حسین اصغری ثانی، باستان شناس و دکترای روابط بین‌الملل  در یادداشتی نوشته است: در محیط پیچیده، نوآورانه و رقابتی نظام بین‌الملل، قدرت نرم بیش از هر زمان دیگری در معادلات جهانی نقش‌آفرین شده و «تصویر» و «هویت» ملی کشورها در افکار عمومی جهانیان به یک سرمایه استراتژیک تبدیل شده است. در این چارچوب، دیپلماسی عمومی به‌عنوان ابزار اصلی شکل‌دهی به این تصویر، نقش محوری در سیاست خارجی یافته است. برخلاف دیپلماسی کلاسیک که عمدتاً میان نهادهای رسمی دولت‌ها صورت می‌گیرد، دیپلماسی عمومی ناظر به ارتباط دولت‌ها با ملت‌های دیگر از طریق ابزارهایی چون رسانه، آموزش، فرهنگ، هنر و گردشگری است. در این قالب، کشورها تلاش می‌کنند تصویری مثبت، قابل احترام و الهام‌بخش از خود در افکار عمومی جهان ارائه دهند، تا بدین‌وسیله، منافع ملی خود را از مسیر اقناع و جاذبه تأمین کنند. زین‌سبب افکار عمومی به‌عنوان یک بازیگر مهم دارای اهمیت استراتژیک، در معرض تصاویر هدفمندی قرار دارند که جوهره برندسازی ملت (Nation Branding) هستند. برندسازی ملت به‌عنوان ابزار کلیدی دیپلماسی عمومی؛ بخشی از فرآیند تجاری‌سازی فرهنگ و جامعه و به‌معنای ساخت، اصلاح یا تقویت تصویر عمومی یک کشور در ذهن مخاطبان خارجی است. این فرآیند، ترکیبی از عناصر فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است که در قالب یک «هویت ملی جذاب و منسجم» عرضه می‌شود. هویت برند، قلمرو گسترده‌ای دارد که می‌توان خلاقیت و نوآوری را به شکل گسترده‌ای در آن اعمال کرد و شامل اساطیر، تاریخ، فرهنگ و داستان‌های ملی – مذهبی...است.

ایران به‌عنوان کهن‌ترین کشور جهان، سرمایه‌ای بی‌نظیر برای دیپلماسی عمومی در اختیار دارد. 28 اثر  ثبت‌شده در فهرست جهانی یونسکو، سنت‌ها و آداب و رسوم، زبان و ادبیات، موسیقی، صنایع‌دستی و معماری ایرانی، همگی مزیت‌هایی برای معرفی یک چهره فاخر، صلح‌دوست و الهام‌بخش از ایران به جهان هستند. همچنین، گردشگری فرهنگی یکی از مهم‌ترین مسیرهای تبلور دیپلماسی عمومی است. هر گردشگری که به ایران می‌آید، عملاً به یک سفیر فرهنگی تبدیل می‌شود. از این‌رو، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، در دولت «وفاق ملی»، نقشی کلیدی در سیاست خارجی غیررسمی جمهوری اسلامی ایفا می‌کند؛ نقشی که آن را می‌توان «بال دوم دیپلماسی عمومی ایران» دانست.

با آغاز به کار دولت «وفاق ملی»، انتخاب دکتر سیدرضا صالحی امیری که پیش‌تر وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس کمیته ملی المپیک ایران نیز بود؛ به‌عنوان وزیر میراث فرهنگی، سلسله سفرهای دیپلماتیک-فرهنگی با هدف تقویت تعاملات فرهنگی ایران آغاز شده است. در همین راستا، سفر به کشورهای مختلف، به‌ویژه همسایگان و مناطق تمدنی هم‌پوش با ایران، به یکی از اولویت‌های کاری ایشان تبدیل شده است.

سفر وزیر میراث فرهنگی به تاجیکستان یک نقطه عطف برای تقویت روابط فرهنگی دو کشور بود. در این سفر، دو طرف برای لغو همه‌جانبه روادید، برقراری پرواز بین دوشنبه پایتخت تاجیکستان و شهرهای مشهد، اصفهان و کیش و برگزاری رویدادهای مشترک فرهنگی توافق کردند. بعد از این سفر، شاهد افزایش حضور گردشگران تاجیک به ایران و تقویت روابط خارجی دو کشور بودیم. همچنین تاجیکستان به یک مقصد مهم برای گردشگران ایرانی تبدیل شد.

همچنین دکتر صالحی‌امیری، در سفر به ازبکستان و دیدار با امید شادیف قائم‌مقام وزیر محیط زیست و رئیس کمیته گردشگری این کشور با اشاره به پیوندهای عمیق تاریخی میان ایران و ازبکستان، خواستار بازتعریف مناسبات دو ملت، فراتر از مناسبات متعارف دیپلماتیک شد. علاوه بر این، وزیر میراث فرهنگی، بر امضای تفاهم نامه جامع و برگزاری رویدادهای مشترک گردشگری، فرهنگی و صنایع دستی بین دو کشور تاکید نمود.

سیدرضا صالحی‌امیری نماینده ویژه رئیس‌جمهوری در واتیکان، در دیدار با وزیر امور خارجه واتیکان، ضمن تأکید بر نقش‌آفرینی ایران در سال ۲۰۲۵ که از سوی پاپ به‌عنوان سال جهانی گردشگری زیارتی نام‌گذاری شده، بر آمادگی ایران برای بازطراحی مسیرهای جهانی زیارتی، تبادل کاروان‌های صلح و گفت‌وگوی ادیان تاکید کرد. او همچنین وجود کلیساهای تاریخی در ایران و گردشگری مذهبی را فرصتی برای بهبود روابط سازنده با جامعه ارامنه توصیف نمود.

دکتر صالحی امیری همچنین در سفر به جمهوری آذربایجان بر تقویت گردشگری و آمادگی ایران برای مرمت آثار تاریخی آذربایجان و ثبت مشترک آثار تاریخی در فهرست یونسکو تاکید نمود.

همچنین سخنرانی وزیر میراث فرهنگی در ششمین اجلاس وزرای گردشگری اکو در ترکیه با محوریت توسعه تعاملات چندجانبه گردشگری، صیانت از میراث‌ فرهنگی مشترک منطقه‌ای، مقابله با ایران‌هراسی و تقویت تصویر ایران در سپهر گردشگری جهانی بود.

اما سفر دکتر صالحی امیری برای شرکت در چهارمین نشست وزرای گردشگری کشورهای عضو گروه D-8 در قاهره را باید یکی از مهم‌ترین رویدادهای سیاست خارجی دولت وفاق ملی قلمداد کرد. از نگاه صالحی‌امیری، روابط ایران و مصر در دوره جدید از چشم‌اندازی بسیار مثبت و با توجه به اشتراکات فرهنگی و تاریخی فراوان میان دو کشور، می‌تواند به الگویی برای همکاری‌های موفق میان کشورهای جهان اسلام تبدیل شود. به نظر می‌رسد آب شدن یخ روابط دو کشور از دستاوردهای این سفر باشد. برخی از رسانه‌های عربی نیز از تغییر نام خیابان خالد اسلامبولی در تهران خبر می‌دهند. اهمیت این سفر در یادداشت آقای وزیر در روزنامه ایران بیشتر انعکاس یافت. دکتر صالحی امیری در این یادداشت به وضوح «گردشگری» را نه‌ فقط صنعتی پویا، بلکه ابزاری راهبردی برای بازآفرینی تصویر ملت‌ها، احیای دیپلماسی فرهنگی و بازیابی شأن تمدنی کشورها قلمداد می‌کند. در همین راستا، حضور ایران در قاهره را بازگشت فعال، هوشمند و تمدنی ایران به مدار دیپلماسی گردشگری جهان توصیف می‌کند. او همچنین ایده «گردشگری به‌مثابه سرمایه نرم» و «سرمایه‌گذاری به‌مثابه توسعه ملی» را در کانون پیشنهاد میزبانی ایران از اولین «مجمع بین‌المللی سرمایه‌گذاری گردشگری D-8 در سال ۲۰۲۶ » تعریف می‌کند و از این منظر، این رویداد را فرصتی برای ارایه تصویر ایران می‌داند.

صالحی‌امیری همچنین در دیدار با معاون ویژه نخست‌وزیر پاکستان در امور میراث ملی و فرهنگ، از ایران به عنوان خانه دوم زائران پاکستانی یاد می‌کند.

آقای وزیر در نشست مشترک با وزیر فرهنگ روسیه نیز بر ضرورت ارتقای سطح همکاری‌های دوجانبه در ابعاد فرهنگی، هنری، گردشگری و موزه‌ای تأکید کرد. در این دیدار، صالحی‌امیری پیشنهادهایی مشخص برای تعمیق همکاری‌ها ارائه کرد و تشکیل کمیته‌ای مشترک برای همکاری در زمینه‌های مرمت آثار تاریخی، تبادل تجارب تخصصی در حوزه موزه‌داری و مدیریت موزه‌ها را سرآغاز همکاری‌های ساختارمند در حوزه میراث‌فرهنگی بین دو کشور قلمداد کرد.

آقای وزیر در جمع مردم هشترود نیز مجددا تاکید می‌کند که؛ مبارزه با پروژه ایران‌هراسی مستلزم بازتعریف تصویری جهانی از تمدن ایرانی-اسلامی است و میراث‌فرهنگی ایران، زبان گویای این تمدن در محافل جهانی است.

از بررسی عملکرد وزارت میراث در چند ماه اخیر می‌توان چنین برداشت کرد که درک درستی از نقش و جایگاه وزرات میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی در سیاست خارجی و بافتار قدرت نرم کشور به وجود آمده و راهبرد دقیقی برای برندینگ و ساخت یک تصویر ارزشمند از ایران با تمرکز منابع در مزیت‌های « فرهنگی-تاریخی»، «گردشگری» و «صنایع دستی» طراحی شده و مقصد اول برای ارایه این تصویر همسایگان و جهان اسلام هستند. ترمیم و تقویت سیاست همسایگی با دیپلماسی فرهنگی و گردشگری یک اقدام هوشمندانه است که بار آن بر دوش وزارت میراث فرهنگی گذاشته شده است.

انتهای پیام/