میراث آریا: شهرستان ایجرود یکی از شهرستانهای هشتگانه استان زنجان است که در جنوب غربی استان واقع شده است. این شهرستان از نظر اداری دارای ۲ بخش مرکزی و حلب، ۲ شهر زرین آباد و حلب، ۴ دهستان گلابر، سعیدآباد، ایجرود بالا و ایجرود پایین، ۷۹ آبادی دارای سکنه و ۱۷ آبادی خالی از سکنه میباشد. شهرستان ایجرود در ۴۷ درجه و۴۹ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۳۵ دقیقه طول شرقی نصف النهار گرینویچ و ۳۶ درجه و ۰۵ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۳۴ دقیقه طول شمالی خط استوا قرار گرفته است.
با توجه به اینکه شهرستان ایجرود در سال ۱۳۷۶ به عنوان شهرستان مستقل از شهرستان زنجان منفک گردیده است لذا مطالعه آثار این منطقه به عنوان واحدی مستقل بیش از پیش احساس میشود.
جغرافیای طبیعی
شهرستان ایجرود یکی از شهرستانهای استان زنجان است که در باختر منطقه واقع شده و از شمال به شهرستان زنجان ازجنوب به شهرستان خدابنده، از شمال خاوری به سلطانیه در ابهر، از شمال باختری به شهرستان ماهنشان و از باختر به شهرستان بیجار (استان کردستان) محدود میشود.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
نام این منطقه از رودخانه ایجرود که شریان حیاتی این منطقه به شمار میآید، گرفته شده است. شهرستان ایجرود در محل تلاقی رودخانههای «ایجرود» و «اوزون دره گوجه قیه» به وجود آمده و به همین دلیل ایجرود نامیده میشود. از پیشینه تاریخی این منطقه اطلاع چندانی در دست نیست ولی از روی قدمت آثاری که با دیرینگی مربوط به هزاره هفتم تا اوایل هزاره سوم پیش از میلاد در این منطقه به دست آمده اند، میتوان حدس زد که این ناحیه از قدمتی طولانی برخوردار است.
زیستگاههای انسانی منطقه ایجرود در هزاره سوم و دوم پیش از میلاد در هشت کانون باستانی و تداوم حیات آنها تا هزاره اول قبل از میلاد نیز حکایت از شکوفایی و تداوم تمدن فلات مرکزی ایران در این ناحیه دارد.
ژئومورفولوژی و کوهها
متوسط ارتفاعات شهرستان ایجرود ۱۸۳۷ متر است و به طور کلی از ارتفاعات خاص و قابل توجهی برخوردار نیست. مهمترین بلندی این شهرستان کوه قبله داغ با ارتفاع ۳۲۰۵متر است که سرچشمه رود قلعه چای بوده و در باختر روستای زرین آباد از توابع دهستان اوریاد واقع شده است.
آبها و رودخانهها
از نظر آبهای روان، منطقه ایجرود تقریبا، در محل تلاقی رودخانههای ایجرود و «اوزون دره گوجه قیه» به وجود آمده است. مهمترین رودخانههای این منطقه؛ ایجرود، خویین، قره قوش و چسب هستند. رودخانه ایجرود از با اهمیتترین رودخانههای این منطقه است که در مسیر عبوری آن آبادیها و باغهای فراوانی به چشم میخورند و در فصلهای بهار و تابستان، چشم اندازهای زیبایی را فراهم میآورند. این رودخانه از کوههای جنوب، سرچشمه میگیرد و پس از سیراب کردن روستاها و شهرهای مسیر خود، در نزدیکی «ینگی کند جامع السرا» به قزل اوزن میپیوند.
چشمه آب گرم آرکویین
درجاده ایجرود – بیجار واقع شده و در منطقه از شهرت خوبی برخوردار است استفاده و بهره برداری بهینه از آبهای گرم و معدنی یکی از مهمترین منابع جذب جهانگرد است. اگر وجود آبهای معدنی را در نقاط دورافتادهای چون ایجرود غنیمت شمرده و تاسیسات مناسبی برای آنها فراهم شود، این چشمهها میتوانند در جذب گردشگر بسیار موفق عمل کنند.
آب و هوا
آب و هوای شهرستان ایجرود به طور کلی سردسیر و کوهستانی است. بر اساس سال نامه آماری سال ۱۳۸۰ استان زنجان، میانگین بیشترین دمای هوا در مرکز این شهرستان در مردادماه ۴/۳۳ درجه سانتی گراد و میانگین کمترین دمای هوا در بهمن ماه ۶/۱۰- درجه سانتی گراد و میانگین متوسط دمای هوا در این شهر ۰۳/۱۱ درجه سانتی گراد محاسبه شده است.
پوشش گیاهی
شهرستان ایجرود از پوشش گیاهی به مفهوم جنگل برخوردار نیست و پوشش گیاهی آن را بیشتر؛ رستنیهای دارویی کوهستانی تشکیل میدهند. بیشتر زمینهای ایجرود برای رشد مراتع بسیار مناسب هستند از این رو این منطقه ازلحاظ مراتع نسبتا غنی است.
ویژگیهای اقتصادی
کشاورزی و دامداری از ارکان اقتصادی شهرستان ایجرود را تشکیل میدهند. بیشتر مردم این شهرستان به زراعت و دامداری مشغول هستند و به همین علت باغها و کشتزارهای زیادی در منطقه وجود دارند. که چشمانداز زیبایی به این شهرستان بخشیدهاند.
آثار تاریخی شاخص
از آثار تاریخی شاخص این شهرستان میتوان به آثار تاریخی و طبیعی موجود در دو روستای خویین و گلابر اشاره کرد. قابل ذکر است که این دو روستا به عنوان روستاهای هدف گردشگری نیز در نظر گرفته شدهاند و بیشترین آثار تاریخی و طبیعی را در این شهرستان دارا هستند. البته روستای سفیدکمر نیز سومین روستای هدف گردشگری است و تنها دلیل انتخاب آن، رایج بودن گویش «خویین دیلی» است که اهالی روستا به آن تکلم میکنند.
بررسی، شناسایی باستانشناسی شهرستان ایجرود
در طول سه فصل کاری انجام شده ۱۷۴ اثر تاریخی در بررسی باستانشناسی شهرستان ایجرود شناسایی شده است.
بررسی و شناسایی فصل اول شهرستان ایجرود شامل: دهستان گلابر به سرپرستی دکتر سید علی¬اصغر میرفتاح سال۱۳۸۷. تعداد آثار شناسایی شده ۶۷ اثر. بیشترین تراکم این آثار در روستاهای جوقین، سها، قره دره و گلابر وجود دارند.
بررسی و شناسایی فصل دوم شهرستان ایجرود شامل: بخش شمالی دهستان ایجرود پایین به سرپرستی آقای امیر الهی سال ۱۳۸۸. تعداد آثار شناسایی شده ۳۲ اثر.
بررسی و شناسایی فصل سوم شهرستان ایجرود شامل: دهستانهای ایجرود بالا، بخش جنوبی دهستان ایجرود پایین و دهستان سعیدآباد. به سرپرستی آقای حامد ذیفر ۱۳۹۰. تعداد آثار شناسایی شده ۷۵ اثر.
آثار ثبت شده در فهرست آثار ملّی
اولین اثر تاریخی این شهرستان به تاریخ ۱۹/۲/۱۳۵۲ به نام «قزلارقلعه سی» در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و از آن تاریخ تاکنون ۴۱ اثر تاریخی دیگر این شهرستان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. ثبت ۳۴ اثر از این آثار مربوط به سال ۱۳۸۷ بوده و ۸ اثر در طی سالهای قبل و بعد از آن بوده است.
آثار معنوی
تنها اثر معنوی شهرستان ایجرود که در سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است؛ گویش «خویین دیلی» است. گزارش این اثر به کوشش آقای دکتر رضوانفر تهیه شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
آثار تاریخی و گردشگری مورد نیاز جهت پژوهش
اگر اغراق نباشد باید گفت تمامی آثار تاریخی شهرستان ایجرود میباید مورد کاوش یا پژوهش قرار گیرند ولی از آن جا که این امر، اعتبار و صرف زمان زیاد و همچنین بهره گیری از پژوهشگران متعدد در تخصصها و تجارب مختلف را میطلبد به ناچار آثار معدودی از میان آثار شناسایی شده شهرستان انتخاب گردیده و برای این امر معرفی میگردند که اولا به لحاظ تاریخی و سازه معماری، پژوهشگران و علاقمندان خاصی را میطلبد همچنین برخی از این آثار در میان اهالی و سکنه به لحاظ تأثیرگذاری تاریخی و فرهنگی مورد توجه ویژه بوده و علاقمند به حفظ این آثار هستند لذا برخی از این آثار، جهت پژوهش، کاوش علمی و حفاظت انتخاب شده و به شرح ذیل معرفی میشوند:
دستکند تاریخی دژمنده (روستای خویین)، میل خویین (روستای خویین)، اثر دستکند خول (روستای آرکویین)، خانه اربابی (روستای ینگی کند جامع السراء)، آق قلعه (چهل پله) (روستای گلابر، مسجد حضرت ابوالفضل (روستای گلابر)، قیز قلعه سی (حاشیه سد گلابر)، مسجد قدیمی خویین (روستای خویین)، حمام تاریخی خویین، حمام تاریخی زرین آباد (شهر زرین آباد)، قلعه قدیمی روستای قمچقای (روستای قمچقای)
صنایع دستی شهرستان ایجرود
صنایع دستی چیزهایی است که با دست ساخته میشود، در مقابل صنایع ماشینی؛ مانند پارچه و قالی، ساختههای فلزی، گلیم بافی، قلاب بافی، بافتنیهای سنتی: عروسک بافی، رودوزیهای الحاقی، سرمه دوزی، زغره دوزی، معرق چوب، پوشاک، سنتی، گلدوزی، پایپوشهای سنتی: گیوه بافی، سوزن دوزی، سرّاجی: مصنوعات چرمی.
انتهای پیام/
نظر شما