چیلله یئمک‌لری

مردم برای پذیرایی در این شب بخصوص و همچنین در شب‌چره‌ها، از تخمه آفتاب‌گردان، پشمک، حلوای هویج و  میلاق (انگوری که از دو- سه ماه قبل به‌وسیله نخ‌هایی به‌صورت عمودی به هم‌بسته شده و در محل مناسبی که سرد هم باشد، از سقف‌های چوبی آویزان می‌کنند) استفاده می‌شد. همچنین خشکباری نظیر برگه زردآلو، آلبالوی خشک‌شده، سنجد، بادام، گردو، میوه‌هایی مثل سیب، خربزه‌هایی که به‌صورت ترشی نگهداری می‌شد و سایر خوراکی‌ها برای پذیرایی از مهمانان استفاده می‌شد. در این شب به خاطر طولانی بودنش، مردم با خوردن این خوراکی‌ها و گفتن بایاتی، سعی در گذراندن آن داشتند.

چیلله قارپیزی

هندوانه جزو لاینفک خوراکی‌های \"چیلله گئجه سی\" به شمار می‌رود و به‌نوعی سمبل این شب در آذربایجان است. سابق بر این‌که امکاناتی نظیر سردخانه‌های نگهداری میوه‌ها و همچنین حمل‌ونقل میوه از مناطق گرمسیر به سردسیر وجود نداشت، هندوانه را در محل مخصوص نگهداری کاه و علوفه برای حیوانات که \"سامانلیق\" (کاهدان) می‌نامیدند، نگهداری می‌کردند. بدین ترتیب که چند هندوانه از آخرین برداشت جالیز را انتخاب و در محل‌های مختلف کاهدان می‌گذاشتند و روی آن را به‌دقت می‌پوشاندند. در شب مذکور، هندوانه‌هایی که بهتر از بقیه مانده بود را برای خوردن انتخاب می‌کردند.

خُونچا

در خانواده‌هایی که عضو تازه‌وارد (عروس) داشتند، هدایایی در این شب آماده می‌شد. خانواده داماد نسبت به تهیه خونتا (طَبَقی پر از هدیه) برای عروس اقدام می‌کردند که محتویات آن، هندوانه تزئین شده به بهترین شکل ممکن، تکه‌ای طلا که در توان مالی خانواده داماد باشد، پارچه‌های زیبا و نفیس، شیرینی و... بود. خونچا توسط والدین داماد به خانه عروس آورده می‌شد و طی جشن مختصری با حضور بزرگ‌ترهای خانواده عروس، از والدین وی اجازه می‌گرفتند تا عروس خانم شب چیلله را در خانه داماد میهمان باشد.

تاپماجا و بایاتی خوانی

بزرگ‌ترها برای ایجاد فضای شادی و سرور، مسابقه‌های تاپماجا را دور کرسی راه می‌انداختند، به این صورت که یک \"تاپماجا\" (چیستان) می‌پرسیدند و کسی که پاسخ صحیح می‌داد، برنده بازی بود. همچنین بایاتی ها از اجزای ثابت هر یک از آیین‌ها و رسوم مردم آذربایجان است. در مراسم شب چیلله به دلیل طولانی بودن این شب و گذران وقت، بزرگ‌ترها بایاتی می‌خواندند. گاه نیز مشاعره با بایاتی انجام می‌شد و گاهی هم بزرگ‌ترها با بایاتی برای کوچک‌ترها فال می‌گرفتند. بیشتر بایاتی های مرسوم در شب چیلله از منظومه حیدربابای شهریار انتخاب می‌شد. به‌عنوان‌مثال:

چیلله چیخار بایراما بیر آی قالار

پینتی آرواد قوورمانی قـــورتارار

گئدر باخار گودول ده یارماسینا

باخ فلکین گردش و غوغاسینا

و یا:

قــــاری‌ننه گئجـه نــاغیل دئینـــده

کولک قالخوب قاپ باجانی دؤینده

من قــاییدوب بیرده اوشــاق اولایدیم

بیر گول آچوب اوندان سونرا سولایدیم

***

شب چیلله با تمام زیبایی‌هایش به پایان می‌رسد و خوابی خوش دور کرسی، خاتمه آن خواهد بود. رسوم زیادی از این شب زیبا هنوز پابرجا مانده است.

هرچند خوراکی‌ها تغییر کرده اما هنوز هم هندوانه پای ثابت شب یلداست و هرچند کرسی‌ها جای خود را به رادیاتورها و بخاری‌های گازی داده‌اند، گرمای مهر و محبت خانواده‌ها به‌رغم ماشینی شدن زندگی‌ها هنوز هم پابرجاست.

چیلله گئجه نیز موبارک! (شب یلداتان مبارک)

انتهای پیام/