ابوریحان بیرونی دانشمند نام‌آور ایرانی از یلدا با عنوان میلاد خورشید یاد می‌کرد. آیین‌های یلدا در دهه‌های پیشین هم‌چنین با عنوان شب چله در میان مردم ایران رواج داشته و البته در اقوام مختلف این سرزمین نام‌های دیگری نیز بر آن گذاشته‌اند.

 این آیین که 500 سال پیش از میلاد مسیح با عنوان شب یلدا شناخته شد در دوره داریوش اول رسمیت پیدا کرد و در تقویم ایرانیان قرار گرفت و تا به امروز به‌عنوان بخشی از فرهنگ مردم ایران ماندگار شده است.

در شب یلدا مردم در کنار یکدیگر با مراسم بانشاط شب را تا پاسی از صبح سپری می‌کنند، همچنین بزرگ‌ترها با داستان‌سرایی‌های کهن و گوش‌نواز سینه‌به‌سینه روایت‌های اساطیری را به نسل بعد منتقل می‌کنند.

در شب چله رسم‌هایی مانند فال حافظ، شاهنامه‌خوانی، مثل گویی و ... به‌عنوان برنامه‌های این شب در بین مردم رواج پیدا کرده است. در این شب از انار به دلیل رنگ سرخ به‌عنوان نماد خورشید و شادی، هندوانه به‌عنوان یک میوه تابستانی و یادآور حرارت و روزهای گرم تابستانی و  تنقلات برای پذیرایی در محافل استفاده می‌شود که هرکدام گویای موضوع خاصی است.

از این سنت بیش از 7هزار سال می‌گذرد و امروز میراث ناملموس یلدا فراتر از مرزهای ایران باستان مطرح‌شده و 2 سال آینده این شب خاص ثبت جهانی خواهد شد. امروز بیش از هر زمان دیگری ایرانیان در سرتاسر دنیا طولانی‌ترین شب سال را کنار یکدیگر جشن می‌گیرند تا سرمای طولانی‌ترین شب سال را با گرمای دورهمی دوستانه پشت سر بگذارند.

میراث ملموس و ناملموس هر کشوری به مثابه پشتوانه هویتی و تاریخی آن کشور است و در این مسیر کشورهای مختلف در تلاشند تا با ثبت جهانی آثار فرهنگی و تاریخی خود برنامه‌ریزی مناسبی برای جذب گردشگر داشته باشند.  

وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با توجه به اهمیت حفاظت از میراث ناملموس و در راستای کنوانسیون پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس که در سال ۲۰۰۳ به تصویب رسید. در تلاش است تا در سال 1400 (2021) پرونده شب یلدا را در یونسکو به تصویب برساند. پیش از این ایران با ثبت 13 میراث ناملموس از این منظر رتبه هفتم جهان و چهارم آسیا را داشت و اخیرا با ثبت جهانی مهارت ساخت و نواختن دوتار ایرانی در چهاردهمین اجلاس کمیته میراث ناملموس جهانی در کلمبیا، شمار میراث جهانی ناملموس ما به 14 مورد رسید.

در پایان اما از نقش سازنده مردم در حفظ و صیانت از میراث کهن یلدا باید گفت و در این زمینه همین بس که برخی از افراد کهنسال جامعه رازهای بسیاری از فرهنگ و سنن مختلف را می‌دانند و به‌عنوان روایان این آیین ارزشمند می‌توانند در به سرانجام رساندن ثبت میراث ناملموس جهانی، حفظ و انتقال آن به نسل‌های آینده به‌عنوان حاملان میراث‌فرهنگی کمک شایانی داشته باشند.

*معاون مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایران

**منتشر شده در روزنامه شرق 98/9/30

انتهای پیام/