بهنود گوهربین، متخصص برجسته آرایههای معماری و عضو شورای فنی میراثفرهنگی، که تحقیق و تدوین پرونده ملی «مهارت آینهکاری در معماری ایرانی» را برعهده داشته است، در گفتوگو با خبرنگار میراثآریا تاکید کرد: گستره کاربرد آینهکاری و نبوغ ایرانیان در ارتقای این هنر، آن را به یکی از شاخصترین مهارتهای معماری ایرانی تبدیل کرده است؛ مهارتی که برخلاف نمونههای اروپایی، از ظرفیتهای پیچیده هندسه ایرانی، آرایههای گچی و نظامهای بصری معماری بهره میبرد و در هیچ نقطهای از جهان مشابه ندارد.
وی با بیان اینکه آینهکاری تنها هنر معماری ایران است که از دوره صفوی تا امروز بدون گسست در طیف وسیعی از بناهای مذهبی، خانههای تاریخی و کاخها استمرار یافته، افزود: از دوره قاجار به بعد، آینهکاری بهویژه در بناهای مذهبی رواج گستردهای پیدا کرد و امروز نیز در قالبهای سنتی و مدرن، یکی از مؤلفههای اثرگذار معماری ایرانی محسوب میشود.
ایرانیان، آینه را از یک ماده تزئینی به یک نظام هندسی ـ هنری تبدیل کردند
گوهربین با اشاره به خاستگاه اروپایی آینهکاری، توضیح داد: هنگامیکه شیشه و آینه جام در قرون ۱۵ و ۱۶ میلادی از ونیز وارد ایران شد، اروپاییها آینه را صرفا بهصورت صفحات تخت بر دیوار کاخها نصب میکردند. اما ایرانیان با بهرهگیری از هندسه، گچبری و نظامهای آرایهای معماری، این ماده تزئینی را به یک نظام هنری پیچیده و کاملا ایرانی تبدیل کردند.
به گفته این پژوهشگر، آینهکاری ایرانی مجموعهای از نقشمایهها، رنگها، تکنیکها و تلفیقهای هوشمندانه است که یک «سیستم فرهنگی ـ هنری» را شکل میدهد؛ سیستمی که نهتنها مشابه خارجی ندارد، بلکه خود منشأ تولد چند هنر مستقل شده است.
وی در تشریح این میراث افزود: رودرزی (درزبری یا کپبری)، ساخت آینههای محدب و شیوههای «توگچی» یا «نگینی» تنها بخشی از هنرهایی است که از دل آینهکاری ایرانی زاده شدهاند. در دوره معاصر نیز تکنیکهای نوینی مانند آینهکاری آبشاری، هندسی معرقبری و گلبری به توسعه این مهارت کمک کردهاند.
آینهکاری؛ هنر زندهای که در میان جوانان و هنرمندان محبوبیت روزافزون دارد
گوهربین با تاکید بر محبوبیت تاریخی این هنر گفت: آینهکاری از همان آغاز، جایگاه ویژهای نزد هنرمندان، مردم و پادشاهان یافت و امروز نیز یکی از محبوبترین آرایههای معماری محسوب میشود.
وی دشواری پژوهش این پرونده را پراکندگی استادکاران و تنوع چشمگیر شیوهها در سراسر کشور دانست و افزود: همین گستردگی نشان میدهد آینهکاری نه میراثی منجمد، بلکه یک هنر زنده است؛ هرچند برخی شیوههای قدیمی مانند رودرزی از اواخر قاجار و اوایل پهلوی رو به فراموشی رفتهاند.
او با بیان اینکه جوانان علاقه فراوانی به فراگیری این هنر دارند و آموزشگاههای متعدد شیوههای سنتی و مدرن آن را تدریس میکنند، بازتاب آینهکاری در هنر معاصر را نشانهای از ظرفیتهای این مهارت دانست و افزود: آثار منیر شاهرودی فرمانفرمائیان نمونهای برجسته از پیوند نقشمایههای سنتی با هندسه مدرن است؛ آثاری که در آن شکست و حفره، رکن زیباییشناسی ایرانی ـ اسلامی را در قالبی معاصر بازآفرینی میکند.
ثبتجهانی؛ بسترساز توجه بینالمللی، توسعه آموزش و افزایش ارزآوری
این متخصص آرایههای معماری با اشاره به اهمیت ثبت جهانی این هنر، گفت: ممکن است ثبت جهانی در داخل کشور تغییرات محسوس فوری ایجاد نکند، اما در سطح بینالمللی، ارزش حیاتی دارد. آینهکاری همراه با کاربندی، رسمیبندی، مقرنس و گچبری، حاصل دانش مهندسی، ذوق زیباشناختی و مهارتهای چند هزار ساله ایرانیان است، و معرفی آن به جهان میتواند توجه جهانی، توسعه آموزشهای تخصصی در خارج از کشور و ظرفیتهای تازه ارزآوری را فراهم کند.
وی ثبتجهانی هنرهای معماری ایرانی را یک ضرورت فرهنگی دانست و افزود: بسیاری از آرایههای معماری مانند کاشیکاری و طیف گسترده نقوش و رنگهای معماری ایرانی نیز شایستگی ثبتجهانی دارند و باید برای آنها پروندههای مستقل تهیه شود.
تهدیدهای پیشِروی هنرهای سنتی
گوهربین در پایان، کمبود بودجه، محدودیت امکانات و کاهش رفاه عمومی را از مهمترین تهدیدهای هنرهای سنتی از جمله آینهکاری عنوان کرد و افزود: بدون توجه پایدار و سرمایهگذاری فرهنگی، بخشی از این میراث ارزشمند ممکن است در معرض فرسایش و از دست رفتن قرار گیرد.
انتهای پیام/
نظر شما