ملیحه فخاری، کارشناس صنایع دستی در یادداشتی نوشت: در جغرافیای فرهنگی ایران، هنرهایی وجود دارند که نهتنها یک مهارت دستی، بلکه روایتی زنده از زیست، صبوری و هویت مردم یک سرزمیناند. نساجی سنتی یا کاربافی از جمله همین هنرهاست؛ هنری که تار و پود آن با زندگی مردمان کویر درهم تنیده و قرنهاست نقش خود را در اقتصاد، فرهنگ و معیشت مناطق مرکزی ایران ایفا کرده است. ثبت ملی شهر اردکان به عنوان شهر ملی نساجی سنتی (کاربافی)، گامی مهم در مسیر پاسداشت و بازشناسی این میراث ارزشمند به شمار میرود.
کاربافی در استان یزد، پیشینهای عمیق و ریشهدار دارد؛ پیشینهای که حاصل سازگاری هوشمندانه انسان با اقلیم کویری، نیازهای معیشتی و ذوق هنری مردمان این دیار است. تولید پارچههای دستباف، حولهها، چادرشبها و منسوجات سنتی، نهتنها پاسخگوی نیازهای روزمره بوده، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و سبک زندگی مردم را شکل داده است. این هنر، طی نسلها بهصورت سینهبهسینه منتقل شده و امروز نیز با وجود همه تحولات صنعتی، همچنان نشانههایی روشن از حیات و پویایی آن دیده میشود.
در این میان، اردکان بهعنوان یکی از کانونهای شاخص نساجی سنتی در یزد، نقش مهمی در تداوم و ماندگاری هنر کاربافی داشته است. استمرار فعالیت کارگاههای سنتی، حضور استادکاران بومی، حفظ شیوههای اصیل بافت و پیوند این هنر با زندگی روزمره مردم، مجموعهای از شاخصها را شکل داده که در نهایت به ثبت ملی اردکان در این حوزه انجامیده است. این ثبت، نه یک عنوان نمادین، بلکه نتیجه سالها تلاش، استمرار و وفاداری به یک میراث کهن است.
ثبت ملی اردکان به عنوان شهر ملی نساجی سنتی، فرصتی تازه برای بازتعریف جایگاه این هنر در معادلات فرهنگی و اقتصادی استان یزد فراهم میکند. این رویداد میتواند زمینهساز برنامهریزی هدفمند برای صیانت از دانش بومی، حمایت از هنرمندان، توسعه آموزشهای تخصصی و ایجاد پیوند مؤثر میان صنایعدستی و گردشگری فرهنگی باشد. تجربه نشان داده است که هرگاه یک هنر سنتی در قالب برنامهای منسجم و با نگاه توسعهمحور مورد توجه قرار گیرد، میتواند به عاملی مؤثر در اشتغالزایی، ماندگاری جمعیت محلی و تقویت هویت منطقهای تبدیل شود.
در عین حال، باید توجه داشت که نساجی سنتی در استان یزد، یک میراث مشترک و گسترده است که در شهرهای مختلف این استان ریشه دارد. میبد نیز از جمله مناطقی است که هنر کاربافی در آن سابقهای دیرینه داشته و هنرمندان این شهر، سهمی ارزشمند در حفظ و تداوم این هنر ایفا کردهاند. وجود چنین پیشینهای نشان میدهد که ثبت ملی اردکان، نه در تقابل، بلکه در امتداد یک جریان فرهنگی فراگیر در استان یزد قابل تحلیل است؛ جریانی که میتواند با همافزایی میان شهرهای فعال در این حوزه، به تقویت جایگاه نساجی سنتی یزد در سطح ملی منجر شود.
از منظر گردشگری فرهنگی، ثبت ملی شهرها و هنرهای سنتی، یکی از مؤثرترین ابزارها برای معرفی هویت بومی به مخاطبان داخلی و خارجی است. یزد بهعنوان نخستین شهر تاریخی ثبت جهانی ایران، ظرفیتهای کمنظیری در این حوزه دارد و نساجی سنتی، در کنار دیگر هنرهای بومی، میتواند بخشی مهم از روایت فرهنگی این استان را شکل دهد. کارگاههای فعال کاربافی، نمایش زنده فرآیند تولید، فروش محصولات اصیل و ارتباط مستقیم گردشگران با هنرمندان، از جمله ظرفیتهایی است که میتواند تجربهای ماندگار و متفاوت برای بازدیدکنندگان رقم بزند.
ثبت اردکان به عنوان شهر ملی نساجی سنتی، همچنین پیام روشنی برای نسل جوان دارد؛ پیامی مبنی بر اینکه میراث گذشتگان، میتواند سرمایه امروز و فردای آنان باشد. زمانی که یک هنر بومی مورد شناسایی و حمایت رسمی قرار میگیرد، مسیر برای آموزش، نوآوری و تطبیق آن با نیازهای معاصر هموارتر میشود و این خود، عاملی مهم در جلوگیری از فراموشی و گسست نسلی است.
در نهایت، این ثبت ملی را میتوان نقطه عطفی در مسیر صیانت از میراث ناملموس استان یزد دانست؛ مسیری که با تکیه بر دانش بومی، احترام به پیشکسوتان و نگاه آیندهمحور، میتواند به احیای هرچه بیشتر هنر کاربافی بینجامد. اردکان امروز بهعنوان شهر ملی نساجی سنتی شناخته میشود، اما آنچه بیش از یک عنوان اهمیت دارد، حیات جاری هنری است که تار و پود هویت کویرنشینان یزد را قرنهاست به هم پیوند داده است؛ هنری که با همدلی و همافزایی، میتواند جایگاه شایسته خود را در سپهر فرهنگی کشور بیش از پیش تثبیت کند.
انتهای پیام/
نظر شما