‌دستی سنگی بسیار کم شده است.

او افزود: سنگ‌تراشان هفشجان قیمت تولیدات خود را با همان نرخ سال‌های گذشته عرضه می‌کنند اما باز هم میزان فروش آن‌ها نسبت به قبل از نصف هم کمتر شده است.

باقری تصریح کرد: البته هزینه‌های تولید مصنوعات سنگی، حجاری و سنگ‌تراشی در سال‌های اخیر نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته و ثابت ماندن قیمت فروش تنها با کاهش حاشیه سود تولیدکنندگان امکان‌پذیر بوده است.

او یادآور شد: در بین انواع تولیدات سنگی و حجاری هم‌اینک شیرسنگی، هاون، سنگ قبر و آردچی (آسیاب‌دستی) طرفداران بیشتری دارد.

سنگ‌تراشی از رشته‌های بومی صنایع دستی چهارمحال و بختیاری است

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری گفت: سنگ‌تراشی و حجاری به‌جای مانده از دوران سنگی یکی از رشته‌های بومی این استان است که پیشینه آن به قرن‌های متمادی برمی‌گردد.

علیرضا جیلان تأکید کرد: این هنرصنعت از دوران قدیم در تمامی مصنوعات و ابزار کار مورد نیاز شامل سنگ‌های آسیاب، آردچی، ناودان، هاون، انواع شیرهای سنگی و غیره ساخته می‌شد.

او افزود: اما متأسفانه به علت‌های مختلف بیشتر مصنوعات سنگی مورد استفاده گسترده مردم قرار نگرفته است و تنها در مناطق عشایری و روستاهای دوردست به‌صورت محدود کاربری و مصرف دارد.

جیلان تصریح کرد: مرکز مهم حجاری و سنگ‌تراشی در شهرهای شهرکرد، هفشجان و فارسان بوده است که بیشتر صنعت‌گران این رشته هم‌اکنون به‌صورت محدود و براساس سفارش اقدام به تولید انواع مصنوعات سنگی شامل هاون، شیرهای سنگی، ناودان و آردچی می‌کنند.

او شیر سنگی را یکی از مهم‌ترین و پُرطرفدارترین صنایع‌دستی حوزه حجاری و سنگ‌تراشی چهارمحال و بختیاری دانست و یادآور شد: شیرهای سنگی نمادی از شجاعت و دلاوری است.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری اضافه کرد: هرگاه بزرگی از منطقه‌ای (به‌خصوص در مناطق بختیاری) فوت می‌کرد به فراخور کِسوَت و جایگاه وی، شیرسنگی منقوش به خنجر و اسب و در صورتی که شخصیت مذهبی و علمی داشته در پهلوی شیرسنگی عبارت‌های «لا اله الا الله» و «محمداً رسول‌الله» مزین می‌شد که این رسم هنوز هم در مناطق عشایری و روستایی وجود دارد.

او گفت: در ساخت و تراش شیرهای سنگی از سنگ‌های بومی معروف به «بُزلَر» استفاده می‌شود.

جیلان تأکید کرد: سنگ «بُزلَر» در اطراف هفشجان وجود دارد و بدون هیچ‌گونه پرداخت وجه محدودیت به کارگاه‌ها حمل می‌شود.

انتهای پیام/